Η διαλεκτική της θείας και ανθρώπινης βούλησης στον Αισχύλο

Abstract

This dissertation examines and presents the devices through which the function of human volition emerges in the seven tragedies of Aeschylus and the dialectic that this volition develops with the omnipotent volition of the gods in ancient Greek religion. The critical interpretative approach of the issue is achieved with the contribution of the sciences of religion, history, literature, anthropology and theatre and uses distinct interpretative criteria for each drama. Volition, as an achievement of human spirituality, differs from will as it involves the emphatic statement of determination and specific purpose. Seeking logical explanations for the tragic deeds of his heroes, the poet combines the archaic-mythical way of thinking with the kind of cogitation that will lead to philosophical thinking. In his works, Man begins to emerge as an individual who acquires awareness of his abilities and whose volition is presented as a spiritual achievement in human history. In Aeschylus, unlike the epics, divine volition does not exclude human volition. The awareness of responsibility of the tragic agent allows him not to yield to the volition of the gods with whom he coexists in the world. The coexistence of gods and humans, especially in Oresteia, is understood as a complementary relationship between religion and logic with a view to preserving the achievement of the polis-kratos. The volition of gods and humans is directed and develops with this end in view in the tragedies of Aeschylus.

Η διατριβή ερευνά και παρουσιάζει τους μηχανισμούς ανάδυσης της λειτουργίας της ανθρώπινης βούλησης μέσα από τις επτά τραγωδίες του Αισχύλου και τη διαλεκτική που αυτή αναπτύσσει με την παντοδύναμη βούληση των θεών της αρχαίας ελληνικής θρησκείας. Η κριτική ερμηνευτική προσέγγιση του θέματος δέχεται τη συμβολή της θρησκειολογίας, της ιστορίας, της λογοτεχνίας, της ανθρωπολογίας, του θεάτρου και χρησιμοποιεί κριτήρια ερμηνείας που θέτει κάθε δράμα χωριστά. Η βούληση, ως επίτευγμα της ανθρώπινης πνευματικότητας διαφοροποιείται από τη θέληση, γιατί εμπεριέχει την εμφατική δήλωση της αποφασιστικότητας και του καθορισμένου σκοπού. Ο ποιητής στην αναζήτηση λογικών εξηγήσεων για τις τραγικές πράξεις των ηρώων του, συνδέει τον αρχαϊκό-μυθικό τρόπο σκέψης με το στοχασμό εκείνο που θα οδηγήσει στη φιλοσοφική σκέψη. Ο άνθρωπος στα έργα του αρχίζει να διαφαίνεται ως πρόσωπο που αποκτά επίγνωση των δυνατοτήτων του και η βούληση του προβάλλει ως πνευματικό επίτευγμα μέσα στην ανθρώπινη ιστορία. Στον Αισχύλο, σε αντίθεση με τα έπη, η θεία βούληση δεν αναιρεί την ανθρώπινη. Η επίγνωση της ευθύνης του τραγικού δράστη του επιτρέπει να μην υποτάσσεται στην όποια βούληση των θεών με τους οποίους συνυπάρχει στον κόσμο. Στην Ορέστεια ιδιαίτερα η συνύπαρξη θεών και ανθρώπων κατανοείται ως συμπληρωματικότητα θρησκείας και λόγου που σκοπό έχει τη διαφύλαξη του επιτεύγματος της πόλης-κράτους. Προς αυτόν το σκοπό προσανατολίζονται και εξελίσσονται θεοί και οι άνθρωποι. Από το σκοπό αυτό ορίζεται και η βούληση τους.