Η γνωστική - πραγματολογική κατανόηση του μεταφορικού λόγου μέσω της ερμηνείας παροιμιών και μετωνυμιών

Abstract

Subject of thesis: The figurative language as a means of verbal communication, as it is realized through the almost daily use of proverbs and metonymies. Goal: The investigation of faculty of medium Greek users of Greek language to comprehend, interpret and more generally handle metaphors in daily verbal communication. Theoretical frame: The comprehension and interpretation of figurative/metaphorical language from the viewpoint of Cognitive Science/Psychology and Pragmatics. Methodology: The planning and the completion of 3 studies: a) In Study I, descriptive analysis supported in the theoretical pragmatic schema of Lawal (Lawal, 1992), we applied the particular theoretical form in Greek language community supposing it can constitute a way of access in the use and the content of perlocutionary acts executed by widespread Greek proverbs and metonymies. b) In Study II, supported in several tests with extempore questionnaires of comprehension-interpretation and comprehension-choice of linguistic metaphors, we attempted the creation of preliminary data for comprehension-interpretation of widespread Greek proverbs and metonymies and for comprehension-choice of widespread Greek metonymies, as well, from medium Greek users of figurative spoken language. c) In Study III, supported in extempore questionnaire based on 23 widespread Greek proverbs and metonymies and their analysis of content, we aimed in recording metaphor ‘transparency’ appreciated from medium Greek critics, in its cross-correlation with the score of medium Greek users of metaphors in proverb-metonymy comprehension-interpretation tests, and in the cross-correlation of type of figurative expression (proverb or metonymy) and prior knowledge with degree ‘transparency’ and its further handling from medium Greek users of metaphorical language. Conclusions:  Lawal’ s cognitive schema (Lawal, 1992) provides a systematic way of access in the use and the content of perlocutionary acts executed by 23 widespread Greek proverbs and metonymies, furthermore in the use and the content of proverbial and metonymic language.  Certain Greek proverbs and metonymies are interpreted easier compared to certain other Greek proverbs and metonymies, respectively.  The age of medium Greek users of figurative language is connected negatively, while the years of education positively, with their scores in comprehension-interpretation of widespread Greek proverbs and comprehension-choice of widespread Greek metonymies tasks atc.  The individuals with “theoretical” profession (philologists, lawyers) correspond better in comprehension-interpretation of proverbs and in comprehension-choice of metonymies tasks from the individuals with “practical” profession (electronics, dentists).  The appreciated ‘transparency’ of' 23 widespread Greek proverbs and metonymies presents fluctuations and is connected positively with their interpretation by medium Greek users of figurative/metaphorical language.  The type of figurative expression (proverb or metonymy) and its prior knowledge effect in degree of its ‘transparency’ and in its further handling from medium Greek users of figurative/metaphorical language. Contribution to science: The creation of a base of preliminary data for comprehension-interpretation proverbs and metonymies and for comprehension-choice of metonymies from medium users in a linguistic community − concretely, from medium Greek users of Greek language that handle metaphors in their daily verbal communication. A base of huge preliminary data of particular importance, with the comprehension and the interpretation of metaphorical expressions, mainly proverbs, included in abundance of psychometric tests and is used for the measurement and the interpretation of faculty (or not) the individuals for abstract thinking.

