Η παιδαγωγική σκέψη στο έργο του Ρήγα Φεραίου - Βελεστινλή

Abstract

The research of this study is about the pedagogical thought in the writings of Rhigas Velestinlis-Phereos. The whole project is divided into three chapters. In the first chapter we deal with the situation of education in Thessaly especially in the 17th and the early 18th centuries, considering the most important parties and factors in establishing schools even under the cruel Turkish occupation: Clergy, merchants, inspired teachers and doctors. We also refer to the education Rhigas took in his birth town, Velestino, in Zagora, Pelion and in Constantinople, near the Ypsilantis family. We comment on how he decided to prepare the Greeks for the fight for their liberation, considering that to be done through education and political awareness. The chapter ends with the reference to Rhigas’s establishment in Vlachia, his entering the spiritual “circle” of Katartzis and the publishing of his works in Vienna. In the second chapter we supply the works of Rhigas, as they are presented in the international bibliography. Then, we analyze his writings, depicting the pedagogical elements in them. The “School of Delicate Lovers” reflects the ideal models of the parents and their principles within the family. Love among the family members creates unbreakable bonds, which guarantee all kind of individual and social success. In the “Anthology of Physics”, we meet with Rhigas’s try to tear his compatriots’ prejudices with the help of the scientific knowledge of the time. It is presented with the spoken style of the Greek language, so everyone could understand it. Moreover, it is written in the form of a dialogue between a teacher and a pupil, describing so a model of the ideal teacher, desired even by the today educational systems. In the “Moral Tripod” friendship, true love and womanly virtue are praised along with man’s freedom and the struggle for overthrowing any kind of tyranny. “New Anacharsis” (4th volume), pictures ancient Greece and its grace, admired by all free and educated people in Europe. With this work, Rhigas was aiming at the patriotic feelings of the oppressed Greeks. Connecting it with his cartographical publication try, the “Map of Hellas” and the portrait of Alexander the Great, he tried to make the enslaved Greeks perceive how great their country had been, encouraging them indirectly to prepare for an armed revolution against the Turkish occupation. Finally, with his revolution texts, particularly with “Thourios”, he openly calls them to be united under one valiant and worthy leader and prepare themselves for the fight for their independence. Rhigas also supplies his pedagogical ideas for a model of a father/husband and that of a mother/wife accordingly, in order to describe the formula of a happy and joyful family. In such an environment parents become the first and successful teachers, bringing up healthy children. According to him the family should be a well-organized unit, cooperating under the instructions of the father, the leader of the family. Rhigas wishes the family to follow the Christian principles, as he himself was a loyal Orthodox believer. In the third and last chapter we present Rhigas’s aspects about school and freedom. In his “Rights of Man” and his “Constitution” he describes freedom according to the right laws, the latest making no distinctions upon beliefs, race or social status. This is achieved by providing the right education to all people. He is famous for his saying “Whoever thinks freely, thinks well”. As far as the education is concerned, Rhigas’ s thought appears to be most pioneering. He dreams of a free educational system in a free country. This vision is dispersed in all his writings, revealing a real pedagogue. Rhigas’s pedagogical thought is mainly based upon the classical pedagogical principles: Well - educated teachers, armed with undemanding paternal love and respect for the student. Endless state interest for the supplying of suitable books, teaching materials and well-designed curricula. School buildings even in the most remote villages, for both boys and girls. Willing, self-disciplined students, eager to be taught and led through democratic processes to real freedom, scientific knowledge, self-awareness, which sustain powerful communities. Rhigas also suggests that the teaching methods should be performed with plenty of repetition and examples. He also suggests experiments were necessary and the adoption of a simple teaching style, so as teaching not to be in vain. He establishes the cooperation between the teacher and the parents for the student’s improvement. Even the idea of all life learning can be spotted in his thought, as he clearly believed that in education there is a starting point but certainly no end.

Η παρούσα μελέτη διερευνά την παιδαγωγική σκέψη του Ρήγα, έτσι όπως αυτή αναδύεται μέσα από την παιδεία που έλαβε ο ίδιος και από τα συγγράμματα που κατέλειπε. Σκοπός μας είναι να δειχθεί, μέσα από την ανάλυση των έργων του ότι ο μεγάλος αυτός αγωνιστής και οραματιστής, δεν προσπαθούσε μόνο να ξεσηκώσει το υπόδουλο γένος των Ελλήνων για την απόκτηση της ελευθερίας του. Αυτό αποτελεί μόνο τη μια παράμετρο, την άμεσα και εύκολα εννοούμενη. Η δεύτερη παράμετρος είναι η δημιουργία διοίκησης με βάση δίκαιους νόμους, με προκομμένους συμβούλους και με υπακοή στον αρχηγό, «γιατί και η αναρχία ομοιάζει την (πνευματική) σκλαβιά». Από μεθοδολογικής απόψεως, ακολουθούμε την ιστορικοκριτική και ερμηνευτική μέθοδο. Ανιχνεύουμε τις παιδαγωγικές σκέψεις που ο Ρήγας διαχέει στο έργο του, με τέτοιο τρόπο ώστε να επισημάνουμε τις κυριότερες επιδράσεις που ο εθνομάρτυρας δέχτηκε, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο τις εισάγει στα έργα του, αφού πρώτα τις αφομοιώσει. Κατόπιν, επιχειρούμε τη σύνθεση των ιδεών του σε ολότητα και την παρουσίαση των απόψεών του για την παιδεία και την εκπαίδευση, που επιθυμούσε για την ελεύθερη Ελλάδα. Κεντρική θέση στην προσπάθεια του Ρήγα κατέχει η διαπαιδαγώγηση των ελληνοπαίδων, η οποία αποσκοπεί στη δημιουργία πατριδο-κεντρικής οικογένειας. Πρώτος ο Ρήγας, μέσα από το έργο του, αποσκοπεί στη μελλοντική πορεία του Γένους προς την καθολική ευημερία του, στηριγμένη στις αρχές της ελευθερίας, της ισονομίας και της αδελφοσύνης, τις οποίες, δανείζεται κυρίως από την Αγία Γραφή και δευτερευόντως από τη Γαλλική επανάσταση. Ο Ρήγας είναι επίσης ο πρώτος που διατρανώνει την ανάγκη για ομοψυχία των αγωνιστών. Προηγείται και ποιητικά του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολομού, που με τον «΄Υμνον εις την Ελευθερίαν», επαναλαμβάνει τα ίδια μηνύματα. Ο Ρήγας επιθυμεί ίδρυση σχολείων και στο πιο απομακρυσμένο οικισμό, ώστε κάθε ελληνόπουλο να μπορεί να έχει τις ίδιες ευκαιρίες μετοχής στη γνώση. Για τη διαδικασία της μετάδοσης της γνώσης, ζωντανός φορέας είναι ο φωτισμένος δάσκαλος, ο οποίος διακατέχεται από την κυρίαρχη παιδαγωγική αρχή, την αγάπη για τον μαθητή σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας. Ο Βελεστινλής είναι από τις λίγες προσωπικότητες στη νεότερη ελληνική ιστορία, που προσπάθησαν να συνδυάσουν τη θεωρία με την πράξη (παιδαγωγική αρχή της εμπειρίας - βιωματικότητας). Πρόκειται για κήρυκα και «ποιητή» (εφαρμοστή) πρωτοποριακών - για την εποχή του τουλάχιστον - παιδαγωγικών αρχών και αξιών.