Τα όρια του μετασχηματισμού της εθνοτικής ταυτότητας

Abstract

The specific thesis intends to demonstrate the significance and the dimensions of the concept of difference, as manifested through ethnic identities in all spheres of human activity. Both concepts of ‘ethnicity’ and ‘ethnic identities’ have prevailed in the world academic literature for more than a half of a century and refer to the more general academic discourse of identity issues and to concepts such as inequality, discrimination and social exclusion, as well. This thesis is divided in two parts: the first one (chapters 1-5) concerns the theoretical framework and the relevant academic discourse, while the second part (chapters 6-9) demonstrates the research conducted through questionnaires in High Schools of Thessaloniki. In chapters from 1 to 5, relevant terms, concepts and theories are cited, defined and discussed. Analytically, in chapter 1, the concept of multiculturalism, as a result of immigration towards Mediterranean countries, is explicitly described and analysed. The Greek paradigm is examined in comparison with current bibliography and in other forms of social policy practised by European multicultural countries. In chapter 2, we analyse the concepts of ‘ethnicity’ and ‘ethnic identity’, as well as the two ‘adversary’ theories (which are essential to our research) of Clifford Geertz and Fredrik Barth. Geertz supported that primordial ties lead any other form of experience and interaction, and they are natural and create deep and unbreakable bonds that are coercive and obligatory to people. These bonds cannot be analysed and comprehended on the basis of social interaction; we accept them through our birth and remain unchanging. On the contrary, Barth supported that ethnic identity is a means for the achievement of personal goals, defined by circumstances, it can be manipulated according to personal needs or tactics and it is subjected to changes both on personal and group basis. Therefore, the concept of ethnic identity is socially constructed and gives people the right to choose and change their ethnicity according to the context. It is obvious that a choice between the two theories is problematic. Chapter 3 concerns the notion of interaction between ethnicity and gender. We locate and demonstrate specific examples concerning the conditions and terms, by which women with ethnic identity are integrated both in political (citizenship) and social structures and phenomena (immigration, economy, labour market, education). and in groups (both national and ethnic). Chapter 4 concerns the specific social context of this research, which is the field of Greek educational system. We examine the way it handles ‘difference’, both in terms of official governmental and every-day school practices. Chapter 5 (which is connected with chapter 4) involves the analysis of academic bibliography on multicultural and bilingual educational programmes. Information, concerning the implementation, goals and advantages of such programmes, is illustrated. Chapter 6 refers to (social) research methods applied on the specific research. It explicitly describes the way, the methods and the tools according to which this research was conducted. Chapters 7 and 8 involve accordingly the presentation and analysis of data by statistical means (charts, pies). The presentation of data follows relevant theoretical units and is divided into six sub-units (attributes, difference, ethnic identity, internal and external social classification, literacy skills, linguistic assimilation, managing ethnic identity, interpersonal relationships, interaction, ethnic boundaries, expression and maintenance of ethnic identity, symbolic ethnicity, ethic relations and racism)

Η παρούσα έρευνα έχει ως στόχο να καταδείξει τη σημασία και τις διαστάσεις που έχει για τον σύγχρονο άνθρωπο η έννοια της διαφορετικότητας, όπως αυτή εκφράζεται μέσω της εθνοτικής ταυτότητας, στη γενικότερη πολιτική και κοινωνική ζωή του ατόμου. Το ζήτημα των εθνοτικών ταυτοτήτων και του εθνισμού είναι κυρίαρχο στην παγκόσμια βιβλιογραφία για περισσότερο από μισόν αιώνα και εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο των μελετών που ερευνούν ζητήματα ταυτοτήτων αλλά και συγχρόνως ζητήματα ανισότητας, διακρίσεων και κοινωνικού αποκλεισμού. Η εργασία αρθρώνεται σε δύο κύρια μέρη: το πρώτο μέρος (κεφάλαια 1-5) αποτελεί το θεωρητικό τμήμα της μελέτης, ενώ το δεύτερο μέρος (κεφάλαια 6-9) είναι η εφαρμοσμένη έρευνα, η οποία διεξήχθη με γραπτό ερωτηματολόγιο σε Λύκεια της Θεσσαλονίκης. Στα κεφάλαια 1 έως 5 παρατίθενται, αποσαφηνίζονται και σχολιάζονται όροι, έννοιες και θεωρίες που χρησιμοποιούνται στην μελέτη. Αναλυτικότερα, στο 1ο κεφάλαιο περιγράφεται και αναλύεται το φαινόμενο της πολυπολιτισμικότητας στην ελληνική κοινωνία ως απόρροια του ευρύτερου μεταναστευτικού ρεύματος προς τις χώρες της Μεσογείου. Ακόμη, το ελληνικό παράδειγμα εξετάζεται σε σύγκριση με τη διεθνή βιβλιογραφία που αφορά το φαινόμενο της πολυπολιτισμικότητας, καθώς και συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες που εφαρμόζουν την πολυπολιτισμικότητα ως μορφή κοινωνικής πολιτικής. Στο 2ο κεφάλαιο αναλύονται οι έννοιες του ‘εθνισμού’ και της ‘εθνοτικής ταυτότητας’ καθώς και οι δύο, αντίθετες μεταξύ τους, αλλά βασικές για την έρευνά μας, θεωρίες του Clifford Geerzt και του Fredrik Barth. Ο Geerzt υποστήριξε ότι οι πρωτογενείς δεσμοί προηγούνται κάθε άλλης εμπειρίας και διάδρασης, και είναι ‘φυσικοί’, δημιουργούν βαθιές και άρρηκτες σχέσεις, οι οποίες είναι καταναγκαστικές και υποχρεωτικές και δεν μπορούν να αναλυθούν μέσω της κοινωνικής διάδρασης· τους δεχόμαστε με τη γέννησή μας και δεν υπόκεινται σε αλλαγές. Ο Barth, αντίθετα, υποστήριξε ότι η εθνοτική ταυτότητα είναι μέσο εκπλήρωσης των προσωπικών στόχων, καθορίζεται ανάλογα με τις περιστάσεις, μπορεί να χειραγωγηθεί με βάση τις προσωπικές ανάγκες ή την τακτική, και να υποστεί αλλαγές τόσο σε ατομικό, όσο και σε ομαδικό επίπεδο. Με άλλα λόγια, η έννοια της εθνοτικής ταυτότητας είναι κοινωνικά κατασκευασμένη και δίνει την ευχέρεια στα άτομα να επιλέγουν και να αλλάζουν την εθνοτική τους ταυτότητα ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες. Βλέπουμε λοιπόν ότι αν θέλαμε να υιοθετήσουμε αποκλειστικά μία από τις δύο θεωρίες, τόσο η επιλογή μας όσο και η έρευνά μας θα καταντούσαν επίσης προβληματικές. Το 3ο κεφάλαιο αφορά την αλληλεπίδραση της εθνοτικής ταυτότητας και του κοινωνικού φύλου. Εντοπίζονται και παρατίθενται συγκεκριμένα στοιχεία που αφορούν στις συνθήκες και τους όρους με τους οποίους οι γυναίκες-φορείς διαφορετικότητας (πιο συγκεκριμένα) εντάσσονται σε πολιτικά (ιδιότητα του πολίτη) και κοινωνικά φαινόμενα (μετανάστευση, αγορά εργασίας, εκπαίδευση) και σε ομάδες (εθνικές και εθνοτικές). :