Ισίδωρος Γλαβάς, Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης: ιστορικά, πνευματικά και κοινωνικά προβλήματα

Abstract

A combined research of the sources was carried out in this thesis. First, the works of bishop Isidoros Glavas was studied as the primary source, from which information was drawn on the history of Thessaloniki of the second half of the 14th century. Furthermore, other secondary sources were used not only from that era, but also prior as well as posterior narrative sources. Information was also drawn from the correspondence and letter writing of that era, the mail and the letters that were exchanged among intellectuals and other people who were involved at the time. Finally, the information in question was further enriched by contemporary bibliography. Using the sources (works of Isidoros Glavas) as historic testimony, evidence emerges about the history of Thessaloniki during the second half of the 14th century. A new approach to historic issues is carried out. The bibliographic evidence of Isidoros and information on his works are presented. The metropolitan actions of Isidoros and the historic problems that are relevant to the history at that time, mainly the four-year siege of Thessaloniki by the Ottomans and the passing on of the city under conditions to sultan Mourat A’ are examined. Special emphasis is placed on the institution of the mass kidnapping of children; something that is first mentioned in the works of Isidoros. Moreover, the incident of the dethronement and reinstatement of Isidoros, always relative to the historic framework, the history, as well as the intrigues in Thessaloniki and the actions of the Byzantine emperor and the Ottoman sultan, is analyzed. Also, valuable information is drawn from the works of Isidoros Glavas on the intellectual problems the people of Thessaloniki were faced with in the second half of the 14th century, like mixed marriages, the ethos of clergymen, and the spiritual downfall of the faithful. Finally social problems, the social contrasts that existed in Thessaloniki around the time of Isidoros and his efforts in resolving them and cultivating peace among his flock are presented.

Στην εργασία αυτή έγινε συνδυαστική έρευνα των πηγών. Κατ’ αρχάς μελετήθηκε το συγγραφικό έργο του μητροπολίτη Ισιδώρου Γλαβά ως πρωτογενής πηγή απ’ όπου αντλήθηκαν πληροφορίες για την ιστορία της Θεσσαλονίκης του β’ ημίσεος του 14ου αιώνα. Επιπλέον χρησιμοποιήθηκαν άλλες δευτερογενείς σύγχρονες αυτού, προγενέστερες αλλά και μεταγενέστερες αφηγηματικές πηγές. Πληροφορίες επίσης αντλήθηκαν από την επιστολογραφία της εποχής, την αλληλογραφία και τις επιστολές που αντήλλασσαν οι λόγιοι της εποχής αλλά και τα εμπλεκόμενα πρόσωπα. Τέλος οι πληροφορίες αυτές εμπλουτίστηκαν από τη σύγχρονη βιβλιογραφία. Χρησιμοποιώντας τις πηγές (έργο Ισιδώρου Γλαβά) ως ιστορικές μαρτυρίες αναδεικνύονται στοιχεία για την ιστορία της Θεσσαλονίκης κατά το β’ ήμισυ του 14ου αιώνα. Γίνονται νέες προσεγγίσεις σε ιστορικά ζητήματα. Παρουσιάζονται τα βιογραφικά στοιχεία του Ισιδώρου και πληροφορίες για το συγγραφικό του έργο. Εξετάζονται αναλυτικά η μητροπολιτική δράση του Ισιδώρου και ιστορικά προβλήματα που σχετίζονται με την ιστορία της εποχής, κυρίως η τετράχρονη πολιορκία της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς και η παράδοση της πόλης με όρους στο σουλτάνο Μουράτ Α΄. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο θεσμό του παιδομαζώματος, του οποίου η πρώτη μνεία βρίσκεται στο έργο του Ισιδώρου. Επιπλέον αναλύεται η περιπέτεια της καθαίρεσης και αποκατάστασης του Ισιδώρου σε σχέση πάντοτε με το ιστορικό πλαίσιο, την ιστορία αλλά και τα τεκταινόμενα σε Θεσσαλονίκη, αλλά και τις ενέργειες του βυζαντινού αυτοκράτορα και του οθωμανού σουλτάνου. Επίσης μέσα από το έργο του Ισιδώρου Γλαβά αντλούνται πολύτιμες πληροφορίες για τα πνευματικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι Θεσσαλονικείς του β΄ ημίσεος του 14ου αιώνα, όπως οι μεικτοί γάμοι, το ήθος των κληρικών και η ηθική κατάπτωση των πιστών. Τέλος παρουσιάζονται τα κοινωνικά προβλήματα, οι κοινωνικές αντιθέσεις που υπήρχαν στα χρόνια του Ισιδώρου στη Θεσσαλονίκη και οι προσπάθειες που αυτός κατέβαλλε για την άμβλυνσή τους και την ειρήνευση στο ποίμνιό του.