Η παιδεία στην Κρήτη κατά το αρχείο της χριστιανικής δημογεροντίας Λασιθίου (1869-1898)

Abstract

Objective of Research: The composition of the Educational situation in Crete, during the period 1869-1898. Methodology: Archival research by the use of Computer. Digital imprinting of the material, study of the findings, "exploitation" of the useful information and elements. Conclusions: The initial, juridical nature competences of the "Dimogerontia" institution, (elective council older men of the area), were also progressively extended to educational matters. The "Organization of the Holy Monasteries in Crete" (Diorganismos 1870) deputed it competences of organisation and administration of a rudimentary educational system, composed by "Allilodidaktika" Schools, (where the best pupils taught the younger ones) and Greek Schools. It functioned according to the "Regulation of the Iraklion-Crete Department founded Elementary Schools'", being financed by the incomes of the monastery property. Pass overing the Dimogerontia, the Educational Law of 1881 reorganized the education, enacting the Ephories of Schools (School-boards) -Municipal, Provincial, Partial- as mainly educational authorities. The complete -four classes- High School of Neapolis, equal to the Greek High Schools, was founded by monastery incomes (1884). However, the reduction of the output of the monastery grounds, that followed, caused a serious economic deficit, that influenced the operation of schools, because of the unpaid teachers reactions. The Educational Law of 1889 tended to "...fill in the gaps, due to the regulation of education". The teachers' interference in parties, during the climax of the political passions in Crete, created additional problems in the education, which had already faced economic impasse. The Revolutions of 1895-97 suspended the operation of schools. When the institution of Dimogerontia in Lasithi, ceased to exist (1897), the File-services kept silence. The schools faced problems of co-ordination and operated partially, thanks to the Parish Committees, till the commendation of the Cretan State regime (1898).

Στόχος της Έρευνας: Η σύνθεση της εικόνας της Παιδείας στην Κρήτη κατά την περίοδο 1869-1898. Μεθοδολογία: Αρχειακή έρευνα με τη χρήση Η/Υπολογιστή. Ψηφιακή αποτύπωση υλικού, μελέτη ευρημάτων, απομνημείωση πληροφοριών. Συμπεράσματα: Οι αρχικές, δικαστικής φύσεως, αρμοδιότητες του θεσμού της Δημογεροντίας, επεκτάθηκαν προοδευτικά και σε εκπαιδευτικά θέματα. Ο «Διοργανισμός των εν Κρήτη Ιερών Μονών» (1870) της εκχώρησε αρμοδιότητες οργάνωσης και διοίκησης υποτυπώδους εκπαιδευτικού συστήματος Αλληλοδιδακτικών και Ελληνικών Σχολείων, που λειτούργησε κατά τον «Κανονισμό των κατά το Τμήμα Ηρακλείου Κρήτης ιδρυθέντων Δημοτικών Σχολείων», με χρηματοδότηση από τα έσοδα της μοναστηριακής περιουσίας. Υποσκελίζοντας τις Δημογεροντίες, ο περί Παιδείας Νόμος (1881) αναδιοργάνωσε την εκπαίδευση, θεσμοθετώντας τις Εφορείες των Εκπαιδευτηρίων (Δημοτική, Επαρχιακή, Τμηματική) ως κατ' εξοχήν εκπαιδευτικές αρχές. Από μοναστηριακά έσοδα, ιδρύθηκε πλήρες, τετρατάξιο το Γυμνάσιο Νεαπόλεως (1884), ισότιμο των ελληνικών γυμνασίων. Η μείωση της απόδοσης των μοναστηριακών γαιών όμως στη συνέχεια είχε προκαλέσει οικονομικό έλλειμμα που επηρέαζε τη λειτουργία των σχολείων από τις αντιδράσεις των απλήρωτων εκπαιδευτικών. Ο περί Παιδείας Νόμος του 1889 έτεινε να «...συμπληρώσει τα εν τω κανονισμών της παιδείας χάσματα». Η ανάμιξη των εκπαιδευτικών στα κομματικά, κατά την κορύφωση των πολιτικών παθών στην Κρήτη, δημιούργησε επιπλέον προβλήματα στην εκπαίδευση, που αντιμετώπιζε ήδη οικονομικό αδιέξοδο. Οι επαναστάσεις 1895-97 ανέστειλαν τη λειτουργία των σχολείων. Όταν έπαψε να υφίσταται ο θεσμός της Δημογεροντίας Λασιθίου 1897, το Αρχείο της σίγησε. Τα σχολεία υπολειτούργησαν τότε, με φροντίδα των Ενοριακών Επιτροπών, μέχρι τη σύσταση του πολιτεύματος της Κρητικής Πολιτείας 1898.