Η διερεύνηση της σχέσης των εφήβων με το διαδίκτυο και το ζήτημα του εθισμού

Abstract

The purpose of this study was to investigate the relationship of adolescents, aged 12 - 15 years, with the internet and computers, the importance of new media in their everyday life among other mandatory (school) or leisure activities, and adolescents’ psychological investment in new media. Triggers of this study were the current academic debate about increased frequency of internet addiction in adolescence which disregards the uniqueness of this transitional developmental period, the particular developmental needs of adolescents, as well as the fact that this particular generation was born and raised within a digital environment . The psychological investment in internet use was investigated on the basis of the psychoanalytic theory of Donald Winnicott about transitional objects and transitional phenomena, and the internet was conceptualized as a transitional space. This transitional experience with the internet (and the computer as an object) is invested with comforting capacity- mainly towards loneliness and separation- and constitutes a space where reality and fantasy can merge creatively, to soothe from frustrations of everyday life. As one of the main issues of this thesis was the debate about problematic internet and computer use and taking into account that in order to detect any kind of dysfunction, it is necessary to fully comprehend the psychological importance of adolescents’ internet and computer use, the method of in depth interviews was implemented with the purpose to see how adolescents themselves describe their experience. The next step was to test the possibility of generalization of the qualitative findings, by use of a questionnaire constructed on the basis of interview findings. The questionnaire together with traditional addiction scales were administered to a representative sample of 522 adolescents in secondary schools of the greater Athens area. Quantitative finding were analyzed by use of principal components analysis and multiple correspondence analysis.Our findings pointed to the use of internet in adolescence as a form of experimentation with self and others, during a transitional period, were integration of self has not yet been completed; therefore the usual diagnostic criteria of addiction cannot yet be applied. Internet appears to be invested with developmental psychological significance and offers opportunities for creative management of intrapersonal and interpersonal problems and conflicts. In addition, it was shown that despite their involvement with the internet, adolescents continue to value and seek face to face interaction, while friendship and out-of-internet activities are the most important factors that hinder the development of a dysfunctional relationship with every kind of modern technology.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της σχέσης των εφήβων, ηλικίας 12 – 15 ετών, με το διαδίκτυο και τους υπολογιστές, τη θέση που αυτά τα μέσα κατέχουν στη ζωή τους, ανάμεσα σε άλλες δραστηριότητες, υποχρεωτικές (όπως το σχολείο) ή κατ’ επιλογήν (όπως εξωσχολικές και δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου) και τις ψυχικές επενδύσεις που οι έφηβοι ενδεχομένως κάνουν σε αυτά τα μέσα, καθώς τα χρησιμοποιούν. Αφορμή της προβληματικής που αναπτύσσεται είναι ο λόγος – επιστημονικός και καθημερινός- σχετικά με το ζήτημα του «εθισμού στο διαδίκτυο» κατά τη διάρκεια της εφηβείας και η διαπίστωση ότι ένα μεγάλο μέρος των θεωριών, που επικεντρώνεται στην προβληματική χρήση του διαδικτύου και των υπολογιστών από τους εφήβους, δεν λαμβάνουν υπόψη τους τόσο τις ιδιαίτερες ανάγκες της εφηβείας, όσο και τις παραμέτρους του σύγχρονου τεχνολογικού πλαισίου μέσα στο οποίο γεννιούνται και μεγαλώνουν οι σημερινοί έφηβοι.Η ψυχική επένδυση της χρήσης διερευνάται στη βάση της θεωρίας του ψυχαναλυτή Donald Winnicott για τα μεταβατικά αντικείμενα και τις ενδιάμεσες περιοχές εμπειρίας, δηλαδή για τα αντικείμενα που από νωρίς στη ζωή και για όλη τη διάρκειά της επενδύονται με ανακουφιστικές ιδιότητες – κυρίως απέναντι στη μοναξιά και τον αποχωρισμό- και για τις περιοχές της εμπειρίας όπου η πραγματικότητα και η φαντασία συνενώνονται για να ανακουφίσουν από ματαιώσεις της ζωής και ενίοτε να καταλήξουν σε δημιουργική εμπειρία.Καθώς ένα από τα βασικά ζητήματα της παρούσας διατριβής είναι η προβληματική χρήση του υπολογιστή και του διαδικτύου από τους εφήβους και λαμβάνοντας υπόψη ότι για να εντοπιστεί η όποια «δυσλειτουργία» είναι απαραίτητο να κατανοηθεί το βάθος και η ψυχική σημασία της ενασχόλησης των εφήβων με τους υπολογιστές και το διαδίκτυο, επιλέχθηκε η μέθοδος των συνεντεύξεων βάθους και η ανάλυση του λόγου των ίδιων των υποκειμένων. Ύστερα, υιοθετούνται ποσοτικές τεχνικές, η ανάλυση κυρίων συνιστωσών και η πολλαπλή ανάλυση αντιστοιχιών, για την διερεύνηση της πιθανής γενίκευσης των ποιοτικών της ευρημάτων, μέσω ειδικού ερωτηματολογίου –που περιλαμβάνει και θέματα από συμβατικές κλίμακες εθισμού- το οποίο κατασκευάστηκε για τους στόχους της έρευνας. Η ποσοτική έρευνα διεξάχθηκε σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 522 εφήβων από Γυμνάσια της Αττικής. Τα ευρήματα ανέδειξαν τη σημασία του κυβερνοχώρου και της τεχνολογικά διαμεσολαβημένης εμπειρίας για τους σύγχρονους εφήβους, ως δραστηριότητας πειραματισμού σε μια ηλικιακή περίοδο όπου η συγκρότηση της προσωπικότητας δεν έχει ολοκληρωθεί και συνεπώς, δεν μπορούν να ισχύσουν διαγνωστικά κριτήρια παθολογίας εθισμού. Το διαδίκτυο φαίνεται να επενδύεται ψυχικά και να προσφέρει ευκαιρίες για δημιουργική επίλυση ενδοατομικών και διαπροσωπικών συναισθηματικών προβληματισμών και συγκρούσεων. Επιπλέον, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι σύγχρονοι έφηβοι εξακολουθούν να αναζητούν την άμεση συναναστροφή, ενώ η φιλία και οι εκτός δικτύου εφηβικές δραστηριότητες αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες που ανακόπτουν την ανάπτυξη μιας δυσλειτουργικής σχέσης με τον υπολογιστή.