Οι μεταμοσχεύσεις εξ απόψεως ορθόδοξου ήθους και θεολογίας

Abstract

Οι μεταμοσχεύσεις αποτελούν μια πρωτοποριακή μέθοδο της παρεμβατικής ιατρικής, η ηθική της οποίας όμως φαίνεται πώς είναι πιο πολύπλοκη ακόμη και από την επαναστατική της τεχνική. Είναι ενδιαφέρον ότι, ενώ τελικά οι μεταμοσχεύσεις αφορούν λιγότερους από εκατόν είκοσι ασθενείς ετησίως στην πατρίδα μας -αυτός είναι ο συνολικός αριθμός των μεταμοσχεύσεων-, αναφέρονται σε μια μικρή μόνον ομάδα γιατρών και ταυτόχρονα αποτελούν μια ιατρική διαδικασία πού απαιτεί τεράστια ποσά και πανάκριβο εξοπλισμό, γίνεται τόσος λόγος γι’ αυτές. Το ενδιαφέρον παρουσιάζεται δυσανάλογο με το αποτέλεσμά τους, τη στιγμή που κανείς δεν λέει τίποτα για τις 300.000 ψυχές πού επίσημα και «νόμιμα» τους στερούμε κάθε δικαίωμα να δουν το φως της ζωής και η μοναδική εμπειρία από τη ζωή και τον άνθρωπο πού τους επιτρέπουμε είναι αυτή της αμβλώσεως. Αξιοσημείωτο επίσης είναι το γεγονός ότι, ενώ στη χώρα μας δεν υπάρχει καμμία συμβουλευτική επιτροπή με αντικείμενο τις νέες ιατρικές τεχνολογίες (γενετική μηχανική, αναπαραγωγικές τεχνολογίες, κ.τ.λ.) και τη βιοηθική, οι μεταμοσχεύσεις εξαιρούνται από τον κανόνα· από ετών λειτούργησε το Εθνικό Συμβούλιο Μεταμοσχεύσεων πού μετεξελίχθηκε στον Εθνικό ’Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων. Αυτά τα στοιχεία από μόνα τους υποψιάζουν και καθιστούν τις μεταμοσχεύσεις σημείο αντιλεγόμενο, την δε ηθική τους στοιχείο αμφιλεγόμενο. Κάποιοι τις υποστηρίζουν υπερβολικά και κάποιοι άλλοι αντιτίθενται έντονα. Η ηθική προσέγγιση των μεταμοσχεύσεων παρουσιάζει δύο σκέλη: το ένα είναι αν πρέπει και το δεύτερο είναι πώς πρέπει να γίνονται. Στο πρώτο σκέλος, τα βασικά ερωτήματα είναι: α) αν κάποιος έχει το δικαίωμα να προσφέρει τα όργανά του, πόσο δηλαδή του ανήκουν, και συνεπώς αν είναι ηθικώς επιτρεπτό να γίνει δότης είτε εν ζωή είτε μετά θάνατον. β) Αν ο «εγκεφαλικός θάνατος» ταυτίζεται με τον οριστικό θάνατο του ανθρώπου. Με άλλα λόγια, αν προσδιορίζει την κατάσταση εκείνη κατά την οποία μας επιτρέπεται η αφαίρεση των οργάνων του δότη. Και γ) Αν τα ισχύοντα κριτήρια του εγκεφαλικού θανάτου είναι πρώτον ορθά, δεύτερον πλήρη και τρίτον εφαρμόσιμα στην κλινική πράξη. Μόνον έτσι μπορεί να εξισορροπεί ο σεβασμός μας στη ζωή του δότη με τη διάθεση έκφρασης ανιδιοτελούς αυτοπροσφοράς του. Στο δεύτερο σκέλος, σχετικά δηλαδή με την ακεραιότητα της μεταμοσχευτικής πράξεως, η αλήθεια είναι ότι οι μεταμοσχεύσεις έχουν έντονα αμφισβητηθεί. Η πράξη δείχνει ότι ενίοτε εμπλέκονται ιδιοτελείς τάσεις και οικονομικά συμφέροντα, τέτοια πού η ζωή του δότη να προσβάλλεται στην κατ’ εξοχήν ιερή στιγμή της, την στιγμή της επελεύσεως του θανάτου. Και ενώ οι νομοθετικές ρυθμίσεις και διατάξεις προσπαθούν να διασφαλίσουν τον σεβασμό προς τον δότη και το βέβαιον του θανάτου του (όταν πρόκειται για πτωματικά μοσχεύματα), η πραγματικότητα συχνά έρχεται να τις διαψεύσει. […]