Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής ένωσης για το διαδίκτυο: η ταυτότητα του χρήστη του διαδικτύου και η προστασία της προσωπικότητάς του

Abstract

The doctoral thesis aims to offer a critical analysis of online data protection issues, mostly in Europe but also worldwide. It addresses the questions of European Union’s policies in cyberspace, be they existent or proposed, their impact on user’s personality, and also proposes a thorough examination of the concept of “User’s ID”. One of the most original aspects of this doctoral thesis is that it analyzes the internet European policies by categorizing the various digital services in everyday life according to the great divisions of Law, such as International, Criminal, Constitutional, Commercial, Labor and Intellectual Property. The originality of the doctoral thesis is confirmed by the exposition of a personal theory of the “User’s ID”, which isn’t analyzed enough in European and international bibliography, and isn’t recognized by the existing European legislation. Furthermore, answers are proposed to the question of anonymity on the internet. It is worth noting that the international legislative framework is sometimes jeopardized by Internet’s use and the effects of American policies, which tends to shape European’s ones. The doctoral thesis leads to three remarkable conclusions. The first is that the data protection’s level granted by the actual European legislation is simply insufficient, since User’s privacy shows to be often violated. The second is that anonymity should be allowed and even encouraged, but within the strict limits of fundamental Human Rights. Finally, the analysis of the European policies considered as a whole leads to the notion of “digital government”, to be understood as the effort to update and enforce user’s rights in a digital society, in line with modern technological evolutions. The doctoral thesis suggests that such “governance” should adopt a human perspective in the conception of Data Rights, and be brought to existence both by the private and the public sector, as well as European institutions, in order to achieve a more effective solution to threats against privacy. Even though the updating of existing Directives and other legislative texts is necessary, the introduction of new measures would likely lead to an overregulated system and a legal confusion. In this sense, the adoption of a Chart of Fundamental Digital Rights, which would not only reaffirm the existing fundamental principles, but would also introduce new rights to strengthen the user’s position, such as the respect of User’s ID and the right of self-regulation in the cyber area, could be a very useful measure.

Στόχος της διδακτορικής διατριβής είναι η κριτική εξέταση ζητημάτων που αφορούν την προστασία προσωπικών δεδομένων του χρήστη στο διαδίκτυο σε ευρωπαϊκό, κυρίως, αλλά και σε διεθνές πλαίσιο. Τα ερωτήματα στα οποία επιδιώκεται η εύρεση απαντήσεων αφορούν στον τρόπο άσκησης και ρύθμισης των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο διαδίκτυο, στην επιρροή τους στην προσωπικότητα του χρήστη και στην προσέγγιση και ανάλυση του όρου «διαδικτυακή ταυτότητα». Η διακλαδική εξέταση των πολιτικών ανάλογα με τις ιδιαίτερες εκφάνσεις χρήσης του διαδικτύου σε ποικίλους τομείς της καθημερινής ζωής και την αντίστοιχη εφαρμογή του σε διάφορους κλάδους δικαίου (διεθνούς, ποινικού, συνταγματικού, εμπορικού, εργατικού και πνευματικής ιδιοκτησίας), συνιστά μέρος της πρωτοτυπίας της διδακτορικής διατριβής. Παράλληλα, η διατύπωση μιας ξεχωριστής θεωρίας περί του όρου «ταυτότητα του χρήστη στο διαδίκτυο» ενισχύει την πρωτοτυπία, καθώς πρόκειται για μια ιδιαίτερη έννοια που δεν έχει αναπτυχθεί στην ευρωπαϊκή και διεθνή βιβλιογραφία έως τώρα ενώ, σε επίπεδο νομοθεσίας, απουσιάζει η ερμηνεία της. Επίσης, δίνεται απάντηση στο ερώτημα του επιτρεπτού ή μη της ανωνυμίας στο διαδίκτυο. Επιπλέον, εκτός από το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο εξετάζονται και μέτρα που έχουν σχεδιαστεί προς βελτίωσή του, ενώ προσφέρονται αξιόλογες προτάσεις με στόχο την ενίσχυση του βαθμού ασφάλειας του χρήστη. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρατίθεται, όπου κρίνεται σκόπιμο, και η αμερικανική πολιτική σε διάφορα ζητήματα που εξετάζονται, λόγω της οικουμενικότητας των συνεπειών του διαδικτύου και των έντονων επιρροών της αμερικανικής πολιτικής στον ευρωπαϊκό χώρο. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στο γεγονός ότι επιχειρείται η μελέτη των προσωπικών δεδομένων του χρήστη σε συνδυασμό με τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις, όπως για παράδειγμα στον χώρο των social media.Σε επίπεδο συμπερασμάτων, κρίνεται ότι το επίπεδο προστασίας προσωπικών δεδομένων, όπως διαμορφώνεται μέσα από τις υφιστάμενες ευρωπαϊκές πολιτικές, είναι ανεπαρκές καθώς παρατηρείται μια τάση συρρίκνωσης της ιδιωτικότητας του χρήστη. Σε θέματα ανωνυμίας προτείνεται η διατήρησή της, υπό προϋποθέσεις και όρους που αφορούν τον σεβασμό θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Τέλος, σε επίπεδο πολιτικών, προτείνεται μια διακυβέρνηση του διαδικτύου με ανθρωποκεντρική διάσταση, η οποία θα χαρακτηρίζεται από τη συμμετοχή όλων των φορέων, δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και ευρωπαϊκών οργάνων, προκειμένου να επιτευχθεί μια αποτελεσματική αντιμετώπιση των απειλών κατά της ιδιωτικότητας του χρήστη. Παράλληλα, ενώ αναγνωρίζεται η ανάγκη επικαιροποίησης υφιστάμενων Οδηγιών σε ποικίλους τομείς χρήσης του διαδικτύου, αποτρέπεται καταρχήν η θέσπιση επιπρόσθετων νομοθετικών κειμένων, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε καθεστώς πολυνομίας και σύγχυσης. Αντίθετα, προκρίνεται η αναπροσαρμογή και ενίσχυση των δικαιωμάτων του χρήστη, σύμφωνα με τα νέα τεχνολογικά δεδομένα. Στο πλαίσιο αυτό, θεωρείται εξαιρετικά σημαντική η πρόταση θέσπισης μιας Χάρτας Θεμελιωδών Ψηφιακών Δικαιωμάτων, η οποία θα ενισχύσει τη θέση του χρήστη στο σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον, προσθέτοντας νέα δικαιώματα στα ήδη θεμελιωμένα στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, όπως το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του χρήστη στο διαδίκτυο και συμβαδίζοντας με τα σύγχρονα τεχνολογικά δεδομένα.