Ποίηση και πραγματικότητα στο Cantar de Mio Cid και στο Διγενή Ακρίτα στην παραλλαγή του El Escorial

Abstract

THE PRESENT DOCTORAL THESIS CONSTITUTES THE FIRST COMPLETED COMPARATIVE LITERARY STUDY OF TWO REPRESENTATIVE PIECES OF CASTILIAN AND BYZANTINE EPIC POETRY. NAMELY, THE WORKS OF ‘CANTAR DE MIO CID’ AND ‘DIGENIS AKRITAS’ OF THE ESCORIAL MANUSCRIPT. THE STUDY INVOLVES TWO POETICAL TEXTS OF THE 14TH AND THE MIDDLE OF THE 15TH C. RESPECTIVELY, THAT BELONG TO TWO DOCUMENTED EPIC TRADITIONS, GENERATED IN THE SAME PERIOD (CIRCA 12TH-13TH C). THIS STUDY AIMS TO IDENTIFY THE ELEMENTS OF REALITY IN BOTH POEMS, AS WELL AS EXPLORE THEIR POETICAL USE. THE THESIS IS DIVIDED IN THREE PARTS. THE FIRST PART SERVES AS AN INTRODUCTION. THE SECOND PART EXPLORES THE CHARACTERS, THE HISTORICAL REFERENCES, THE GEOGRAPHICAL TERMS AND, FINALLY, CERTAIN ASPECTS OF SOCIAL, POLITICAL AND ECONOMIC LIFE IN BOTH POEMS. THE CONCLUSIONS OF THE STUDY ARE PRESENTED IN THE THIRD PART, AND ARE SUMMARIZED AS FOLLOWS: IN BOTH CASES THE AUTHOR POSSESSES A REAL BASIS, ON HE WHICH SUPPORTS HIS FICTION. HE ACTS WITH VERISIMILITUDE, WHILE MOVING ALONG THE EDGE OF THE BELIEVABLE. THE CASTILIAN AUTHOR, ON HIS PART, RELIES MAINLY ON WRITTEN RESOURCES, AS WELL ON HIS LEGAL BACKGROUND, AND ONLY SECONDARILY ON ORAL TRADITIONS, WHILE THE BYZANTINE POET FREQUENTLY USES ORAL MATERIAL BELONGING TO THE TRADITION OF ASIA MINOR, AND ONLY SPORADICALLY INCORPORATES SOME HISTORIOGRAPHICAL AND CHRONOGRAPHICAL ELEMENTS. THE TWO POEMS DEMONSTRATE AN IMPORTANT DIFFERENCE IN POETIC TECHNIQUE. THE CASTILIAN POET CONSCIOUSLY MANIPULATES HIS HISTORICAL MATERIAL. HE MERGES HISTORICAL AND FICTIONAL ELEMENTS OF THE HERO’S ERA (END OF 11TH C) UP TO HIS OWN TIMES (END OF 12TH-BEGINNING OF 13TH), AND HE DOES SO IN A PURE LITERARY MANNER. HE WORKS HOLLISTICALLY WITH A DOUBLE PURPOSE: DIGNIFYING THE HERO, WHILE ALSO SERVING CERTAIN SOCIAL, POLITICAL AND ECONOMIC INTERESTS OF HIS PERIOD. ON THE OTHER HAND THE POET OF ‘AKRITAS’, CONVEYS TO HIS WORK, WITHOUT MANIPULATION, MAINLY PREEXISTING MATERIAL, ORGANIZING IT IN A LOOSE BIOGRAPHICAL ORDER. AS THE POEM UNRAVELS, THE FICTIONAL ELEMENT BECOMES ACCENTUATED. THE POET’S PURPOSE IS TO ELEVATE THE HERO, TO MAINTAIN THE HEROIC SPIRIT, AS WELL AS TO NOSTALGICALLY DEPICT THE ALREADY VANISHED SOCIETY OF THE BORDERS. CLEAR POLITICAL INTENTIONS CANNOT BE DETECTED. THE MATERIAL, AS WELL AS THE CONCLUSIONS PRESENTED IN THIS THESIS, CAN PROVIDE MOTIVATION FOR NEW STUDIES, AND THE FURTHER COMPARATIVE ANALYSIS OF THE MOTIFS AND MATTERS CONTAINED WITHIN BOTH POEMS.

Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΔΥΟ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΑΣΤΙΛΙΑΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΕΠΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ: ΤΟΥ CANTAR DE MIO CID ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ ΑΚΡΙΤΑ ΣΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ESCORIAL. ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΕΙ ΔΥΟ ΠΟΙΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ 14ΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΤΟΥ 15ΟΥ ΑΙΩΝΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ, ΠΟΥ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΕ ΔΥΟ ΓΡΑΠΤΕΣ ΕΠΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ ΠΕΡΙΠΟΥ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΕΠΟΧΗ (12ΟΣ-13ΟΣ ΑΙ). ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΑ ΔΥΟ ΕΡΓΑ ΚΑΙ Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥΣ. Η ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΤΡΙΑ ΜΕΡΗ: ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΕΧΕΙ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ. ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Ο ΜΕΛΕΤΗΤΗΣ ΕΞΕΤΑΖΕΙ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ, ΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ, ΤΟΥΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΕΛΟΣ, ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΣΤΑ ΔΥΟ ΕΡΓΑ. ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΤΙΘΕΝΤΑΙ ΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΕΞΗΣ: ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΔΥΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΒΑΣΗ, ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟ ΜΥΘΟ ΤΟΥ. ΔΡΑ ΜΕ ΑΛΗΘΟΦΑΝΕΙΑ, ΚΙΝΕΙΤΑΙ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΙΣΤΕΥΤΟΥ. Ο, ΜΕΝ, ΚΑΣΤΙΛΙΑΝΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΕ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΗΓΕΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΩΣ ΜΟΝΟ ΣΕ ΠΡΟΦΟΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ, ΕΝΩ Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΚΑΤΑ ΚΟΡΟΝ ΤΟ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΣΠΟΡΑΔΙΚΑ ΜΟΝΟ ΚΑΠΟΙΑ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ. ΤΑ ΔΥΟ ΕΡΓΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ. Ο ΚΑΣΤΙΛΙΑΝΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΧΕΙΡΑΓΩΓΕΙ ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΥΛΙΚΟ. ΣΥΝΕΝΩΝΕΙ, ΣΕ ΜΙΑ ΚΑΘΑΡΟΑΙΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΗΡΩΑ (ΤΕΛΗ 11ΟΥ ΑΙΩΝΑ) ΩΣ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥ (ΤΕΛΗ 12ΟΥ-ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 13ΟΥ). ΔΟΥΛΕΥΕΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΑ ΜΕ ΔΙΠΛΗ ΣΤΟΧΕΥΣΗ: ΝΑ ΕΞΥΨΩΣΕΙ ΤΟΝ ΗΡΩΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΝΑ ΣΤΗΡΙΞΕΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ, Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΟΥ ΑΚΡΙΤΑ, ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΤΟ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΕΙ, ΠΡΟΫΠΑΡΧΟΝ, ΚΥΡΙΩΣ, ΥΛΙΚΟ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΣΥΝΑΡΜΟΖΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΧΑΛΑΡΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΑΞΗ. ΌΣΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΠΡΟΧΩΡΑ, Ο ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΕΝΙΣΧΥΕΤΑΙ. ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΕΞΥΨΩΣΗ ΤΟΥ ΗΡΩΑ, Η ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΗΡΩΙΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΝΟΣΤΑΛΓΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΕΝΟΣ ΗΔΗ ΧΑΜΕΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ. ΦΑΝΕΡΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΤΟΧΕΥΣΕΙΣ ΔΕΝ ΑΝΙΧΝΕΥΟΝΤΑΙ. Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΠΑΡΕΧΕΙ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΩΣΕΙ ΤΟ ΕΝΑΥΣΜΑ ΓΙΑ ΝΕΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΟΤΙΒΩΝ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΕΝΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΑ ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ.