Οι σχέσεις βιολογικής και συμβατικής γεωργίας με το αγροτικό τοπίο: { η } περίπτωση της νήσου Θάσου

Abstract

The rural landscape, as result of interaction between environment and human interventions in the rural sector, depends on the farming activity. In Greece, alternative farming practices, such as organic farming could be used in order to protect the environment and conserve and improve the rural landscape. The aim of this thesis was to explore differences in the agricultural management between organic and conventional farming in the island of Thassos, where the olive tree cultivation dominates the rural landscape, and to analyse the relationships among organic, conventional farming and the rural landscape. The research was carried out using questionnaires that were completed through personal interviews to conventional and organic farmers. Thassos was divided in three zones – regions (North-western, North-eastern, Southern) based mainly on primary production. Categorical regression was applied for data analysis. By the research it seems that the olive orchards dominate the rural landscape of North-western Thassos, where the land surface is covered by productive farms, located in areas with low slope. In the Southern Thassos, the land surface is covered by olive orchards with low production, located in areas with high slope. In the North-eastern Thassos, where wildfires did not occur in the past, the farms are more productive and located in areas with low slope. The results showed that the impact of organic farming on the landscape by comparison with conventional farming do not differ. The applied practices in organic farms by comparison with conventional farms in Thassos differ substantially only for the control of most important pest, the olive fly. However, the organic farmers’ characteristics (age, educational level, employment, frequency of visiting olive orchards) differ from these of conventional farmers. These characteristics can influence the decisions and actions of farmers who shape the landscape. The research focused on the actions of conventional farmers in three zones – regions of island. The results showed that the influence of the farmers 176 of the North – western Thassos on the landscape is the highest followed by that of the farmers of the North – eastern and Southern Thassos. The decisions and actions of North-western Thassos’ farmers who tend to intensify the farming management and of Southern Thassos’ farmers who tend to abandon their farms, are substantial factors in shaping the landscape. The characteristics and attitudes towards environment and alternative farming systems differed between farmers of North – western and Southern Thassos. Moreover, this work showed that even if it could be easier to convert to organic farming in Southern Thassos, the characteristics and the attitudes of farmers prevent it. The farmers of North-western Thassos adopt easier the principles and practices of organic farming than of North-eastern and Southern region. Organic farming and generally alternative farming systems could improve environmental and socio-economic conditions of the island. In order to maintain and expand organic farming that contributes in the sustainable management of rural landscape, policy decisions should be adjusted to faming particularities and activities that ensure satisfactory conditions to residents’ employment should be grown

Το αγροτικό τοπίο ως αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης περιβάλλοντος και ανθρωπογενών επεμβάσεων στον αγροτικό χώρο, εξαρτάται από τη γεωργική δραστηριότητα. Μία από τις κατευθύνσεις της αγροτικής πολιτικής που προσφέρεται στην ελληνική γεωργία για την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση και βελτίωση του αγροτικού τοπίου, είναι οι εναλλακτικές μέθοδοι παραγωγής, όπως η βιολογική γεωργία. Στόχος της παρούσας διατριβής ήταν ο εντοπισμός διαφοροποιήσεων που παρουσιάζονται μεταξύ βιολογικής και συμβατικής γεωργίας στη διαχείριση της γεωργικής εκμετάλλευσης στο νησί της Θάσου, όπου η ελαιοκαλλιέργεια αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του αγροτικού τοπίου και η ανάλυση των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ βιολογικής, συμβατικής γεωργίας και αγροτικού τοπίου. Η έρευνα διεξήχθη με τη μορφή προσωπικών συνεντεύξεων, μέσω ερωτηματολογίων που απευθύνθηκαν σε συμβατικούς παραγωγούς και βιοκαλλιεργητές. Το νησί της Θάσου διαχωρίστηκε σε ζώνες – περιοχές (Βορειοδυτική, Βορειοανατολική, Νότια) με κύριο κριτήριο τη διάρθρωση της πρωτογενούς παραγωγής. Για τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η τεχνική της κατηγορικής παλινδρόμησης. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι ελαιώνες κυριαρχούν στο αγροτικό τοπίο της Βορειοδυτικής ζώνης του νησιού, όπου επικρατούν κυρίως πεδινές και υψηλής παραγωγικότητας γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Στη Νότια ζώνη επικρατούν ορεινές και ημιορεινές, επικλινείς, λιγότερο παραγωγικές, γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Στη Βορειανατολική ζώνη όπου δεν συνέβησαν πυρκαγιές στο παρελθόν, οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις είναι κυρίως πεδινές και ταυτόχρονα υψηλής παραγωγικότητας. Συγκρίνοντας τα καλλιεργητικά συστήματα βιολογικής και συμβατικής γεωργίας διαπιστώθηκε ότι οι επεμβάσεις των παραγωγών στο τοπίο δεν παρουσιάζουν ουσιαστικές διαφοροποιήσεις. Για τη μετατροπή των γεωργικών εκμεταλλεύσεων της Θάσου σε βιολογικά συστήματα διαχείρισης, οι αλλαγές στις καλλιεργητικές πρακτικές περιορίζονται ουσιαστικά στην καταπολέμηση του κυριότερου εχθρού της ελιάς, του δάκου. Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά των βιοκαλλιεργητών (ηλικία, μορφωτικό επίπεδο, επάγγελμα, συχνότητα επίσκεψης στον ελαιώνα) σε σχέση με τους συμβατικούς παραγωγούς διαφοροποιούνται. 174 Πρόκειται για χαρακτηριστικά που μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις και δράσεις των παραγωγών και συνεπώς τη διαμόρφωση του τοπίου. Η έρευνα επικεντρώθηκε στις δράσεις των συμβατικών παραγωγών στις τρεις ζώνες του νησιού. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στη Βορειοδυτική ζώνη του νησιού, η επέμβαση των συμβατικών παραγωγών στο τοπίο είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τη Βορειοανατολική και πολύ περισσότερο τη Νότια ζώνη. Καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τοπίου παρουσιάζουν οι αποφάσεις και δράσεις των παραγωγών που εντοπίζονται στη Βορειοδυτική ζώνη όπου τείνουν να εντατικοποιήσουν τη διαχείριση της γεωργικής τους εκμετάλλευσης καθώς και των παραγωγών που εντοπίζονται στη Νότια ζώνη όπου τείνουν να εγκαταλείψουν την καλλιέργεια της γης.