Η μελέτη των θυσανοπόδων και η θεωρητική της αξία για το Δαρβίνο

Abstract

Το 1844 ο Κάρολος Δαρβίνος ολοκλήρωσε ένα εκτενές χειρόγραφο δοκίμιο στο οποίο παρέθετε μια ολοκληρωμένη εκδοχή της θεωρίας της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής. Έχοντας καταγράψει τη θεωρία του, επιδόθηκε σε μια επίπονη προσπάθεια συλλογής αποδείξεων, προκειμένου να τη στηρίξει στο μέγιστο δυνατό βαθμό, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τις πιθανότητες αποδοχής της από τους σύγχρονούς του ερευνητές. Ο Michael Ruse, ένας εκ των επιφανέστερων μελετητών του Δαρβίνου, αποκαλεί τα χρόνια που μεσολάβησαν μεταξύ της συγγραφής του δοκιμίου του1844 και της δημοσιοποίησης της θεωρίας στα τέλη της δεκαετίας του 1850, ως τη «μακρά αναμονή» (long wait). Η πιο κοπιώδης ερευνητική εργασία της συγκεκριμένης περιόδου ήταν η ανατομική και συστηματική μελέτη των θυσανοπόδων, που διήρκησε οκτώ χρόνια (1846-1854) και παρήγαγε τις τέσσερις μονογραφίες για τα θυσανόποδα (δύο για τα ζώντα είδη και δύο για τα απολιθωμένα). Δεν μπορεί, λοιπόν, μια τέτοιας έκτασης ενασχόληση, να μην έχει συμβάλει κατά τρόπο ουσιαστικό στην τελική διαμόρφωση του θεωρητικού συστήματος του Δαρβίνου. Είναι γι’ αυτό το λόγο που προκαλεί πραγματική έκπληξη το γεγονός ότι, το συγκεκριμένο στάδιο της διανοητικής του ανάπτυξης, δεν έχει προσελκύσει το αναμενόμενο ερευνητικό ενδιαφέρον από τους ιστορικούς της βιολογίας. Στη διάρκεια της μελέτης, ο Δαρβίνος δεν συνέλεγε απλώς στοιχεία που θα ενίσχυαν περαιτέρω τη θεωρία του, αλλά, πέρα απ’ αυτή την ουσιαστική επιδίωξη, συνελάμβανε και κατόπιν ενσωμάτωνε νέα θεωρητικά στοιχεία, όπως είναι η οικουμενικότητα της ατομικής μεταβλητότητας και η απόκλιση των χαρακτηριστικών. Η διατριβή υποστηρίζει μια άποψη που δεν έχει μέχρι τώρα τεκμηριωθεί με τρόπο επαρκή. Είναι το συμπέρασμα ότι η μελέτη των θυσανοπόδων δεν στήριξε μόνο τη θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής, αλλά, την άλλαξε κιόλας σε ουσιαστικές της πτυχές. Το συμπέρασμα αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση την τάση κάποιων ιστορικών να αντιμετωπίζουν τη «μακρά αναμονή» ως ένα παθητικό στάδιο στη διανοητική ανάπτυξη του Δαρβίνου, όπου η συλλογή τεκμηρίων απλά στήριζε ένα, εν πολλοίς παγιωμένο, θεωρητικό σύστημα. Η διατριβή, μέσω της ανάδειξης της συνδρομής της μελέτης των θυσανοπόδων, επιδιώκει να υπογραμμίσει τη διαλεκτική σχέση μεταξύ της θεωρίας της φυσικής επιλογής και των εμπειρικών ευρημάτων της συγκεκριμένης περιόδου.