Η κατανομή του ιατρικού προσωπικού της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στα κέντρα υγείας της Θεσσαλίας: σχέση με τη νοσηρότητα και η συμβολή της Π.Φ.Υ. στη δημόσια υγεία

Abstract

Primary health care is an essential compartment of health care system. It is a basic characteristic of health care system in which primary health care physician plays and important and crucial role. Epidemiological data are very useful in the design of new strategies in primary health care. However, in Greece there is lack of such data, making the design of large epidemiological studies very difficult and complex. The aim of this study is to estimate the prevalence and the morbidity of ten chronic diseases in primary health care in Thessaly, central Greece, in a semirural population sample and indicate the differences in morbidity between genders as well as between the young and the elderly, along with the distribution of health care personnel in primary health care. In a population sample of 20299 people, participants were distributed according to sex and age group (<65 years old, >65 years old) and most participant were elderly women. In all groups, most patients had one disease with several variations. For example, patients >65 years and especially women had two or more diseases in great proportion. As for the prevalence of every system and most frequent diseases were those of the circulatory system people (arterial hypertension and coronary heart disease were the most important). Other frequent diseases were those of the endocrine system (especially lipid disorders and diabetes mellitus. Diseases of musculoskeletal system, respiratory diseases and pcycological diseases were also often. Comparing differences between genders, the most important difference for musculoskeletal diseases was about osteoporosis, as women represent the 95.4% of the cases and osteoarthritis with 73.5%. Another important difference was observed for psychological diseases and especially depression which is more frequent in women (73.6%) and anxiety (61.4%). As for circulatory diseases, they are more prevalent women compared to men, except coronary heart disease, which is slightly more often in men. Endocrine and metabolic diseases are more prevalent in women, 60.6% lipid disorders and 60.3% diabetes mellitus. Respiratory diseases had similar proportions. Asthma was more prevalent in women, whereas COPD was more prevalent in men. Comparing age groups, all diseases were more frequent in the elderly, both men and women with some exceptions. Especially in the younger, the proportion of all diseases was higher in women compared to men. It is important that there is difference for these proportions for blood diseases, arterial hypertension, osteoporosis, depression, lipid disorders and diabetes mellitus. In the elderly there is a similar pattern for most diseases, as these are more common in women. Men suffer most often from respiratory diseases and this is due to differences of COPD prevalence, whereas proportions of men and women >65 years old for coronary heart disease are similar.. Specialities that exist in primary health care centres are those of general physician and internal medicine. The most widely accepted speciality for primary health care centres is that of the general physician but in Greece the number of general physicians is very small and as a result internal medicines are included in these positions. From this research it was concluded that the expert physicians who visit primary health care centres exists in all primary health care centres and covers a great proportion of chronic diseases like diseases which are included in internal medicine, orthopaedics, cardiology, phycology, surgery and radiology. 8 out of 10 chronic diseases can be covered by the existent physicians which have been chosen, whereas respiratory and endocrinology physicians should be added in the visitors of primary health care centres. In Greece there is the need of recording patients in primary care in order the pattern of the diseases to be identified and new strategies for prevention in primary care to be implemented.

Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας αποτελεί πυλώνα του συστήματος υγείας μιας χώρας. Η Π.Φ.Υ. αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του συστήματος υγείας στο οποίο ο γενικός γιατρός παίζει έναν σημαντικό και κεντρικό ρόλο. Τα επιδημιολογικά δεδομένα μπορεί να φανούν πολύ χρήσιμα στον σχεδιασμό νέων στρατηγικών πρόληψης, ειδικά στην Π.Φ.Υ. Εντούτοις, στη Ελλάδα υπάρχει έλλειψη τέτοιων δεδομένων. Ο σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η αποτύπωση της νοσηρότητας, ο υπολογισμός επιπολασμού και νοσηρότητας βάσει των 17 συστημάτων του I.C.P.C. και των δέκα συχνότερων χρόνιων νοσημάτων στην πρωτοβάθμια φροντίδα στην περιοχή της Θεσσαλίας στην Κεντρική Ελλάδα σε ένα δείγμα ημιαστικού και αγροτικού πληθυσμού, και η κατάδειξη των διαφορών στην νοσηρότητα μεταξύ των φύλλων καθώς και μεταξύ νέων και γηραιότερων. Επιπρόσθετα η μελέτη φιλοδοξεί να καταδείξει την κατανομή των ιατρών της Π.Φ.Υ. που εργάζονται σε αυτά με απώτερο σκοπό το βαθμό πιθανής σχέσης νοσηρότητας και ανεπάρκειας ιατρικών ειδικοτήτων. Μελετήθηκε δείγμα 20.299 ατόμων, οι συμμετέχοντες κατανεμήθηκαν κατά φύλο και ηλικιακή ομάδα (<65χρόνων >65χρόνων) οι περισσότεροι συμμετέχοντες ασθενείς ήταν ηλικιωμένες γυναίκες. Σε όλες τις ομάδες οι περισσότεροι υπέφεραν από 1 νόσο, εντούτοις υπάρχουν πολλές αποκλίσεις. Για παράδειγμα, τα άτομα >65 ετών και ειδικά οι γυναίκες είχαν δύο ή περισσότερους νόσους σε σημαντικό ποσοστό. Ως προς τον επιπολασμό του κάθε συστήματος και νόσου πιο συχνές νόσοι αφορούν κυκλοφορικές διαταραχές κατοίκους (η αρτηριακή υπέρταση και η στεφανιαία καρδιακή νόσος έχουν σημαντικό επιπολασμό). Άλλες συχνές νόσοι είναι αυτές του ενδοκρινικού συστήματος κατοίκους (ειδικά διαταραχές λιπιδίων και σακχαρώδης διαβήτης. Ταμυοσκελετικά νοσήματα κατοίκους, οι αναπνευστικές νόσοι κατοίκους και τα ψυχολογικά κατοίκους. Συγκρίνοντας διαφορές μεταξύ των δύο φύλλων στις νόσους πιο σημαντική διαφορά ως προς τα μυοσκελετικά νοσήματα αφορά στην οστεοπόρωση, καθώς οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 95,4% των περιπτώσεων αλλά και η οστεοαρθρίτιδα με ποσοστό 73,5%. Μια άλλη σημαντική διαφορά αφορά στα ψυχολογικά νοσήματα και ειδικά στην κατάθλιψη που πιο συχνά εντοπίζονται στις γυναίκες με ποσοστό 73,6% και το άγχος με 61,4%. Αναφορικά προς τις νόσους του κυκλοφορικού, οι γυναίκες τις παρουσιάζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό εν σχέσει με τους άντρες, εκτός της στεφανιαίας καρδιακής νόσου, η οποία είναι ελαφρώς συχνότερη στους άνδρες. Στα ενδοκρινικά - μεταβολικά, και πάλι οι γυναίκες είναι αυτές με τις περισσότερες νόσους, με ποσοστό 60,6% στις διαταραχές λιπιδίων και με ποσοστό 60,3% στον διαβήτη. Στα αναπνευστικά νοσήματα παρουσιάζονται περίπου ίδια ποσοστά, με τις γυναίκες να έχουν σε μεγαλύτερο ποσοστό άσθμα, ενώ οι άνδρες να πάσχουν από Χ.Α.Π. Κάνοντας σύγκριση στις ηλικιακές ομάδες γενικά σχεδόν όλες οι νόσοι είναι πιο συχνές στους γηραιότερους πληθυσμούς τόσο ανδρικούς όσο και γυναικείους, με μερικές εξαιρέσεις. Ειδικότερα στους νεότερους το ποσοστό σχεδόν όλων των νόσων είναι υψηλότερο στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Είναι σημαντικό ότι παρουσιάζεται διαφορά υπέρ των γυναικών σε αυτά τα ποσοστά όσον αφορά στις νόσους τους αίματος και του λεμφικού συστήματος, την αρτηριακή υπέρταση, την οστεοπόρωση, την κατάθλιψη, τις λιπιδιακές διαταραχές και τον διαβήτη. Στους γηραιότερους παρατηρείται ένα παρόμοιο μοτίβο για τις περισσότερες νόσους, καθώς αυτές είναι συχνότερες στις γυναίκες. Οι άνδρες πάσχουν συχνότερα από αναπνευστικά νοσήματα και αυτό οφείλεται στη διαφορά του επιπολασμού της Χ.Α.Π., ενώ τα ποσοστά ανδρών και γυναικών >65 ετών για τη στεφανιαία νόσο είναι ίσα. Οι ειδικότητες που είναι στελεχωμένα τα Κ.Υ. είναι αυτές της Γενικής Ιατρικής και της Παθολογίας, η πλέον αποδεκτή παγκοσμίως ειδικότητα του οικογενειακού ιατρού είναι αυτή της γενικής ιατρικής όμως στην χώρα μας ο αριθμός των γενικών ιατρών δεν μπορεί να καλύψει όλες τις ανάγκες, με αποτέλεσμα να συστήνεται και αυτή της παθολογίας, από την άποψη επιλογής και στελέχωσης με αυτές τις ιατρικές ειδικότητες κρίνεται ικανοποιητική και προς την σωστή κατεύθυνση. Από την έρευνά μας διαπιστώσαμε ότι υφίσταται ο θεσμός των ειδικοτήτων επισκεπτών ιατρών με κοινές ειδικότητες σε όλα τα Κ.Υ. και μάλιστα καλύπτει μεγάλο φάσμα νοσηρότητας και χρόνιων νοσημάτων, όπως παθολογίας, ορθοπεδικής, καρδιολογίας, ψυχιατρικής, γυναικολογίας, χειρουργικής και ακτινολογίας. Εκείνο όμως που πλέον δεν υφίσταται σήμερα είναι οι επισκέψεις αυτών στα Κ.Υ. Ουσιαστικά τα 8 από τα 10 χρόνια νοσήματα μπορούν να καλύπτονται από τις ειδικότητες των επισκεπτών ιατρών, που ήδη κατέχουν τις θέσεις αυτές, και οι οποίες πολύ σωστά επελέγησαν, χρειάζεται δε να προστεθούν αυτές του πνευμονολόγου και του ενδοκρινολόγου που συμπληρώνουν την λίστα των δέκα συχνότερων χρόνιων νοσημάτων στην Π.Φ.Υ., όπως επιβεβαιώνεται και από την δική μας έρευνα (από την οποία απορρέει μεγάλος αριθμός αναπνευστικών και ενδοκρινικών νοσημάτων), με βασική προϋπόθεση τις προγραμματισμένες τακτικές επισκέψεις αυτών ιατρικών ειδικοτήτων, με κατευθυντήριες οδηγίες από αυτούς στους οικογενειακούς γιατρούς αλλά και την καθιέρωση του θεσμού του οικογενειακού γιατρού. Στην Ελλάδα υφίσταται η ανάγκη της καταγραφής των ασθενών στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, ώστε να αναγνωριστεί το μοτίβο των νόσων και να υιοθετηθούν νέες στρατηγικές πρόληψης στη πρωτοβάθμια φροντίδα.