Μελέτη των μικροθηλαστικών των τεταρτογενών αποθέσεων του σπηλαίου Α των Λουτρών Αλμωπίας Πέλλας: στρωματογραφία - ταφονομία - παλαιοπεριβάλλον

Abstract

The present thesis involves the study of the micromammals recovered from two localities within the Loutra Almopias Cave. One fossiliferous horizon is located within the sediments of the cave floor (locality LAC) and the second one is located within the sediments of an elevated chamber (locality LAC Ia). After detailed excavation process and treatment of the sediments, thousands of micromammalian teeth and bones were yielded. The determinations have been based on the study of the morphological and metrical characteristics of 3209 specimens. 29 species have been recognised at the locality LAC (8 insectivores, 19 rodents, 2 lagomorphs) and 26 species at the locality LAC Ia (6 insectivores, 17 rodents, 3 lagomorphs). Seven of the identified species are described for the first time in fossil assemblages from Greece and seven species are not recorded in the extant fauna of Greece. The LAC and LAC Ia faunas are younger than the last interglacial period Riss-Würm, as suggested by the presence of Arvicola terrestris and older than the beginning of the Holocene, as suggested by the presence of Ochotona pusilla. In particular, the LAC fauna may be contemporary or slightly younger than the macromammalian fauna from the cave floor, representing the Middle Würm to the Last Glacial Maximum, whereas the LAC Ia fauna is younger, representing the Younger Dryas, the last cold stadial of the Würm glacial period. The faunal composition from LAC and LAC Ia suggests that the animals lived in periglacial conditions, milder than the typical Alpian conditions during the last Ice Age. Comparisons of the representation percentages of the species in each fauna demonstrate that the LAC fauna lived in warmer conditions than the LAC Ia fauna did. The presence of L. timidus in the locality LAC Ia is associated with the cool phase in the end of the last glacial period and represents the southernmost record of this species in Europe. The environmental preferences of the studied species reveal the presence in the region of coniferous and deciduous forests, grassland, rivers and streams. The climate seems to have been drier than today. The taphonomic study shows that the micromammals from both localities were the prey of predators (eagle owl, peregrine falcon and carnivor mammal) and their remains were assembled in the cave with pellets or feces of their predators and the action of water. The cave sediments’ study shows that they constitute fluvial deposits with prominent episodes of intense hydraulic conditions, deposited close to their source.

Στην παρούσα διατριβή μελετήθηκαν τα μικρά θηλαστικά από δύο θέσεις του Σπηλαίου Λουτρών Αλμωπίας. Πρόκειται για έναν απολιθωματοφόρο ορίζοντα στα ιζήματα του δαπέδου του σπηλαίου (θέση LAC) και έναν ορίζοντα που βρίσκεται σε υπερυψωμένο θάλαμο (θέση LAC Ia). Μετά από λεπτομερή ανασκαφική διαδικασία και επεξεργασία των ιζημάτων βρέθηκε πληθώρα δοντιών και οστών μικροθηλαστικών. O προσδιορισμός βασίστηκε στα μορφολογικά και μετρικά χαρακτηριστικά 3209 δειγμάτων. Συνολικά προσδιορίστηκαν 30 διαφορετικά είδη μικροθηλαστικών, εκ των οποίων 29 είδη (8 Εντομοφάγα, 19 τρωκτικά, 2 λαγόμορφα) στη θέση LAC και 26 είδη (6 Εντομοφάγα, 17 τρωκτικά, 3 λαγόμορφα) στη θέση LAC Ia. Επτά από τα είδη που βρέθηκαν στο σπήλαιο Λουτρών Αλμωπίας προσδιορίζονται για πρώτη φορά σε απολιθωμένες πανίδες της Ελλάδας και άλλα επτά είδη δεν αναφέρονται στη σύγχρονη πανίδα της Ελλάδας. Οι πανίδες LAC και LAC Ia χρονολογούνται ως νεότερες της τελευταίας μεσοπαγετώδους περιόδου Riss-Würm από την παρουσία του Arvicola terrestris και παλαιότερες του Ολοκαίνου από την παρουσία του Ochotona pusilla. Ειδικότερα, η πανίδα LAC μπορεί να είναι σύγχρονη ή λίγο νεότερη της πανίδας των μεγάλων θηλαστικών του δαπέδου του σπηλαίου αντιπροσωπεύοντας το Μέσο Würm ως Last Glacial Maximum, ενώ η πανίδα LAC Ia είναι νεότερη αντιπροσωπεύοντας το Younger Dryas. Η σύνθεση των πανίδων LAC και LAC Ia φανερώνει ότι έζησαν σε περιπαγετώδεις συνθήκες, πιο ήπιες από τις τυπικές των Άλπεων κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο. Η σύγκριση των ποσοστών συμμετοχής των ειδών δείχνει ότι η πανίδα LAC έζησε σε θερμότερες συνθήκες από την πανίδα LAC Ia. Η παρουσία του Lepus timidus στο θάλαμο LAC Ia σχετίζεται με το μέγιστο ψύχος στο τέλος της τελευταίας Παγετώδους περιόδου και αποτελεί τη νοτιότερη καταγραφή του είδους στην Ευρώπη. Από τις περιβαλλοντικές προτιμήσεις των ειδών που μελετήθηκαν προκύπτει ότι στην ευρύτερη περιοχή υπήρχαν κωνοφόρα και φυλλοβόλα δάση, λειμώνες και αρκετές συγκεντρώσεις νερού. Το κλίμα ήταν ξηρότερο από το σημερινό. Η ταφονομική μελέτη έδειξε ότι τα μικροθηλαστικά των δύο πανίδων αποτέλεσαν τη λεία θηρευτών (μπούφου, πετρίτη και κάποιου σαρκοφάγου θηλαστικού) και συγκεντρώθηκαν μέσα στο σπήλαιο με pellets ή περιττώματα του θηρευτή και τη δράση του νερού. Η μελέτη των ιζημάτων έδειξε ότι πρόκειται για ποτάμιες αποθέσεις με εμφανή επεισόδια έντονων υδραυλικών συνθηκών που αποτέθηκαν κοντά στην πηγή προέλευσής τους.