Η παιδαγωγική σκέψη και πράξη στις διδαχές του αγίου Κοσμά του Αιτωλού: χριστιανοπαιδαγωγική θέωρηση

Abstract

The method that is used is this doctoral thesis is the historical – critic and interpreted one. Specifically the historical, social, economic and cultural environment, in which st. Kosmas Aitolos lived and acted, is examined and analyzed. Simultaneously the pedagogical views reflected through his preaching are analyzed, scrutinized under the optics and the bounds of the Orthodox Christian Education. This study is divided in five chapters. The first chapter is titled: «The life of st. Kosmas Aitolos and the general status quo in Greek countryside at that time». Specifically it’s about the life of st, Kosmas Aitolos and the first course of general education, about st. Kosmas Aitolos and the first course of general education, about st. Kosmas Aitolos himself as a student in Athonias school, the undertaking of his missionary work and at last the economic, social and cultural tyranny of the enslaved Greeks at that time. The second chapter has the title: «The meaning of Education, the educational condition and experiences of st. Kosmas Aitiolos and his Ministration at the place of the Greek – Orthodox Education of the enslaved Nation». It includes the concepts (the meaning) of Education in general and its connection with Greek – Orthodox heritage and its depictions in st. Kosmas Aitolos preaching. Then the educational conditions and experiences of st. Kosmas Aitolos, specifically: The foreign philosophers and pedagogues’ like John Locke, Jean Jeacques Rousseau, Immanuel Kant and Johann Heinrich Pestalozzi as well as the Greek philosophers and pedagogues’ like Eugenios Bulgaris, Nikolaos Zarzoulis or Tzarzjoulis, Iosipos Misiodakas and Adamantios Korais influences on pedagogical thinking of st. Kosmas Aitolos. Finally, the ministration of the Greek – Orthodox Education of st. Kosmas Aitolos is scrutinized. Τhe third chapter is title: «The main orientation of the Pedagogical thinking and act in the preaching of st. Kosmas Aitolos and the individual aims of his teaching». The chapter in these includes: the main orientations of the pedagogical thinking and act in st. Kosmas Aitolos preaching like the barriers in islamization of enslaved Greeks, the keeping of the state of separate existence as main characteristic of their Nation and the encouragment and strengthening for the correspondence of the enslaved people to the difficult conditions of life. Also, this chapter refers to the main individual aims of the preaching of st. Kosmas Aitolos such as the acknowledgement of the equality of men and women and the equality of human rights, the consolidation of the need of prevalence of the Law and Justice, the critical attitude towards the wealth ant usury, the realization of the necessity of labour and the importance of Sanday’s holiday. The fourth chapter is titled: «Factors in Pedagogic thinking and act in st, Kosmas Aitolos preaching and its role: This chapter, first and foremost, refers to family as the basic factor of Greek – Orthodox children’s Education of enslaved Greeks. It tasks about marriage, family, child bearing and parents as a factor of Orthodox – Christian upbringing. Then it comes school and its role in Greek – Orthodox Education of children and young people of the enslaved Greeks. It also refers to free Education according to st. Kosmas Aitolos and the dire need for foundation and running of schools, the organizing and running of school itself and to school as a factor of the culture of Orthodox – Christian Education. Further to, it is analyzed the role of the Orthodox Catholic Church as savior of the Nation as well as its contribution to the state separate existence of the enslaved Greeks to be kept with specific reference to Devotional and sacramental upbringing and Education of enslaved Greeks, to the attending Mass of the faithful, the Fasting and Prayer, the position of virgin Mary in the Orthodox people’s life and the role of Orthodox priest and his welfare for the enslaved Greeks. The fifth chapter has the title: « The main characteristics of a sound teaching according to st. Kosmas Aitolos and the role of the Educator – Pedagogue». It includes the Educator – Pedagogue’s preparation as well as the characteristics of a good teaching.

Η μέθοδος που ακολουθείται στην παρούσα διδακτορική διατριβή είναι η ιστορικο - κριτική και ερμηνευτική . Συγκεκριμένα, μελετάται και αναλύεται το ιστορικό, κοινωνικό, οικονομικό, πολιτισμικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο έζησε και έδρασε ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Παράλληλα αναλύονται οι παιδαγωγικές θέσεις, που εξέφρασε μέσα από τις Διδαχές του, διυλιζόμενες κάτω από την οπτική και το πλαίσιο της Ορθοδόξου Χριστιανικής Αγωγής.

Η παρούσα μελέτη διαιρείται σε πέντε κεφάλαια.

