Η εκκλησιολογία του Αποστόλου Παύλου κατά τις ποιμαντικές επιστολές

Abstract

Στην εισαγωγή γίνεται μια σύντομη παρουσίαση των προβλημάτων που σχετίζονται με τη γνησιότητα των ποιμαντικών επιστολών. Υποστηρίζεται ότι τα κείμενα των επιστολών ανήκουν στον απόστολο Παύλο, στον οποίο ανήκουν τα θεολογικά νοήματα αλλά και οι οδηγίες που αφορούν την εκκλησιαστική οργάνωση της Εφέσου και της Κρήτης. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για το μυστήριο της θ. Οικονομίας, που στις ποιμαντικές επιστολές χαρακτηρίζεται ως ‘ευσεβείας μυστήριον’. Παρουσιάζεται ο ιδιαίτερος ρόλος του κάθε Προσώπου της Αγ. Τριάδος στην εφαρμογή του σχεδίου για τη σωτηρία του κόσμου. Η αρχή αυτού του μυστηρίου βρίσκεται στην προαιώνια βούληση του Θεού και αποκαλύπτεται με την ενανθρώπηση του Υιού. Αναλύονται τα ονόματα ‘μεσίτης’ και ‘αντίλυτρον’, τα οποία συνδέονται με το λυτρωτικό έργο του Θεανθρώπου και παραπέμπουν στη θεολογία της Καινής αλλά και της Παλαιάς Διαθήκης. Επιπλέον, υπογραμμίζεται η σημασία των σωτηριωδών γεγονότων (σταυρού-ανάστασης-ανάληψης) της ζωής του Κυρίου για την Εκκλησία. Το λυτρωτικό έργο του Θεανθρώπου παρατείνεται στους αιώνες, ώστε να εξασφαλιστεί η μετοχή όλης της ανθρωπότητας σ’ αυτό, με την παρακλητική παρουσία του Αγ. Πνεύματος στο χώρο της Εκκλησίας. Το δεύτερο κεφάλαιο περιλαμβάνει τα χαρακτηριστικότερα γνωρίσματα τις Εκκλησίας, σύμφωνα πάντα με τις τρεις επιστολές. Τέτοια γνωρίσματα είναι η ενότητα και η καθολικότητα της Εκκλησίας, όπως εκφράζονται με την εικόνα του ‘οίκου Θεού’ και με την προσμονή των πιστών για συμβασιλεία. Τονίζεται ότι τίποτε δεν αποτελεί ιδιωτική υπόθεση μέσα στην κοινωνία της Εκκλησίας που ανοίγει την αγκαλιά της στους ανθρώπους κάθε τόπου και κάθε εποχής. Μόνος κίνδυνος εναντίον αυτής της ενότητας αποτελούν οι ετεροδιδασκαλίες των αιρετικών. Διευκρινίζεται επίσης ότι η εκκλησιαστική κοινωνία είναι κοινωνία προσώπων. Μέσα σ’ αυτή δεν απορροφάται η μοναδικότητα του κάθε προσώπου, αλλά αντίθετα, ενισχύεται εξαιτίας της ιδιαίτερης σχέσης του κάθε πιστού με τον Θεό. Στο ίδιο κεφάλαιο, αναπτύσσονται θεολογικές έννοιες που ταυτίζονται με το χώρο της Εκκλησίας. Τέτοιες είναι η χάρις, η δικαίωση και η σωτηρία. Συγκεκριμένα, η χάρις του Θεού εκφράζεται ως ‘χρηστότητα και φιλανθρωπία’ και ταυτίζεται με το πρόσωπο του Χριστού και την ίδρυση της Εκκλησίας του. Με την ένταξή του στο σώμα της ο πιστός εκφράζει τη συγκατάθεσή του στην προσφερόμενη θεία δωρεά και αντλεί τη χάρι δια των μυστηρίων. Η δικαίωση παρουσιάζεται ως μια ακόμη έκφραση της χάριτος και του θείου ελέους που παραγράφει την ανομία του ανθρώπου και του χαρίζει αντί της καταδίκης την κληρονομία της επαγγελίας. Αναγεννητική έκφραση της δικαίωσης αποτελεί το ‘λουτρό παλιγγενεσίας και ανακαινώσεως’. Το βάπτισμα παρουσιάζεται ως η συμμετοχή στο θάνατο και στην ανάσταση του Κυρίου και είσοδος στην καινή κτίση δια της ενέργειας του αγ. Πνεύματος, σύμφωνα με τη θεολογία των ποιμαντικών επιστολών. Επίσης εξετάζεται η δια του βαπτίσματος δικαίωση ως έκφραση σχέσης Θεού και ανθρώπου, καθώς και η εκκλησιολογική σημασία του μυστηρίου που αλλοιώνει οντολογικά τον άνθρωπο και απαιτεί την παρουσία ‘πολλών μαρτύρων’.