Το ψεύδος, η μυθοπλασία και η παραληρητική ιδέα ως αλλοιώσεις της πραγματικότητας: από τον προσωπικό μύθο στη μυθολογία

Abstract

Στην παρούσα διατριβή, επιδιώκεται -μέσω βιβλιογραφικών και κλινικών ευρημάτων- η συγκριτική προσέγγιση τού ψεύδους, τής μυθοπλασίας και τής παραληρητικής ιδέας. Προβάλλονται ως κύριες μορφές αλλοίωσης τής πραγματικότητας, οι οποίες είναι διακριτές μεταξύ τους, υπόκεινται σε μια δυνατότητα διαβαθμιστικής κατάταξης, αποτελούν ουσιώδεις ψυχικές κινήσεις και εκφράζουν την αλήθεια τής ασυνείδητης επιθυμίας τού υποκειμένου. Με έναυσμα τη φιλοσοφική πορεία των εννοιών τής πραγματικότητας και τής αλήθειας και με βασικό εργαλείο την ψυχαναλυτική θεωρία και πρακτική, επισημαίνεται αρχικά η διάκριση και η δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ εξωτερικής (υλικής) και εσωτερικής (ψυχικής) πραγματικότητας και, εν συνεχεία, επιχειρούνται τα εξής: Πρώτον, διερευνάται η σχέση τού ψεύδους, τής μυθοπλασίας και τής παραληρητικής ιδέας με τον βαθμό επίγνωσης και αποδοχής από μέρους τού υποκειμένου τής διαφοροποίησης μεταξύεξωτερικής και εσωτερικής πραγματικότητας, σε συνάφεια με τον βαθμό λειτουργικότητας τού υποκειμένου και τον ρόλο που διαδραματίζει το αντικείμενο. Επίσης, με πλαίσιο αναφοράς την πρώτη τοπική θεωρία τού S. Freud για το ψυχικό όργανο, εξετάζεται η -μέχρι ενός σημείου- συσχέτιση τού ψεύδους με το πεδίο τού συνειδητού, τής μυθοπλασίας με το πεδίο τού προσυνειδητού και τής παραληρητικής ιδέας με το πεδίο τού ασυνειδήτου. Δεύτερον, διερευνάται η σχέση ανάμεσα σε καθεμία από αυτές τις τρεις μορφές αλλοίωσης τής πραγματικότητας και τον βαθμό «διαύγειας» τής έκφρασης στο περιεχόμενό τους τής αλήθειας τής ασυνείδητης επιθυμίας τού υποκειμένου. Κατ’ επέκταση, καταδεικνύεται η συλλογική μορφή τής μυθοπλασίας (δηλαδή η μυθολογία), η οποία -σε αναλογία με την εξατομικευμένη μορφή της- εμφορείται από την αλήθεια ασυνείδητων καθολικών επιθυμιών, που βρίσκουν στον εκάστοτε μύθο έναν γόνιμο χώρο έκφρασης. Τρίτον, διερευνάται η θέση τής εξωτερικής πραγματικότητας στο ψυχαναλυτικό πεδίο, δεδομένης τής προτεραιότητας που κυρίως δίνεται στην ανάδυση τής εσωτερικής πραγματικότητας τού υποκειμένου και την άρθρωση τής αλήθειας τής ασυνείδητης επιθυμίας του.