Παραστάσεις θεοφανείων στους ψαλμούς

Abstract

Η διατριβή αυτή είναι μια προσπάθεια από τη σκοπιά της σύγχρονης έρευνας να προσεγγιστεί το θέμα των θεοφανειών στους Ψαλμούς. Σκοπός είναι να διαφανούν οι αντιλήψεις του Ισραήλ για τους τρόπους αποκάλυψης του Θεού, όπως αυτοί προβάλλονται από το βιβλίο των Ψαλμών. Για την ολοκληρωμένη εξέταση του θέματος στην αρχή δίνονται κάποια γενικά στοιχεία για το βιβλίο των Ψαλμών. Εξηγείται η ονομασία του, σημειώνεται η θέση του στον κανόνα και η αρίθμηση των ψαλμών. Δηλώνεται η χρονολόγηση των διαφόρων ψαλμών και οι συνθέτες τους, ο τρόπος διαμόρφωσης του Ψαλτηρίου και γίνεται κατηγοριοποίηση των ποιητικών συνθέσεων σε έξι λογοτεχνικά είδη. Ακολουθεί η παρουσίαση της ιστορίας της έρευνας, ο τρόπος δηλαδή που οι ερευνητές προσέγγισαν το θέμα των θεοφανειών της Παλαιάς Διαθήκης. Η συζήτηση ξεκινά το 1895, όταν παρατηρείται ότι οι παλαιοδιαθηκικές περιγραφές θεοφανειών εξαρτώνται από το βαβυλωνιακό μύθο για τη δημιουργία ή από το γεγονός της αποκάλυψης του Θεού στο Σινά. Με την ανακάλυψη των κειμένων της Ούγγαριτ και έπειτα από τη μετάφρασή τους οι ερευνητές αρχίζουν στα μέσα στου 20ου αιώνα να λαμβάνουν υπόψη τα ευρήματα αυτά στην εξέταση του θέματος. Το 1965 γράφεται η πρώτη μονογραφία που ασχολείται αποκλειστικά με το θέμα των θεοφανειών. Σε αυτήν οι περιγραφές θεοφανειών αντιμετωπίζονται ως ανεξάρτητο λογοτεχνικό είδος. Τελικά, η έρευνα των τελευταίων δεκαετίων ενδιαφέρεται να δείξει την εξέλιξη των θεοφανικών παραστάσεων στη σκέψη του Ισραήλ. Στη συνέχεια της μελέτης γίνεται ανάλυση των ψαλμικών χωρίων που περιέχουν περιγραφές θεϊκών εμφανίσεων. Οι θεοφάνειες εξετάζονται μέσα στα πλαίσια των ψαλμών στους οποίους ανήκουν, γίνεται ανάλυση των στίχων που έχουν τις περιγραφές και προκύπτουν κάποια συμπεράσματα σχετικά με τις μορφές αποκάλυψης του Γιαχβέ. Η ανάλυση αυτή οδηγεί σε συστηματοποίηση των παραστάσεων. Ξεχωρίζουν πέντε διαφορετικές παραστάσεις: οι θεοφάνειες με τη μορφή φυσικών φαινομένων και οι έννοιες του θεϊκού προσώπου, της μορφής, του ονόματος και της δόξας. Οι θεοφάνειες με τη μορφή φυσικών φαινομένων περιλαμβάνουν τρεις διαφορετικές τρόπους εκδήλωσης της θεϊκής εμφάνισης: την ηφαιστειακή έκρηξη, τη θύελλα και το σεισμό. Το θεϊκό πρόσωπο είναι ένας τρόπος αποκάλυψης του Θεού, και η φανέρωση του προσώπου αυτού στο χώρο του ναού αφορά μόνο τους δίκαιους. Η θεϊκή μορφή εκφράζει έναν πιο ξεχωριστό τρόπο εμφά-νισης που περιορίζεται στους λίγους. Το θεϊκό όνομα προϋποθέτει την παρουσία του Θεού στον τόπο επίκλησής του. Με την επίδραση της δευτερονομιστικής θεολογίας το όνομα του Γιαχβέ παρουσιάζεται να έρχεται ή να είναι παρόν στο ναό στη γη. Η δόξα του Γιαχβέ αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος ο Θεός μπορεί να είναι παρών ανάμεσα στο λαό του και εκδηλώνεται σαν μια λάμψη που περιβάλλεται από τη νεφέλη. Όλες αυτές οι παραστάσεις στην Καινή Διαθήκη αποκτούν νέο νόημα, καθώς έχει συντελεστεί η κατεξοχήν θεοφάνεια, η παρουσία του Ιησού Χριστού στον κόσμο. Στα συμπεράσματα γίνεται ανακεφαλαίωση και επαναλαμβάνονται σε γενικές γραμμές οι τρόποι θεϊκής αποκάλυψης, όπως παρουσιάζονται από τους Ψαλμούς.