O άνθρωπος της πίστεως στον λόγο περί πίστεως της προς Εβραίους επιστολής (Εβρ. 11, 1-40)

Abstract

In interpreting the "Discourse about faith" (Heb. 11, 1-40) the combined rhetoric and text analytic approach was chosen, as more appropriate for the interpretation of the Epistle, because of the gravity it gives to the form of rhetoric speech that the text has, to the function of language, to the internal connection and relevance of the whole text, and to the historical-social context including the relationship of the author of the Epistle to its recipients. The "Discourse about Faith" (Heb. 11, 1-40) has a content intrinsically connected to its neighbouring verses that are of mixed exhorting and didactic character. This allows their integration together with the "Discourse about faith" in a broader soteriological demonstrative discourse, which we call "Discourse about the Power of Faith" (Heb. 10, 19-23; 32-39; 11, 1-40; 12, 1-3; 18-24). After the functional inclusion of the "Discourse about faith" (Heb. 11, 1-40) within the broader content of the Epistle and its historical context, the broader demonstrative "Discourse about the Power of Faith" is examined from the viewpoint of text criticism, as well as of syntactic, grammatical, lexical and rhetoric analysis. The rhetoric analysis includes the recording of the rhetoric units of the demonstrative discourse, of the rhetoric forms, and of the rhetoric topics, mainly of the material topics; it also records the semi-poetic rhythm of the text, on the basis of tonal steps followed in it, in order to clarify the style, with which the authors emphasize their ideas. The text analysis consists of an examination of the logical connection between the pieces of the broader demonstrative discourse on the basis of their relevance in sense, so that their meaning is specified on the basis of their existing semantic cooperation. It also requires consideration of logical connection and cooperation between the neighbouring pieces, not only on the basis of existing relevance of meaning, but additionally on the basis of the documented connection of meaning at the ends of one rhetoric unit (usually a passage or a subparagraph) with the meaning at the centre of an adjacent unit, previous or next, and vice versa. Additionally a recourse outside the boundaries of the broader demonstrative discourse is utilized, but within the limits of the Epistle and referring to its general theological assumptions. The commentary and the annotation of the Epistle by prominent Fathers of the Church and by contemporary commentators have been also taken into account in the interpretation, and adjustments have been made, where deemed necessary. Following this interpretation, answers are given to seven questions raised in the Introduction. These questions are related to the exploration of the concept of faith and of the mode of its presence, on the basis on the teaching of the Epistle.

Για την ερμηνεία του «Λόγου περὶ πίστεως» (Εβρ. 11, 1-40) επιλέχθηκε η συνδυασμένη ρητορική και ενδο-κειμενική αναλυτική προσέγγιση ως περισσότερο κατάλληλη, εξαιτίας της βαρύτητας που προσδίδει στη μορφή ρητορικού λόγου την οποία έχει η προς Εβραίους Επιστολή, στη λειτουργία της γλώσσας, στην εσωτερική σύνδεση και συνάφεια ολόκληρου του κειμένου και στο ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η σχέση των συγγραφέων με τους αποδέκτες της. Ο «Λόγος περὶ πίστεως» (Εβρ. 11, 1-40) έχει διδακτικό περιεχόμενο, άρρηκτα συνδεδεμένο με τους προσκείμενούς του στίχους που έχουν μικτό παραινετικό και διδακτικό χαρακτήρα. Αυτό επιτρέπει την ένταξή τους από κοινού με τον «Λόγον περὶ πίστεως» σε έναν ευρύτερο σωτηριολογικό επιδεικτικόν λόγον τον οποίο ονομάζουμε «Λόγον περὶ δυνάμεως τῆς πίστεως» (Εβρ. 10, 19-23. 32-39. 11, 1-40. 12, 1-3. 18-24). Αφού εντάχθηκε λειτουργικά ο «Λόγος περὶ πίστεως» (Εβρ. 11, 1-40) μέσα στο ευρύτερο περιεχόμενο της Επιστολής και στο ιστορικό της πλαίσιο, εξετάζεται ο ευρύτερος επιδεικτικός «Λόγος περὶ δυνάμεως τῆς πίστεως» από έποψη κριτικής του κειμένου καθώς και από έποψη συντακτικής, γραμματικής, λεξιλογικής και ρητορικής ανάλυσης. Η ρητορική ανάλυση συμπεριλαμβάνει την καταγραφή των ρητορικών ενοτήτων του επιδεικτικού λόγου, των ρητορικών σχημάτων και των ρητορικών τόπων, κυρίως των υλικών· καταγράφει επίσης τον ημι-ποιητικό ρυθμό του κειμένου με βάση τα τονικά μέτρα που ακολουθούνται σε αυτό, ώστε να διευκρινιστεί το ύφος με το οποίο τονίζουν τις ιδέες τους οι υποτιθέμενοι συγγραφείς. Η ενδο-κειμενική ανάλυση συνίσταται στην εξέταση της λογικής σύνδεσης των χωρίων του ευρύτερου επιδεικτικού λόγου με βάση τη νοηματική τους συνάφεια, έτσι ώστε το νόημά τους να αποσαφηνίζεται σύμφωνα με την ήδη υπάρχουσα νοηματική συνεργασία. Επιβάλλει επίσης την εξέταση της λογικής σύνδεσης και συλλειτουργίας των προσκείμενων και των γειτονικών χωρίων με βάση όχι μόνο την υφιστάμενη νοηματική συνάφεια, αλλά και την τεκμηριωμένη νοηματική σύνδεση των άκρων μιας ρητορικής ενότητας (συνήθως περικοπής ή υποπαραγράφου) με το κέντρο μιας προσκείμενης ενότητας, προηγούμενης ή επόμενης και αντίστροφα. Συμπληρωματικά αξιοποιήθηκε η προσφυγή έξω από τα όρια του ευρύτερου επιδεικτικού λόγου, αλλά μέσα στα όρια της Επιστολής και με αναφορά στις γενικές θεολογικές προϋποθέσεις αυτής. Στην ερμηνεία έχει επίσης ληφθεί υπόψη ο υπομνηματισμός και ο σχολιασμός της Επιστολής από σημαντικούς Πατέρες της Εκκλησίας και σύγχρονους ερμηνευτές και έχουν γίνει προσαρμογές, όπου αυτό κρίθηκε απαραίτητο. Ακολουθώντας αυτή την ερμηνεία δίδονται απαντήσεις σε επτά ερωτήματα που τίθενται στην Εισαγωγή. Τα ερωτήματα αυτά αφορούν στη διερεύνηση της έννοιας της πίστεως και του τρόπου παρουσίας της, με βάση τη διδασκαλία της Επιστολής.