Οι αντιλήψεις των στωικών για το περιβάλλον υπό το πρίσμα της περιβαλλοντολογίας και οικολογίας

Abstract

The following thesis , which is titled The Stoics` principles on the environment within the in framework of Environmental Ethics, aims at demonstrating the theories expressed on environmental issues in the light of Environmental Ethics. Moreover, the aim of this study is on the one hand to highlight the Stoic ideas about nature and on the other hand to emphasize the importance of the environment for human happiness, which depends entirely on the environment according to the Stoics. Highlighting the importance of the natural environment in the light of the Stoic ideas constitutes a more realistic philosophical answer, while at the same time being an additional proposal for addressing the environmental crisis greatly afflicting our times.It is therein proved that the stoic philosopher considered the natural environment as a factor of the utmost importance. The stoic philosophical system viewed Nature as God and the Stoics perceived it as conditioned by Universal Reason ( hell. logos) and as being at the same level of importance as Destiny (hell. Eimarmeni ) and Zeus. Hence, they set as goal of human life the bliss (hell. eudemonia) which is acquired when Man lives according to Natural Laws, i.e.in accordance with virtue ( hell. areti ), as they put it. These theses are prevalent in their foremost ethic axiom, i.e. “ἀκολούθως τῇ φύσει ζῆν ὅπερ ἐστὶ κατ΄ ἀρετὴν ζῆν”, which means “when you follow Nature you live by virtue”.In this project is therefore pinpointed the importance of the environment for Man`s survival . Subsequently, the stoic theories about physis (=nature) and kosmos (=the world or society) are elaborated, as well as some characteristic features of “the world”. Also, are elaborated the stoic principles about environmental ethics, like eudemonia, the stoic wisdom, the confrontation of death and discords, the position of the animals, and so on.In conclusion, it is emphasized that by respecting nature and by moderately using natural resources, as the Stoics put it, Man can not only deter environmental and ecological crises, but can also ensure the equilibrium in nature and the unobstructed existence of Mankind. So, we stress again in our present work that only moral and spiritual values, as is also stressed by the Stoics, if followed by man and society in general, ensure the balance of nature and avoid an ecological and environmental crisis, as well as ensuring human happiness. Thereafter, the study is divided into two parts. In part A, all information regarding the environment according to Physics and Stoic Cosmology is presented, while the part Β examines the Ethics of the Stoics in regards to the environment. The work ends with the Epilogue and conclusions. At the end follows the relevant bibliography and the alphabetical index of names.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή, η οποία έχει τίτλο «Οι αντιλήψεις των Στωικών σχετικά με το περιβάλλον υπό το πρίσμα της Περιβαλλοντικής Ηθικής και Οικολογίας», έχει ως στόχο να καταδείξει τις θεωρίες που εκφράζονται για τα περιβαλλοντικά ζητήματα υπό το πρίσμα της Περιβαλλοντικής Ηθικής. Επιπλέον, ο στόχος της μελέτης αυτής είναι αφενός να αναδείξει τις ιδέες των Στωικών για τη φύση και αφετέρου να τονίσει τη σημασία του περιβάλλοντος για την ανθρώπινη ευτυχία, που εξαρτάται εξ ολοκλήρου από το περιβάλλον, σύμφωνα με τους Στωικούς. Η παρούσα μελέτη υπογραμμίζοντας τη σημασία του φυσικού περιβάλλοντος υπό το πρίσμα των Στωικών ιδεών αποτελεί μια πιο ρεαλιστική φιλοσοφική απάντηση, ενώ την ίδια στιγμή είναι μια συμπληρωματική πρόταση για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης που πλήττει σε μεγάλο βαθμό εποχή μας. Έχει αποδειχτεί ότι ο στωικός σοφός θεωρούσε το φυσικό περιβάλλον ως παράγοντα υψίστης σημασίας. Το φιλοσοφικό σύστημα των Στωικών είδε τη Φύση ως Θεό και οι Στωικοί την αντιλαμβάνονταν εξαρτώμενη από το Λόγο και ούσα στο ίδιο επίπεδο σπουδαιότητας με την Ειμαρμένη και το Δία. Ως εκ τούτου, οι Στωικοί έθεσαν ως στόχο της ανθρώπινης ζωής την Ευδαιμονία, που αποκτάται όταν ο άνθρωπος ζει σύμφωνα με τους κανόνες της Φύσης, και πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με την Αρετή. Αυτές οι θέσεις επικρατούν στο κυρίως αξίωμα της ηθικής τους, δηλαδή στο ΄΄ἀκολούθως τῇ φύσει ζῆν ὅπερ ἐστὶ κατ ἀρετὴν ζῆ΄΄, που σημαίνει ΄΄όταν ακολουθείτε τη Φύση, ζείτε από την Αρετή΄΄. Σε αυτό το έργο έχει εντοπιστεί η σημασία του περιβάλλοντος για την επιβίωση του ανθρώπου. Στη συνέχεια, εκπονήθηκαν οι θεωρίες των Στωικών για τη Φύση και τον Κόσμο καθώς και μερικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του «κόσμου». Επίσης, εκπονήθηκαν οι αρχές των Στωικών σχετικά με την Περιβαλλοντική Ηθική, όπως η Ευδαιμονία, η Στωική Σοφία, η αντιμετώπιση του Θανάτου και της Διχόνοιας, η θέση των Ζώων και ούτω καθεξής. Εν κατακλείδι, τονίζεται ότι ο Άνθρωπος σεβόμενος τη Φύση και χρησιμοποιώντας λελογισμένα τους φυσικούς πόρους δεν μπορεί να αποτρέψει μόνο τις περιβαλλοντικές και οικολογικές κρίσεις, αλλά μπορεί επίσης να εξασφαλίσει την ισορροπία στη φύση και την απρόσκοπτη ύπαρξη της ανθρωπότητας. Έτσι, τονίζουμε και πάλι στην παρούσα εργασία ότι μόνο αν ακολουθούνται οι ηθικές και πνευματικές αξίες από τον Άνθρωπο και την κοινωνία γενικά, όπως τονίζεται από τους Στωικούς, εξασφαλίζεται η ισορροπία της φύσης, αποφεύγεται μια οικολογική και περιβαλλοντική κρίση και διασφαλίζεται η ευτυχία του Ανθρώπου. Ως εκ τούτου, η μελέτη χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται όλες οι πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον, σύμφωνα με τη Φυσική και την Κοσμολογία των Στωικών, ενώ το δεύτερο μέρος εξετάζει την Ηθική των Στωικών σε σχέση με το περιβάλλον. Η μελέτη ολοκληρώνεται με τον επίλογο και τα συμπεράσματα, ενώ ακολουθεί βιβλιογραφία και αλφαβητικό ευρετήριο ονομάτων.