Η νέα τοπολογική αρχιτεκτονική παράδοση και η ρητορική της εμψύχωσης 1990 – 2010

Abstract

The term topology, an in essence mathematical term, has been actively introduced in architectural discourses since at least the beginnings of the 1990’s. Acoustically it resembles to the term typology, which, in its turn was also used in architecture, mainly in the 1960’s. This coherence, between topology and typology is remarkable, as topology is counter-suggesting on themes suggested by typology: topology presents itself as the advent of a new paradigm for architecture that will replace typology. Typology as a concept, derives from biological sciences. In contrast, topology is not directly reduced to biological metaphors. However, its connection with the biological sciences, or, in general, the sciences of life seems to be close. In anatomy, the term topology is used to describe the studies based on anatomical regions and on structural relations; in biochemistry, the method of describing and predicting the orientation of transmembrane protein in the lipid bilayer is known as ‘membrane topology’; in the study of biological tissues, there seems to be a topological identification mechanism in networks such as this of mold (myxomycota); molecular biology deals with the ‘topology of DNA’, and its significant impact on DNA’s structure and reactivity (etc., etc.). New architectural tradition claiming a topological approach attempts, on its part, such interrelations with biology, through the use of terms such as ‘evolution’, ‘vitality’, ‘autopoieisis’, ‘flexibility’, ‘adaptability’, ‘morphogenesis’, etc., which in their turn, derive from (or are related with) the sciences of life. Above and beyond its connection with life sciences, the new architectural tradition, attempts its connection with life in general, through a novel version of vitalism.It is to the investigation of these correlations, of such biological metaphors and specific references to the bibliography from the sciences of life and of this peculiar type of vitalism, that all seem to constitute the dominant rhetoric through which contemporary architectural (topological) practices are justified; it also is to the elucidation of their history, origin and consequences, that this PhD is devoted.

Ο όρος τοπολογία, όρος στην ουσία μαθηματικός, εισήχθηκε ενεργά στους αρχιτεκτονικούς λόγους τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 αλλά ακόμα στερείται ενός σαφούς ορισμού για την αρχιτεκτονική. Ηχητικά, παραπέμπει στον όρο τυπολογία, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε επίσης στην αρχιτεκτονική κυρίως στη δεκαετία του 1960. Ο συνειρμός αυτός είναι αξιοσημείωτος γιατί η τοπολογία ουσιαστικά αντιπροτείνει σε αυτά που πρότεινε η τυπολογία: η τοπολογία θέλει να παρουσιάζεται ως η έλευση ενός νέου παραδείγματος για την αρχιτεκτονική που αντικαθιστά την τυπολογία. Η έννοια της τυπολογίας προήλθε από τις βιολογικές επιστήμες. Ο όρος τοπολογία δεν είναι, αντίθετα, μια ευθεία βιολογική μεταφορά. Όμως, η σύνδεση της με τις βιολογικές επιστήμες ή γενικότερα τις επιστήμες της ζωής φαίνεται να είναι στενή. Στην ανατομία, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη μελέτη που βασίζεται σε ανατομικές περιοχές και σε σχέσεις μεταξύ των δομών∙ στη βιοχημεία η μέθοδος για τον προσδιορισμό και την πρόβλεψη του προσανατολισμού της διαμεμβρανικής πρωτεΐνης στη λιπιδική διπλοστιβάδα είναι γνωστή ως ‘τοπολογία των μεμβρανών’∙ στη μελέτη των βιολογικών ιστών φαίνεται να υπάρχει ένας τοπολογικός μηχανισμός αναγνώρισης σε δίκτυα όπως αυτό της μούχλας (myxomycota)∙ η μοριακή βιολογία ασχολείται με την ‘τοπολογία του DNA’, και τον σημαντικό της αντίκτυπο στη δομή και την αντιδρασιμότητα του (κλπ., κλπ.). Η σύγχρονη αρχιτεκτονική παράδοση που διεκδικεί μια τοπολογική προσέγγιση επιχειρεί από την πλευρά της τέτοιους συσχετισμούς, χρησιμοποιώντας όρους όπως ‘εξέλιξη’, ‘ζωτικότητα’, ‘αυτοποίηση’, ‘ευελιξία’, ‘προσαρμοστικότητα’, ‘μορφογένεση’ κλπ. που με τη σειρά τους προέρχονται από (ή σχετίζονται με) τις επιστήμες της ζωής. Πάνω και πέρα από τη σύνδεση της με τις επιστήμες της ζωής, η σύγχρονη αρχιτεκτονική παράδοση επιχειρεί τη σύνδεση της με τη ζωή γενικά, μέσω μιας σύγχρονης εκδοχής βιταλισμού. Στη διερεύνηση αυτών των συσχετισμών, των βιολογικών μεταφορών, των συγκεκριμένων αναφορών στη βιβλιογραφία των επιστημών της ζωής και ενός ιδιότυπου βιταλισμού, που μοιάζει να οργανώνουν την κυρίαρχη ρητορική με την οποία τεκμηριώνονται σήμερα οι σύγχρονες αρχιτεκτονικές (τοπολογικές) πρακτικές∙ στη διαλεύκανση της ιστορίας, της προέλευσης και των συνεπειών τους, είναι αφιερωμένη η παρούσα διδακτορική διατριβή.