Ιστοριογραφικές εξελίξεις κατά το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα: η προβληματική της γλωσσικής στροφής

Abstract

The thesis is dealing with the controversial subject of the linguistic turn in Historiography, a subject which provoked a lot of disputes among historians, during the last quarter of the twentieth century. As a paradigmatic shift in the theory and practice of Historiography this turn emphasizes the role of language in the representation of historical reality, thus problematizing the process of representation as a whole. The origins of this shift are traced back in the semiological theory of the Swiss linguist Ferdinand de Saussure which strongly influenced French structuralism, a movement that was meant to play a significant role in the formation of a wide range of scientific disciplines from linguistics to anthropology.The thesis investigates the range of intellectual transformations in humanist and social studies that rendered possible the emergence of the linguistic turn in Historiography. A great emphasis is put on the work of one of the major theoreticians of the linguistic turn, the historian Hayden White. The study focuses on the presentation of his work and its critical reception from 1960 until today. The main axes of White’s work are discussed within the general framework of changes in modern Historiography and the most important stages of his thinking are analyzed in detail. The concluding section of the thesis elaborates on the contribution of Hayden White’s theoretical claims to the historical studies and evaluates the impact of the linguistic turn in Historiography.

Η διατριβή πραγματεύεται το επίμαχο ζήτημα της γλωσσικής στροφής στην Ιστοριογραφία, ένα ζήτημα το οποίο αποτέλεσε πεδίο διαμαχών και αντιπαραθέσεων μεταξύ των ιστορικών, κατά το τελευταίο τέταρτο του εικοστού αιώνα. Πρόκειται για μια παραδειγματική μεταβολή που συντελέστηκε στον χώρο της θεωρίας και της πρακτικής της Ιστοριογραφίας και αναδεικνύει την σημασία του ρόλου της γλώσσας στην αναπαράσταση της ιστορικής πραγματικότητας, προβληματοποιώντας συνολικά την αναπαραστατική διαδικασία. Οι καταβολές της μεταβολής αυτής ανιχνεύονται στην σημειολογική θεωρία του Ελβετού γλωσσολόγου Ferdinand de Saussure, η οποία τροφοδότησε το κίνημα του γαλλικού δομισμού που έμελλε να διαδραματίσει ιδιαίτερα καθοριστικό ρόλο στο διανοητικό στερέωμα, συμβάλλοντας στην διαμόρφωση ολόκληρων επιστημονικών κλάδων.Στην διατριβή ερευνάται το φάσμα των διανοητικών εξελίξεων στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές σπουδές που κατέστησαν δυνατή την ανάδυση της γλωσσικής στροφής στην Ιστοριογραφία. Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στο έργο του ιστορικού και θεωρητικού της Ιστορίας, Hayden White, το οποίο αποτελεί την επιτομή της επεξεργασίας και της εφαρμογής της εν λόγω στροφής στην Ιστοριογραφία. Η εργασία επικεντρώνεται στην παρουσίαση του έργου του από την δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα, καθώς και στην υποδοχή του, στη συζήτηση γύρω από αυτό και στην κριτική του. Πρόκειται για μια θεωρητική συζήτηση, στην οποία το έργο του τοποθετείται μέσα στο γενικότερο πλαίσιο των εξελίξεων στην Ιστοριογραφία, παρουσιάζονται οι μείζονες άξονες της προβληματικής του και αναλύονται οι κυριότεροι σταθμοί στην πορεία του στοχασμού του. Στο τέλος, εξετάζεται η απήχηση του έργου του, η συμβολή του στις ιστορικές σπουδές, ενώ επιχειρείται και μια αποτίμηση της συνεισφοράς της γλωσσικής στροφής στην Ιστοριογραφία.