Η αρχαιογνωσία στην Πάπισσα Ιωάννα του Εμμανουήλ Ροΐδη: οι αρχαίες πηγές και επιδράσεις

Abstract

The object of the doctoral dissertation is the investigation, recording and study of the ancient material in the work of Emm. Roidis Pope Joan. The ancient material includes works of ancient Greek and Latin literature, from Homer to the end of late antiquity (6th century AD). Supplemental section of ancient material are studies and books of Greek and foreign authors who have written about the ancient Greek and Roman culture and the Christian religion. Regarding the classification of the ancient material in Pope Joan, it falls into two categories, depending on how the author handles it: A) Specific Antiquity: it includes all the ancient sources drawn upon ancient authors and the ancient phrases are put in quotation marks in the work. The process of research and treatment of ancient sources starts from the receiver, i.e. the author or work that is influenced by other authors or works, and is driven to the transmitter, the one who is the source of inspiration. Through the research of ancient sources the linguistic - stylistic interventions of the author are identified. B) General Antiquity: it includes all the ancient influences accepted by the author, so the work functions as a receptor - recipient of rich ancient literary production.

Η διδακτορική διατριβή έχει ως αντικείμενό της την έρευνα, την καταγραφή και τη μελέτη του αρχαιογνωστικού υλικού στο έργο του Εμμ. Ροΐδη Πάπισσα Ιωάννα. Το αρχαιογνωστικό υλικό περιλαμβάνει έργα της αρχαίας ελληνικής και λατινικής γραμματείας, από τον Όμηρο μέχρι το τέλος της ύστερης αρχαιότητας (6ο αιώνα μ.Χ.). Συμπληρωματικό τμήμα του αρχαιογνωστικού υλικού αποτελούν οι μελέτες και τα βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων που έγραψαν για τον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό και τη χριστιανική θρησκεία. Ως προς την ταξινόμηση του αρχαιογνωστικού υλικού της Πάπισσας Ιωάννας διακρίνεται σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με τον τρόπο που το χειρίζεται ο συγγραφέας: Α) Ειδική Αρχαιογνωσία: πρόκειται για το σύνολο των αρχαιογνωστικών πηγών, που αντλούνται από αρχαίους συγγραφείς, με τις αρχαίες φράσεις να τοποθετούνται στο έργο σε εισαγωγικά. Η πορεία έρευνας και επεξεργασίας των αρχαιογνωστικών πηγών ξεκινά από τον δέκτη, δηλ. τον συγγραφέα ή το έργο που επηρεάζεται από άλλους συγγραφείς ή έργα, και οδηγείται στον πομπό, εκείνον που αποτελεί την πηγή έμπνευσης. Μέσα από την έρευνα των αρχαίων πηγών εντοπίζονται οι γλωσσικές - υφολογικές παρεμβάσεις του συγγραφέα. Β) Γενική Αρχαιογνωσία: πρόκειται για το σύνολο των αρχαιογνωστικών επιδράσεων που έχει δεχτεί ο συγγραφέας, με αποτέλεσμα το έργο να λειτουργεί ως υποδοχέας - δέκτης πλούσιας αρχαίας λογοτεχνικής παραγωγής. Από τη μελέτη των αρχαιογνωστικών πηγών και επιδράσεων στην Πάπισσα Ιωάννα συμπεραίνεται ότι η αρχαιογνωσία χρησιμοποιείται από τον Εμμ. Ροΐδη: 1. ως επιχειρηματολογική στρατηγική για τον καυτηριασμό των «κακώς κειμένων» του μεσαιωνικού ιερατείου και της τάσης μέρους του αναγνωστικού κοινού να ελκύεται από ηδονιστικά στοιχεία και 2. ως ανεξάντλητη πηγή γνώσεων, ως πνευματική τροφή για άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής από το αναγνωστικό κοινό, με στόχο την πνευματική του καλλιέργεια.