Μελέτη της βιολογίας των μεταπρονυμφών και νεαρών ατόμων της ενδημικής γαρίδας Melicerfus kerathurus (Forskal, 1775) στην ευρύτερη περιοχή του Θερμαϊκού κόλπου σε σχέση με βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες

Abstract

The indigenous shrimp Melicertus kerathurus (Forskal, 1775) consist a species of high commercial value in Mediterranean Sea. As it concerns Greece, is a species with high fishing activity and serious socio-economics effects, in medium and coastal fisheries. Post larvae and young shrimp of this species find shelter in the shallow and protected area of Thermaikos Gulf, early summer. They remain to this area till the end of autumn and after the completion of the post larvae stages, they immigrate to the open sea where they reach the stage of adult shrimp. The main characteristics of Thermaikos Gulf are, the fluctuation of physicochemical factors and the eutrophication caused by the carrying material from the rivers and the sediment composition. Thermaikos Gulf consist a natural concentration area of the sensitive stage of the indigenous shrimp. The protection and insurance of this area is necessary for the continuous presence of this species. The results of this research, show that the growth of young shrimp was positive allometric. Parameter b was, for Axios 2,3 - 2,6 and for Aliakmon 2,4 - 2,9. Growth factors kC and kA in both sampling areas show positive allometric correlation (P > 0,05). The factor r2 had a deviation from one to the relations body length (BL) Χ carapace length (CL) and body length (BL) Χ body wet weight (BW), indicating heterogeneous sample to these relations. The comparison of slopes of the regression lines for the relations: total length (TL) Χ body wet weight (BW) and carapace length (CL) Χ body wet weight (BW), between the two sampling areas, show positive allometric correlation (P > 0,10). The comparison of slopes of the regression lines for the relation: body length (BL) Χ body wet weight (BW), show negative correlation (P < 0,01), between the two sampling areas.The fluctuations of the physicochemical factors were similar to the general factors of the area. Temperature was between 4,5 – 29 0C, pH between 6,5 – 8, oxygen between 3 – 9,8 mg/l and salinity between 0,2 – 33,6 g/l. Heavy metals (Pb 0,001 – 0,042 mg/l, Cd 0,001 – 0,028 mg/l, As 0,10 – 0,16 mg/l and Cu 0,005 – 0,008 mg/l), show fluctuations during summer and autumn, due to the flow of pollutants through rivers Axios and Aliakmon and due to the small dilution and mixing of pollutants with the water of the river mouth. No significant statistical difference was found (P > 0,05) for Pb, Cd and Cu, between the two sampling areas. The area of Thermaikos Gulf can be characterized as slightly charged. Axios sediment was muddy, reducing. Aliakmon sediment was sandy, oxidizing. Young shrimp were fed with nematodes, decapods, round worms, bivalves, ascidians, upper weed, depending on the seasonal fluctuation and diversity of benthic fauna of the sediment. No significant statistical difference was found (P > 0,05) between the two sampling periods in Axios and Aliakmon (P > 0,05), meaning that the composition of benthos had no differences between the two sampling periods. No statistical difference was found (P > 0,05) between the two sampling areas, as it concerns frequency of prey index. Significant statistical difference was found between the two sampling areas, as it concerns quantity percentage of prey (P < 0,05), meaning that young shrimps were fed from the similar benthic fauna but in smaller quantity in Aliakmon area.Finally, the unloading amount of indigenous shrimp in the area of Thermaikos Gulf presented fluctuations, showing that shrimp population could be affected. The reduction of fishing yield compromise the dependence and further study of the relation between biological cycle, human activity, pollution of Thermaikos Gulf and fisheries.

