Πολιτικές προεκτάσεις στο έργο του Σοφοκλή: Αίας - Αντιγόνη - Φιλοκτήτης

Abstract

Δεν υπάρχει ίσως λογοτεχνικό δημιούργημα στην Αθήνα του πέμπτου αιώνα το οποίο δεν σχετίζεται, είτε άμεσα είτε έμμεσα, με την πολιτική. Ο λόγος είναι ότι ο όρος «αθηναϊκή δημοκρατία», δεν ορίζει μόνο το πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης εκείνης της εποχής, αλλά ένα σύνολο πολιτισμικών στοιχείων το οποίο χρωστάει την διαμόρφωσή του σε αυτό ακριβώς το σύστημα. Δεν υπήρχαν πιο κατάλληλες συνθήκες από εκείνες που εξασφάλιζε η δημοκρατία, όταν πρόβαλλε την αξία του ατόμου παρέχοντάς του απλά το δικαίωμα να εκφράζεται ελεύθερα και να συμμετέχει με την βούλησή του στα κοινά. Αυτή η ελευθερία, που την απέκτησε ο πολίτης χάρη στην δημοκρατία, εκφράστηκε με τον καλύτερο τρόπο στη δυνατότητα που αυτός απέκτησε να ασκεί κριτική στην ίδια την εξουσία που εκείνος είχε επιλέξει. Η τραγωδία, ως ένας από τους τρόπους έκφρασης, πρέπει να αντιμετωπιστεί σε αυτό το πλαίσιο, αλλιώς κινδυνεύει να χάσει ένα πολύ σημαντικό παράγοντα της αξίας της, εκείνο της εντοπιότητας, καθώς δημιουργούνταν και απευθυνόταν, για πρώτη φορά, στην Αθήνα του πέμπτου αιώνα. Ο σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να ερμηνεύσει τρεις από τις τραγωδίες του Σοφοκλή, τον Αίαντα, την Αντιγόνη, και τον Φιλοκτήτη, σε συνδυασμό με τις πολιτικές και ιστορικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Αθήνα την εποχή της παράστασής τους. Η ερμηνεία αυτή στηρίζεται, στο μεγαλύτερο μέρος της, στην υποτιθέμενη αντίδραση και πρόσληψη του θεατή της Αθήνας του πέμπτου αιώνα. Κάθε λογοτεχνικό έργο, από τη στιγμή που βγαίνει από τα χέρια του δημιουργού του και περνάει στο κοινό, παύει να είναι δικό του, διότι ο κάθε δέκτης αυτού του έργου δημιουργεί, με τη σειρά του, ένα δικό του νοερό «αντίτυπο», ανάλογα με το πως αντιλαμβάνεται το έργο. […]