Μελέτη του σηματοδοτικού μονοπατιού ILK/p-Akt στο ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα του ανθρώπου: συσχέτιση με την έκφραση παραγόντων που εμπλέκονται στην απόπτωση και στον κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Abstract

The hepatic carcinogenesis is a many phased process that leads progressively to the malignant transformation of hepatic cell via various molecular mechanisms. Recently, the enormous importance of the tumor microenvironment for the growth and development of cancer, i.e. the interaction between cancer cells and the extacellular matrix, has been proven. Particular interest is presented in the interaction of tumor cells with the extracellular matrix via integrins, which appears to be involved in all the stages of carcinogenesis. An important molecule in the aforementioned process is the ILK (Integrin-Linked Kinase), a serine-threonine kinase that is implicated in the signal transduction pathways that begin from integrines, growth factors and participate in the regulation of nodal for the tumor cell functions, such as control of cell cycle, loss of cell adhesion structures, suppression of apoptosis and activation of angiogenesis. It has been realized that the signal transduction pathway ILK /p-Akt plays a nodal role so much in the biology of cirrhosis as well as in hepatocellular cancer and probably constitutes a molecular connection between the two conditions, confirming the formulated theory of axis of chronic inflammation-cirrhosis-cancer. Also in the pathogenicity of cirrhosis and liver cancer, it appears that the epithelial to mesenchymal transition (EMT) phenomenon plays a role. This is proven by the loss of expression of E-cadherin and the transport of b-catenin in the nucleus that leads to loss of cellular connections from the membrane as well as from the overexpression of molecules ILK and p-Akt. Finally, the overexpression of survivin and cyclin-D1 in cirrhosis and hepatocellular carcinoma show the importance of antiapoptotic activity and increased cellular proliferation in the particular disease entities.

Η ηπατική καρκινογένεση είναι μια πολυσταδιακή διαδικασία που οδηγεί προοδευτικά στον κακοήθη μετασχηματισμό του ηπατικού κυττάρου, μέσω ποικίλων μοριακών μηχανισμών. Πρόσφατα αναδεικνύεται ολοένα και σε μεγαλύτερο βαθμό, η τεράστια σημασία που έχει για την ανάπτυξη και εξέλιξη του καρκίνου το μικροπεριβάλλον του όγκου, η αλληλεπίδραση δηλαδή των καρκινικών κυττάρων με την εξωκυττάρια ουσία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αλληλεπίδραση των καρκινικών κυττάρων με την εξωκυττάρια ουσία μέσω των ιντεγκρινών, η οποία φαίνεται ότι εμπλέκεται σε όλα τα στάδια καρκινογένεσης. Σημαντικό μόριο στην προαναφερθείσα διαδικασία αποτελεί η ILK (Integrin-Linked Kinase), μία κινάση σερίνης-θρεονίνης που παρεμβάλλεται στα σηματοδοτικά μονοπάτια που ξεκινούν από ιντεγκρίνες, αυξητικούς παράγοντες και συμμετέχει στη ρύθμιση κομβικών για το καρκινικό κύτταρο λειτουργιών όπως έλεγχο του κυτταρικού κύκλου, απώλεια των δομών συνοχής του κυττάρου, αναστολή της απόπτωσης και ενεργοποίηση της αγγειογένεσης. Διαπιστώθηκε πως το σηματοδοτικό μονοπάτι ILK/p-Akt διαδραματίζει κομβικό ρόλο τόσο στη βιολογία της κίρρωσης όσο και του ηπατοκυτταρικού καρκίνου και πιθανόν αποτελεί μοριακό σύνδεσμο μεταξύ των δύο καταστάσεων, επιβεβαιώνοντας τη διατυπωμένη θεωρία περί άξονα χρόνιας φλεγμονής-ίνωσης (κίρρωσης)-καρκίνου. Επίσης στην παθογένεια της κίρρωσης και του καρκίνου ήπατος, φαίνεται πως ρόλο έχει το φαινόμενο της επιθηλιακής προς μεσεγχυματική μετατροπή (EMT-epithelial to mesenchymal transition). Αυτό αποδεικνύεται από την απώλεια έκφρασης της E-καντχερίνης και τη μεταφορά της β-κατενίνης στον πυρήνα που οδηγούν σε απώλεια των κυτταρικών συνδέσεων από τη μεμβράνη καθώς και από την υπερέκφραση των μορίων ILK και p-Akt. Τέλος η υπερέκφραση survivin και κυκλίνης-D1 στην κίρρωση και στο ηπακυτταρικό καρκίνωμα καταδεικνύουν τη σημασία της αντιαποπτωτικής δραστηριότητας και του αυξημένου κυτταρικού πολλαπλασιασμού στις συγκεκριμένες νοσολογικές οντότητες.