Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις και αυτοβοήθεια στον τομέα των εξαρτήσεων: το παράδειγμα του προγράμματος προαγωγής αυτοβοήθειας στο Α.Π.Θ.

Abstract

This research tries to give an alternative account of psychosocial interventions that are basedon self-help and mutual aid practices in the field of addiction treatment. More specifically, ittries to answer questions regarding philosophy, characteristics and design of theseinterventions. It also looks at the role of health professionals and of people directly involved inthem. The research methodology was based on principles of participatory action research,which determined the context of the research. These principles were combined with theprinciples of grounded theory in order to produce a substantive theoretical background to theinitiatives of self-help in the treatment of addiction.For this purpose, a long-term (nine-year) research was designed and applied in two stages,both based on the principles of action research. More specifically, this research wasconcerned with a) the design and application of a Self Help Promotion Programme (thisprogramme was a psychosocial intervention aimed at the treatment of addiction through selfand mutual aid values, theories and practices), and b) the evaluation of this interventionthrough thirty in-depth interviews with the people involved who had addiction problemsthemselves.The results of the first part of the research concern the importance of the formation of apsychosocial intervention with specific values, the conditions under which the healthprofessionals meet and work with self help and mutual aid groups and the role of the healthprofessionals and the people involved in the intervention.The results of the second part concern the personal experience of individuals in addiction, therole that the 12step groups have played in their rehabilitation, the dimensions of thepsychosocial support context and processes and the role of the health professionals in theinterventions. What is further explored within these categories is the way the participantsunderstand and give meaning to their personal efforts.The emerging approach derives from the results of the two stages of the research. Accordingto these results, the emerging approach is concerned with the deconstruction of pre-fabricatedbeliefs in the field of addictions. This is considered as the main ground for the development ofperson-centred interventions for the treatment of addiction. Ultimately, all research findings aswell as this emerging approach are introduced into the wider scientific debate about thetreatment of addiction problems while new fields for investigation, which emerged through theevaluation of the research findings, are recommended.

Βασικός στόχος της παρούσας έρευνας είναι η συγκρότηση μιας εναλλακτικής προσέγγισηςδόμησης των ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων που στοχεύουν στην αντιμετώπιση τουπροβλήματος της εξάρτησης, με άξονα τη λογική και τις πρακτικές αυτοβοήθειας καιαλληλοβοήθειας. Επιμέρους ερωτήματα που επιχειρείται να απαντηθούν από τη συγκεκριμένηέρευνα αφορούν στη φιλοσοφία, τα χαρακτηριστικά και στις διαδικασίες δόμησης τωνπαρεμβάσεων αυτών, καθώς και στο ρόλο των λειτουργών υγείας και των άμεσαενδιαφερομένων στο πλαίσιο αυτών των παρεμβάσεων.Η μεθοδολογία της έρευνας βασίστηκε σε αρχές της συμμετοχικής έρευνας δράσης οι οποίεςκαθόρισαν το πλαίσιο της έρευνας και συνδυάστηκαν με τις αρχές της θεμελιωμένης θεωρίας,προκειμένου να είναι δυνατή η παραγωγή μιας ολοκληρωμένης πρότασης / προσέγγισης γιατην πλαισίωση πρωτοβουλιών αυτοβοήθειας στην αντιμετώπιση της εξάρτησης.Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε μια μακρόχρονη έρευνα(διάρκειας εννέα ετών) δύο φάσεων με βάση αρχές της έρευνας δράσης, η οποία αφορούσε:α) στη διερεύνηση του σχεδιασμού και της υλοποίησης του Προγράμματος ΠροαγωγήςΑυτοβοήθειας, μιας ψυχοκοινωνικής παρέμβασης που στόχευε στην αντιμετώπιση τουπροβλήματος της εξάρτησης μέσα από την αξιοποίηση της φιλοσοφίας και των πρακτικώναυτοβοήθειας και αλληλοβοήθειας και β) στην αξιολόγηση της παρέμβασης μέσα από τριάντασυνεντεύξεις σε βάθος με τους άμεσα εμπλεκόμενους στην παρέμβαση, ανθρώπους μεπρόβλημα εξάρτησης.Τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης της έρευνας αφορούν στη σημασία της συγκρότησης τηςψυχοκοινωνικής παρέμβασης με συγκεκριμένες αξίες, στους όρους συνάντησης καισυνεργασίας με τις ομάδες αυτοβοήθειας / αλληλοβοήθειας και στο ρόλο των λειτουργώνυγείας και των άμεσα ενδιαφερομένων στην παρέμβαση.Στη δεύτερη φάση της έρευνας τα αποτελέσματα αφορούν στο βίωμα της εξάρτησης, το ρόλοτων ομάδων 12 βημάτων στην προσπάθεια απεξάρτησης, τις διαστάσεις του πλαισίου και τηςδιαδικασίας ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, στο ρόλο των λειτουργών υγείας στην παρέμβασηκαι στη νοηματοδότηση που δίνουν οι συμμετέχοντες / ούσες στην προσπάθεια τους.Η αναδυόμενη από την έρευνα προσέγγιση, προκύπτει από τα αποτελέσματα των δύοφάσεων της έρευνας. Με βάση αυτά τα αποτελέσματα η αναδυόμενη προσέγγιση αφορά στηναποδόμηση καταστημένων αντιλήψεων, ως απαραίτητης βάσης για τη δημιουργίαανθρωποκεντρικών παρεμβάσεων στην αντιμετώπιση της εξάρτησης. Τέλος τα ευρήματα τηςέρευνας και η αναδειχθείσα προσέγγιση επιχειρείται να ενταχθούν στην ευρύτερηεπιστημονική συζήτηση για την αντιμετώπιση του προβλήματος της εξάρτησης και ναπροταθούν και νέα πεδία διερεύνησης τα οποία ανέκυψαν από την επεξεργασία τωνδεδομένων της παρούσας έρευνας.