Η ενδημική γαρίδα Melicertus kerathurus (Forskal, 1775) αποτελεί ένα είδος μεγάλης εμπορικής αξίας για τη Μεσόγειο, ενώ στην Ελλάδα συνιστά ένα από τα πιο έντομα αλιευόμενα είδη με σημαντικές κοινωνικό-οικονομικές επιπτώσεις στη μέση και παράκτια αλιεία. Οι μεταπρονύμφες και τα νεαρά άτομα του είδους αυτού βρίσκουν καταφύγιο στις αρχές του καλοκαιριού στην αβαθή και προφυλαγμένη περιοχή του εκβολικού συστήματος του Θερμαϊκού κόλπου. Εκεί παραμένουν μέχρι το τέλος του φθινοπώρου και μετά την ολοκλήρωση των σταδίων αυτών μεταναστεύουν στην ανοικτή θάλασσα για την ενηλικίωσή τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, η αύξηση των νεαρών ατόμων στον Αξιό και τον Αλιάκμονα ήταν θετική αλλομετρική. Η τιμή της παραμέτρου b κυμάνθηκε για τον Αλιάκμονα μεταξύ 2,4 - 2,9 και για τον Αξιό μεταξύ 2,3 - 2,6. Η σύγκριση του συντελεστή κλίσης (slopes) της γραμμικής παλινδρόμησης για τις σχέσεις ολικό μήκος (TL) Χ μικτό βάρος σώματος (BW) και μήκος κεφαλοθώρακα (CL) Χ μικτό βάρος σώματος (BW), μεταξύ των δύο περιοχών δειγματοληψίας, έδειξε θετική αλλομετρική αύξηση (P < 0,05). Αντίθετα, αρνητική συσχέτιση (P < 0,01) βρέθηκε μεταξύ της σχέσης μήκος σώματος (BL) Χ μικτό βάρος σώματος (BW), όπου το μήκος σώματος αυξάνεται με μικρότερο ρυθμό από το μικτό βάρος σώματος. Οι δείκτες ευρωστίας KC και KA και στις δύο περιοχές δειγματοληψίας παρουσίασαν θετική αλλομετρική αύξηση και καμία περιοχή δεν υπερτερούσε της άλλης (P > 0,05). Η τιμή του συντελεστή r2 παρουσίασε απόκλιση από τη μονάδα στις σχέσεις μήκος σώματος (BL) Χ μήκος κεφαλοθώρακα (CL) και μήκος σώματος (BL) Χ μικτό βάρος σώματος (BW), δείχνοντας μία ανομοιογένεια του δείγματος στις σχέσεις αυτές. Οι φυσικοχημικοί παράγοντες (θερμοκρασία 4,5 - 29 0C , pH 6,5 – 8, οξυγόνο 3 - 9,8 mg/lt και αλατότητα 0,2 - 33,6 g/l), παρουσίασαν εποχική διακύμανση, ικανοποιώντας τις ανάγκες του είδους. Τα βαρέα μέταλλα (μόλυβδος 0,001 – 0,042 mg/l, κάδμιο 0,001 – 0,028 mg/l, αρσενικό 0,10 – 0,16 mg/l και χαλκός 0,005 – 0,008 mg/l), παρουσίασαν διακύμανση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, λόγω της εισροής ρύπων διαμέσου των ποταμών και της μικρής αραίωσης και ανάμιξης τους με το νερό του εκβολικού συστήματος, χαρακτηρίζοντας την περιοχή ως ελαφρά επιβαρημένη. Η συγκέντρωση του μολύβδου, του καδμίου και του χαλκού δεν παρουσίασε σημαντική στατιστική διαφορά (P > 0,05) μεταξύ των δύο περιοχών δειγματοληψίας. Το ίζημα του Αξιού ήταν αναγωγικό με ιλυώδη σύσταση, ενώ του Αλιάκμονα ήταν οξειδωτικό με σύσταση αμμώδη. Τα νεαρά άτομα της γαρίδας δεν έδειξαν προτίμηση για μία συγκεκριμένη λεία. Τρέφονταν με δευτερευούσης σημασίας λείες (νηματώδη, εντεροπνευστά, δεκάποδα, δακτυλιοσκώληκες, δίθυρα, ασκίδια και ανώτερα φύκη) και η σύνθεση της δίαιτας τους είχε άμεση εξάρτηση από την εποχική διακύμανση των βενθικών οργανισμών. Δεν παρουσιάστηκαν διαφορές μεταξύ των δύο περιόδων δειγματοληψίας στον Αξιό και στον Αλιάκμονα (P > 0,05), ως προς τη σύνθεση της βενθικής κοινότητας. Μεταξύ των δύο περιοχών, δεν παρατηρήθηκε σημαντική διαφορά (P > 0,05) ως προς το δείκτη συχνότητας λείας, αλλά εμφανίστηκε σημαντική στατιστική διαφορά ως προς το εκατοστιαίο ποσοστό λείας (P < 0,05). Δηλαδή, τα νεαρά άτομα διατρέφονταν με παρόμοιες λείες αλλά σε μικρότερη ποσότητα στον Αλιάκμονα. Τέλος, η ποσότητα εκφορτώσεων της ενδημικής γαρίδας στην περιοχή του Θερμαϊκού κόλπου, παρουσίασε διακυμάνσεις την τελευταία πενταετία, επιβεβαιώνοντας την αλιευτική πίεση του πληθυσμού της γαρίδας. Το εκβολικό σύστημα του Θερμαϊκού κόλπου αποτελεί φυσικό χώρο συγκέντρωσης των ευαίσθητων σταδίων της ενδημικής γαρίδας. Η διακύμανση της αλιευτική απόδοσης συνιστά την αλληλεξάρτηση και περαιτέρω μελέτη της σχέσης του βιολογικού κύκλου του είδους, της ρύπανσης του εκβολικού συστήματος και της υπεραλίευσης. Η διασφάλιση και προστασία του εκβολικού συστήματος αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη συνέχιση της παρουσίας του είδους στην περιοχή.