Η διακοπή της γνωστικής επεξεργασίας: γνωστικές, μεταγνωστικές και θυμικές επιπτώσεις

Abstract

The thesis comprises three studies that examine the cognitive, metacognitive, and emotional effects of cognitive interruption caused by unexpected or discrepant events in cognitive processing. These studies present evidence that cognitive interruption evokes a constellation of cognitive (e.g., accuracy, RT), metacognitive (e.g., feeling of difficuty) and emotional (e.g., surprise) responses, depending on whether the discrepancies enhance or block cognitive processing. To study cognitive interruption, a computerized inductive reasoning task was constructed, consisting of discrepant and non-discrepant numerical sequences. The first study explored the effects of cognitive interruption on performance and the metacognitive experience of feeling of difficulty. In this study, induced discrepancies that were designed to block the progress towards solution reduced accuracy and increased RT. Self-reports of feeling of difficulty revealed that when the task was familiar, feeling of difficulty increased with greater working memory load (Exp.1). However, when the task was less familiar, involving discrepancies, feeling of difficulty increased as a function of cognitive interruption (Exp. 2 and 3). In the latter case, feeling of difficulty correlated positively and highly with the emotion of surprise. Together, these results suggest that feeling of difficulty may be triggered by lack of fluency in processing and not cognitive interruption per se. The second study moved from the realm of cognitive and metacognitive effects to investigate the relationship between cognitive interruption and surprise. In Experiment 1, discrepancies were equally unexpected, but they nevertheless produced different levels of surprise. Surprise ratings increased with the difficulty with which discrepant events were integrated into the prevalent processing schema. This was observed regardless of the strength of the schema from which discrepant events deviated (Exp. 2 and 3). Finally, surprise was closely related to feeling of difficulty as was found in the first study. Overall, these findings extend current models of surprise by taking into account the difficulty of assimilating discrepant events. The final study examined the cognitive, metacognitive, and emotional effects of discrepancies by employing a different paradigm. Participants were engaged in a more realistic problem solving, consisting of discrepancies that could either enhance or block further cognitive processing. Experiment 1 replicated the findings of the two previous studies, indicating that cognitive interruption reduces performance, giving rise to feeling of difficulty along with surprise. Experiment 2 expanded on the previous findings by examining the cognitive, metacognitive, and affective effects of discrepancies that enhance instead of blocking cognitive processing. Here, cognitive interruption improved performance, reduced feeling of difficulty and increased surprise. These findings are conceptualized in terms of cognitive and affective consequences of cognitive interruption that might contribute to a better understanding of problem solving in naturalistic situations.

Η διατριβή αποτελείται από τρεις έρευνες που επικεντρώνονται στη διακοπή της γνωστικής επεξεργασίας, ένα φαινόμενο που δεν έχει μελετηθεί εκτενώς αλλά έχει πολλαπλές επιπτώσεις. Η γνωστική διακοπή ανακύπτει όταν τα εισιόντα προς γνωστική επεξεργασία αποκλίνουν από τα υπάρχοντα γνωστικά σχήματα, δυσχεραίνοντας ή διευκολύνοντας την περαιτέρω γνωστική επεξεργασία. Η υπόθεση που ελέγχεται είναι ότι η γνωστική διακοπή έχει επιπτώσεις γνωστικές (π.χ., ορθότητα αντίδρασης και χρόνος αντίδρασης), συναισθηματικές (π.χ., έκπληξη) και μεταγνωστικές (π.χ., αίσθημα δυσκολίας). Για τη μελέτη της γνωστικής διακοπής σχεδιάστηκαν επαγωγικού τύπου έργα στον Η/Υ, που εμπεριέχουν αριθμητικές ακολουθίες με αποκλίνοντα ή μη εισιόντα. Η Έρευνα 1 εξέτασε το αίσθημα δυσκολίας, τη μεταγνωστική πλευρά της γνωστικής διακοπής. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η γνωστική διακοπή προκαλεί δυσχέρεια στην επεξεργασία, μειώνοντας την επίδοση και αυξάνοντας το αίσθημα δυσκολίας. Ωστόσο, το τελευταίο αυξάνεται με την αύξηση της δυσχέρειας καθαυτής, είτε αυτή προκαλείται λόγω γνωστικού φόρτου (Πείραμα 1) είτε λόγω γνωστικής διακοπής (Πείραμα 2 και 3). Στην τελευταία περίπτωση, το αίσθημα δυσκολίας βρέθηκε να συνυπάρχει με την έκπληξη. Η Έρευνα 2 μελέτησε την έκπληξη, τη συναισθηματική πλευρά της γνωστικής διακοπής. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι στην επίλυση προβλημάτων, το απροσδόκητο από μόνο του δεν αρκεί για να ερμηνεύσει την έκπληξη. Αντιθέτως, η έκπληξη βρέθηκε να αυξάνει με τη δυσκολία αφομοίωσης στο υπάρχον γνωστικό σχήμα των αποκλινόντων γεγονότων που δυσχεραίνουν την επεξεργασία (Πείραμα 1). Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ανεξαρτήτως της ισχύος (ισχυρό, ασθενές) του γνωστικού σχήματος, από το οποίο αποκλίνουν τα απροσδόκητα γεγονότα (Πείραμα 2 και 3). Και στην Έρευνα 2 η έκπληξη βρέθηκε να συσχετίζεται θετικά και υψηλά με το αίσθημα δυσκολίας. Επίσης, βρέθηκε να συνδέεται στενά με το χρόνο αντίδρασης. Η Έρευνα 3 μελέτησε περαιτέρω τη σχέση μεταξύ των προϊόντων της γνωστικής διακοπής. Το Πείραμα 1 επανέλαβε τα παραπάνω ευρήματα με ένα διαφορετικό μεθοδολογικό παράδειγμα, δείχνοντας ότι τα αποκλίνοντα εισιόντα που δυσχεραίνουν την επεξεργασία οδηγούν στη μείωση της επίδοσης και στην ταυτόχρονη αύξηση της έκπληξης και του αισθήματος δυσκολίας. Το Πείραμα 2 επεξέτεινε τα προηγούμενα ευρήματα, διερευνώντας την απροσδόκητη ευχέρεια της επεξεργασίας. Έδειξε ότι σ’ αυτή την περίπτωση η γνωστική διακοπή αυξάνει την επίδοση και την έκπληξη, ενώ μειώνει το αίσθημα δυσκολίας. Τέλος, τα ευρήματα της διατριβής συζητούνται σε σχέση με το ρόλο της γνωστικής διακοπής στην πυροδότηση αλλά και τη διαφοροποίηση των θυμικών αντιδράσεων που αναδύονται κατά την επίλυση προβλημάτων.