Θέμα διατριβής: Η μεταφορική γλώσσα ως μέσο λεκτικής επικοινωνίας, όπως πραγματώνεται μέσα από την καθημερινή σχεδόν χρήση παροιμιακού και μετωνυμικού λόγου από τους ανθρώπους. Στόχος: Η διερεύνηση της ικανότητας των μέσων Ελλήνων χρηστών της ελληνικής γλώσσας να κατανοούν, να ερμηνεύουν και γενικότερα να χειρίζονται μεταφορές στην καθημερινή διεπίδρασή τους. Θεωρητικό πλαίσιο: Η κατανόηση και η ερμηνεία μεταφορικών γλωσσικών σχημάτων από τη σκοπιά της Γνωσιακής Επιστήμης/Ψυχολογίας και της Πραγματολογίας. Μεθοδολογία: Ο σχεδιασμός και η ολοκλήρωση 3 μελετών: α) Στη Mελέτη Ι, περιγραφική ανάλυση που στηρίχτηκε στο θεωρητικό πραγματολογικό σχήμα του Lawal (Lawal, 1992), εφαρμόσαμε το συγκεκριμένο θεωρητικό σχήμα στο ελληνικό πολιτισμικό πλαίσιο υποθέτοντας ότι μπορεί να αποτελέσει έναν τρόπο πρόσβασης στη χρήση και στο περιεχόμενο των προσλεκτικών πράξεων που εκτελούνται από διαδεδομένες ελληνικές παροιμίες και μετωνυμίες. β) Στη Μελέτη ΙΙ, που στηρίχτηκε σε μια σειρά δοκιμασιών με αυτοσχέδια ερωτηματολόγια κατανόησης-ερμηνείας και κατανόησης-επιλογής μεταφορικών γλωσσικών σχημάτων, επιχειρήσαμε τη δημιουργία προκαταρκτικών δεδομένων για την κατανόηση-ερμηνεία διαδεδομένων ελληνικών παροιμιών και μετωνυμιών, όπως και για την κατανόηση-επιλογή διαδεδομένων ελληνικών μετωνυμιών για τη συμπλήρωση ατελών σεναρίων από μέσους Έλληνες χρήστες του μεταφορικού λόγου. γ) Στη Μελέτη ΙΙΙ, που στηρίχτηκε σε αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο με 23 διαδεδομένες ελληνικές παροιμίες και μετωνυμίες και στην ανάλυση περιεχομένου τους, στοχεύσαμε στην καταγραφή της εκτιμώμενης από μέσους Έλληνες κριτές ‘διαφάνειας’ των συγκεκριμένων μεταφορών, στη συσχέτισή της με την επίδοση των μέσων Ελλήνων χρηστών του μεταφορικού λόγου σε δοκιμασίες κατανόησης-ερμηνείας παροιμιακού και μετωνυμικού λόγου και στη συσχέτιση του είδους του λεκτικού τρόπου (παροιμία ή μετωνυμία) και της προϋπάρχουσας γνώσης με το βαθμό ‘διαφάνειας’ και τον περαιτέρω χειρισμό του από μέσους Έλληνες χρήστες της ελληνικής γλώσσας. Συμπεράσματα:  Το γνωστικό σχήμα του Lawal (Lawal, 1992) παρέχει ένα συστηματοποιημένο τρόπο πρόσβασης στη χρήση και στο περιεχόμενο των προσλεκτικών πράξεων που εκτελούνται από 23 διαδεδομένες ελληνικές παροιμίες και μετωνυμίες, και κατ’ επέκταση στη χρήση και στο περιεχόμενο του παροιμιακού και του μετωνυμικού λόγου.  Κάποιες ελληνικές παροιμίες και μετωνυμίες είναι πιο εύκολες στην ερμηνεία από κάποιες άλλες ελληνικές παροιμίες και μετωνυμίες, αντίστοιχα.  Η ηλικία των μέσων Ελλήνων χρηστών του μεταφορικού λόγου συσχετίζεται αρνητικά και τα έτη μόρφωσης θετικά με την επίδοσή τους στην κατανόηση-ερμηνεία διαδεδομένων ελληνικών παροιμιών και στην κατανόηση-επιλογή διαδεδομένων ελληνικών μετωνυμιών.  Τα άτομα με «θεωρητικό» επάγγελμα (π.χ. φιλόλογοι, δικηγόροι) ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στην κατανόηση-ερμηνεία του παροιμιακού λόγου και στην κατανόηση-επιλογή του μετωνυμικού λόγου από τα άτομα με «πρακτικό-τεχνικό» επάγγελμα (π.χ. ηλεκτρονικοί, οδοντίατροι).  Η εκτιμώμενη ‘διαφάνεια’ των 23 διαδεδομένων ελληνικών παροιμιών και μετωνυμιών παρουσιάζει διακυμάνσεις και συσχετίζεται θετικά με την ερμηνεία τους από μέσους Έλληνες χρήστες του μεταφορικού λόγου.  Το είδος του λεκτικού τρόπου (παροιμία ή μετωνυμία) και η προϋπάρχουσα γνώση του επιδρούν στο βαθμό ‘διαφάνειάς’ του και στον περαιτέρω χειρισμό του από μέσους Έλληνες χρήστες του μεταφορικού λόγου. Συμβολή στην επιστήμη: Η δημιουργία μιας βάσης προκαταρκτικών δεδομένων για την κατανόηση-ερμηνεία του παροιμιακού και του μετωνυμικού λόγου και για την κατανόηση-επιλογή του μετωνυμικού λόγου από μέσους χρήστες σε μια γλωσσική κοινότητα − συγκεκριμένα, από μέσους Έλληνες χρήστες της ελληνικής γλώσσας που χειρίζονται το μεταφορικό λόγο στην καθημερινή λεκτική επικοινωνία τους. Μια τέτοια βάση προκαταρκτικών δεδομένων είναι ιδιαίτερης σημασίας, καθώς η κατανόηση και η ερμηνεία μεταφορικών σχημάτων, κυρίως παροιμιών, συμπεριλαμβάνεται σε πληθώρα ψυχομετρικών δοκιμασιών και χρησιμοποιείται για τη μέτρηση και την ερμηνεία της ικανότητας ή μη των ατόμων για αφαιρετική σκέψη.