Το πρώτο κεφάλαιο φέρει τον τίτλο: «Ο βίος του αγίου Κοσμά του Αιτωλού και η γενικότερη κατάσταση στην Ελληνική ύπαιθρο κατά την εποχή του». Συγκεκριμένα, αναφέρεται στο βίο του αγίου Κοσμά και τις πρώτες εγκύκλιες σπουδές του, στον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό ως μαθητή της Αθωνιάδος Σχολής, στην ανάληψη του ιεραποστολικού έργου και τέλος, στην οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική καταπίεση των υποδούλων Ελλήνων στην εποχή του αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Το δεύτερο κεφάλαιο με τον τίτλο: «Η έννοια της Παιδείας, οι εκπαιδευτικές προϋποθέσεις και εμπειρίες του αγίου Κοσμά του Αιτωλού και η Διακονία του στο χώρο της Ελληνορθόδοξης Παιδείας του υπόδουλου Γένους» περιλαμβάνει: Την έννοια της Παιδείας γενικότερα και τη σύνδεσή της με την Ελληνορθόδοξη κληρονομιά και την απεικόνισή της στις Διδαχές του αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Ακολούθως, τις εκπαιδευτικές προϋποθέσεις και εμπειρίες του αγίου Κοσμά του Αιτωλού και συγκεκριμένα: Τις επιδράσεις των ξένων φιλοσόφων και παιδαγωγών στην παιδαγωγική σκέψη του αγίου Κοσμά, όπως του John Locke, του Jean Jeacques Rousseau, του Immanuel Kant και του Johann Heinrich Pestalozzi. Τις επιδράσεις των Ελλήνων φιλοσόφων και παιδαγωγών στην παιδαγωγική σκέψη του αγίου Κοσμά, όπως του Ευγένιου Βούλγαρη, του Νικολάου Ζαρζούλη ή Τζαρτζούλη, του Ιώσηπου Μοισιόδακα και του Αδαμάντιου Κοραή. Τέλος, ερευνά τη διακονία της Ελληνορθόδοξης Παιδείας από τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό. Το τρίτο κεφάλαιο έχει τον τίτλο: «Οι βασικότεροι προσανατολισμοί της Παιδαγωγικής σκέψης και πράξης των Διδαχών του αγίου Κοσμά και οι επιμέρους σκοποί της διδασκαλίας του». Το εν λόγω κεφάλαιο περιλαμβάνει: τους βασικότερους προσανατολισμούς της Παιδαγωγικής σκέψης και πράξης στις Διδαχές του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, όπως τους φραγμούς στους εξισλαμισμούς των υπόδουλων Ελλήνων , τη διατήρηση της ιδιοπροσωπίας ως βασικό γνώρισμα του Γένους τους και την εμψύχωση και ενθάρρυνση για ανταπόκριση των υποδούλων στις δύσκολες συνθήκες της ζωής. Επίσης, αναφέρεται στους κυριότερους επιμέρους σκοπούς της διδασκαλίας του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, όπως την προβολή της ισοτιμίας ανδρών και γυναικών, την ανάδειξη της ισότητας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων, την εμπέδωση της ανάγκης επικράτησης του Δικαίου και της Δικαιοσύνης, την κριτική στάση απέναντι στον πλούτο και την τοκογλυφία, τη συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας της εργασίας, την ανάδειξη της σπουδαιότητας της αργίας της Κυριακής. Το τέταρτο κεφάλαιο φέρει τον τίτλο: «Παράγοντες στην Παιδαγωγική σκέψη και πράξη στις διδαχές του αγίου Κοσμά του Αιτωλού και ο ρόλος τους». Το κεφάλαιο αυτό εν πρώτοις αναφέρεται στην οικογένεια ως βασικό παράγοντα Ελληνορθόδοξης Διαπαιδαγώγησης των παιδιών των υπόδουλων Ελλήνων. Γίνεται λόγος για το γάμο, την οικογένεια, την παιδοποιία και τους γονείς ως παράγοντα της Ορθοδόξου Χριστιανικής Αγωγής. Ακολουθεί το σχολείο και ο ρόλος του στην Ελληνορθόδοξη Διαπαιδαγώγηση των παιδιών και των νέων των υπόδουλων Ελλήνων. Γίνεται λόγος για τη Δωρεάν Παιδεία κατά τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό και την αδήριτη ανάγκη ίδρυσης και λειτουργίας σχολείων, την Οργάνωση και λειτουργία των σχολείων και για το σχολείο ως παράγοντα καλλιέργειας της Ορθόδοξης Χριστιανικής Αγωγής. Στη συνέχεια αναλύεται ο ρόλος της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας, ως σώτειρας του Γένους. Η συμβολή της στη διατήρηση της ιδιοπροσωπίας των υπόδουλων Ελλήνων με ιδιαίτερη αναφορά στη Λατρευτική και μυστηριακή αγωγή και Παιδεία των υποδούλων Ελλήνων, στον Εκκλησιασμό των πιστών, στη Νηστεία και την Προσευχή, στη θέση της Παναγίας στη ζωή των Ορθοδόξων, στο ρόλο του Ορθόδοξου ιερέα και τη μέριμνά του για τους υπόδουλους Έλληνες. Το πέμπτο κεφάλαιο έχει τον τίτλο: «Τα βασικότερα γνωρίσματα υγιούς διδασκαλίας κατά τον άγιο Κοσμά και ο ρόλος του Εκπαιδευτικού – Παιδαγωγού». Περιλαμβάνει την προετοιμασία του Εκπαιδευτικού-Παιδαγωγού, καθώς επίσης και τα γνωρίσματα της καλής διδασκαλίας.