Η ηθική φιλοσοφία στο έργο του Σενέκα

Abstract

The thesis consists of contents foreword abbreviations introduction three parts conclusionbibliography index nominum and index verborum. In the introduction (pp 10-26) the author defines the main parameters of Stoic philosophy regarding issues of logic nature and ethics, but also briefly examines specific concepts such as the Heimarmene, Logos, Virtue (arete), Eudaimoma, etc. so as to demarcate the context of Seneca’s views as well as the theoretical setting inside which his thought is developed. In the introduction there is found reference to Seneca’s biography as well as to his philosophical goals. The author, all in all, uses the analytical method. Further, he assesses the preexisting bibliography and the related studies of the past and thus proceeds to define the originality of his thesis in the absence of any former book on the issue of the moral philosophy of Seneca in the adoption of more recent hermeneutical schemata from the fields of philosophy and psychology evaluating the absence of anterior bibliography through the international database of L’ Année philologique. Having clarified in the previous chapters of his thesis the partial differentiations of Seneca from the rest of the Stoics in issues such as apathy, the autonomy of certain emotions, good and evil, virtue, eudaimoma, etc. in the conclusion the author gives emphasis on the assimilation of the concept of dignitas in the main corpus of the stoic terminology. Particular attention inconsequence is paid to the fact that the Roman Stoic revivifies the classical doctrines of his School making innovative responses to older problematic areas of the stoic thought and contributes to the necessary evolution of the Stoic philosophy. In this context the author gives a negative answer to the hypothesis of Seneca’s eclecticism. Moreover, he connects will (voluntas) with the moral responsibility each man assumes in the events of his life, he elucidates certain aspects of Seneca’s views but also of the historical era and provides information which is essential for the continuation of the research on the Roman Stoics philosophy. In his concluding remarks the author evidently shows that while for Seneca a certain teleology is not essential (one that would answer to the dilemma of the immortality of the soul) still the sage is defined as the human being who overcomes death through his absence of fear as well as anything else which is considered to be an evil by the majority of the people. This turn to the nucleus of the Being that each man separately is in his deepest interiority highlights this theorization as an individualistic one but simultaneously by means of the active participation of the sage in the work of wisdom and in the mission of therapy of the other people who are not yet sages, reconciles it with the social reality.

Η διατριβή αποτελείται από τον Πίνακα Περιεχομένων, τον Πρόλογο, τις Συντομογραφίες, την Εισαγωγή, τρία Μέρη τα Επιλεγόμενα, τη Βιβλιογραφία, τον Πίνακα Ονομάτων και τον Πίνακα Κυρίων Εννοιών. Στην Εισαγωγή (σ.σ. 10-26) ο συγγραφέας καθορίζει τις κυρίες παραμέτρους της στωικής φιλοσοφίας αναφερόμενος σε ζητήματα λογικά, φυσικά, και ηθικά αλλά και εξετάζοντας συντόμως ζητήματα όπως η Ειμαρμένη, ο Λόγος, η Αρετή, η Ευδαιμονία, κ.ά. ώστε να οριστεί το περίγραμμα των ιδεών του Σενέκα και του θεωρητικού περιβάλλοντος εντός του οποίου αναπτύσσεται ο στοχασμός του. Στην Εισαγωγή υπάρχει αναφορά στη βιογραφία του εν λόγω φιλοσόφου αλλά και στη φιλοσοφική στοχοθεσία του. Ο συγγραφέας προσδιορίζει τη μεθοδολογία διερευνήσεως του θέματος στη χρήση της αναλυτικής μεθόδου. Αποτιμά επιπροσθέτως την προϋπάρχουσα βιβλιογραφία και τις συναφείς προς το θέμα μελέτες ορίζοντας συγκεκριμένα την πρωτοτυπία της εργασίας στην απουσία παλαιότερου συγγράμματος επί του θέματος, στην υιοθέτηση νεώτερων ερμηνευτικών σχημάτων από το χώρο της φιλοσοφίας και της ψυχολογίας και κατοχυρώνοντας το προγενέστερο κενό μέσα από τη διεθνή βάση δεδομένων L’ Année philologique. Στα Επιλεγόμενα ο συγγραφέας επιμελείται το γενικό συμπέρασμα της διατριβής. Έχοντας καταστήσει στα προηγούμενα κεφάλαια σαφείς τις επιμέρους διαφοροποιήσεις του Σενέκα από τους Στωικούς σε θέματα όπως η απάθεια και το αυτόνομων των συναισθημάτων, το αγαθό και το κακό, η αρετή, η ευδαιμονία έχει αποδειχθεί πως η έννοια της dignitas προβάλλει ως η νέα έννοια που εντάσσεται με ομαλό τρόπο στη στωική θεωρία. Έμφαση δίδεται κατά συνέπεια στο γεγονός ότι ο ρωμαίος στωικός ανανεώνει το δόγμα απαντώντας εμμέσως σε παλαιοτέρους προβληματισμούς καισυμβάλλει στη μετεξέλιξή του. Ο κ. Ηλιόπουλος αποφαίνεται αρνητικώς στο ερώτημα περί του εκλεκτικισμού του Σενέκα. Στο πλαίσιο των καταληκτικών του αναφορών συνδέει τη βούληση με την ευθύνη που φέρει ο άνθρωπος απέναντι στα γεγονότα του βίου διευκρινίζει κάποιες πλευρές της εποχής και του στοχασμού του ρωμαίου φιλοσόφου και δίδει πληροφορίες που ενθαρρύνουν τη συνέχιση της έρευνας πάνω στη φιλοσοφία του. Συμπερασματικώς, κατατίθεται ότι ενώ για τον Σενέκα δεν είναι απαραίτητο το περίγραμμα μιας βέβαιης τελεολογίας (η οποία θα απαντούσε και στο δίλημμα της αθανασίας της ψυχής) ορίζεται ο σοφός ως ένα ον που υπερνικά δια της αφοβίας του τον θάνατο όπως και κάθε άλλο θεωρούμενο από το πλήθος των ανθρώπων κακό. Αυτή η στροφή προς τον πυρήνα του Είναι που είναι ο κάθε άνθρωπος χωριστά από τους άλλους στη βαθειά εσωτερικότητά του αναδεικνύει το χαρακτήρα της θεώρησης αυτής ως ατομικιστικής αλλά δια της ενεργής συμμετοχής του στωικού σοφού στο έργο της σοφίας και της θεραπείας των συνανθρώπων ενεργεί συμφιλιωτικά με την κοινωνική πραγματικότητα.