Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και η πορεία του εκδημοκρατισμού στην Αλβανία: περίοδος 1985-1999

Abstract

Είναι γνωστό ότι περί τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και τις αρχές της δεκαετίας του 1990 στις χώρες της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης κατέρρευσε το σοσιαλιστικό καθεστώς, με αποτέλεσμα το τέλος των παραδοσιακών σχέσεων αυτών των χωρών με τη Σοβιετική Ενωση. Αυτό υπήρξε μία μεγάλη πολιτική και κοινωνική αναταραχή, μη αναμενόμενη, όχι μόνο ως προς τη χρονική στιγμή που έλαβε αυτή χώρα, αλλά και ως προς την ταχύτητα με την οποία ολοκληρώθηκε.Η ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων αποτελεί το μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός που σημειώθηκε στον κόσμο μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Χωρίς να χρησιμοποιηθούν όπλα σταμάτησε να υπάρχει το λεγόμενο Σοσιαλιστικό Μπλοκ, ενώ εξουδετερώθηκε μία από τις δύο υπερδυνάμεις, η Σοβιετική Ένωση. Με εξαίρεση την περίπτωση της Ρουμανίας, σε γενικές γραμμές η ανατροπή πραγματοποιήθηκε με ειρηνικό τρόπο.Ως αποτέλεσμα των παραπάνω εξελίξεων υπήρξε οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης να ακολουθήσουν την οδό της πλουραλιστικής δημοκρατίας και της οικονομίας της αγοράς. Νομιμοποιήθηκε δηλαδή ο πολιτικός πλουραλισμός και έγιναν ελεύθερες πλουραλιστικές εκλογές, οι οποίες έφεραν σε αυτές τις χώρες νέες πολιτικές δυνάμεις, σε άλλες αριστερές και σε άλλες δεξιές, αλλά σε όλες, δυνάμεις με έντονες φιλοδυτικές τάσεις.Άρχισε με αυτόν τον τρόπο στη δεκαετία του 1990 η μακρά και περίπλοκη μετακομμουνιστική περίοδος, αυτή από τον υπαρκτό σοσιαλισμό στον καπιταλισμό με πορεία άγνωστη στη μέχρι τότε ιστορία της κοινωνικής ανάπτυξης των χωρών αυτών. Η μετάβαση αυτή είχε και έχει ιδιαιτερότητες, που αποτελούν συνέπεια του επιπέδου της οικονομικής ανάπτυξης κάθε χώρας, των πολιτικών, κοινωνικών και δημοκρατικών παραδόσεων, της ικανότητας των πολιτικών δυνάμεων, οι οποίες κλήθηκαν στην πολιτική σκηνή για να διαχειριστούν την εξουσία, καθώς και της "ωριμότητας" με την οποία οι δυνάμεις αυτές την καθοδηγούν.Επειδή στόχος της εργασίας μας αυτής είναι η εμβάθυνση όχι μόνο στα γενικά χαρακτηριστικά της μακράς αλβανικής μετάβασης, αλλά και σε εκείνα τα ειδικά χαρακτηριστικά της, τα οποία ιδιαίτερα συνδέονται με τις προσπάθειες για μεταρρύθμιση της αλβανικής κοινωνίας την περίοδο της προεδρίας του Ρ.Αλία ( 1985- 1991), τη θεσμοποίηση της δημοκρατίας την περίοδο 1991-1997, καθώς και τη δραστηριότητα των πολιτικών δυνάμεων, πρωταγωνιστών της σημερινής ανάπτυξης, τα οποία αποτελούν και το αντικείμενο της, θεωρήσαμε σκόπιμο στο πρώτο κεφάλαιο της να κάνω μία σύντομη προσέγγιση της σοσιαλιστικής περιόδου με επιμέρους την αναφορά στον σοσιαλισμό στη Σοβιετική Ένωση, στην Ανατολική Ευρώπη και στην ανατροπή του, στην οικονομική ανάπτυξη στην Ανατολική Ευρώπη, στις μεταρρυθμίσεις στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, στον Γκορμπατσώφ ως προς τις μεταρρυθμίσεις του και την εξωτερική πολιτική με επίλογο τη μεγάλη ανατροπή και αυτό διότι θεώρησα ότι για να γίνει περισσότερο αντιληπτή η πολιτική κατάσταση ενεστώσα και εξελισσόμενη στο Αλβανικό γίγνεσθαι θα έπρεπε πρωτίστως να αναφερθεί το γενικότερο πολιτειακό πλάνο, παρά το γεγονός ότι πολλά σημεία είναι γνωστά ως αντικείμενο της πολιτικής θεωρίας και ιστορίας.Στην εργασία μας αυτή ακολούθησαμε την τακτική της εξαγωγής συμπερασμάτων, αφού προηγουμένως η συλλογιστική μου πλανήθηκε σε ιστορικά γεγονότα με συνισταμένη την αλβανική πραγματικότητα και συνιστώσες αυτής, όλα τα αναφερόμενα γενικότερα, στην προσπάθεια μας να οδηγήσουμε τον αναγνώστη στην πλήρη κατανόηση όχι μόνο του κειμένου μας, αλλά στην κατανόηση των παραγωγικών αιτίων των γεγονότων που περιγράφονται σε αυτό. Προσπαθήσαμε δηλαδή να εμβαθύνουμε τόσο στα γενικά, όσο και στα ειδικά χαρακτηριστικά της πολιτειακής μετάβασης της Αλβανίας, έτσι ώστε μέσα από την παράθεση των ιστορικών γεγονότων να προβληματίσω, να θέσω ερωτήματα, να δημιουργήσουμε θέσεις και αντιθέσεις και πέρα από τα προσωπικά μας συμπεράσματα που αποτελούν προϊόν τόσο της μελέτης μας όσο και της κριτικής μας επ αυτής, να καταστεί εφικτή η εξαγωγή και άλλων συμπερασμάτων, αποτέλεσμα προβληματισμού επί του συγκεκριμένου θέματος.Στην Αλβανία η μετάβαση από το μονοκομματικό στο πλουραλιστικό σύστημα υπήρξε σχεδόν παρόμοια με αυτή των άλλων χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, αλλά με ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, την πλήρη έλλειψη δημοκρατικής παράδοσης και κουλτούρας, την αρνητική επιρροή μιας αυτστηρής 50χρονης δικτατορίας και το αντικομμουνιστικό εκδικητικό πνεύμα, χαρακτηριστικό αρχικά δεξιών δυνάμενων, οι οποίες οργανώθηκαν μετά την ανατροπή του προηγούμενου καθεστώτος.Οι ιδιαιτερότητες αυτές εξηγούν το γιατί στην Αλβανία συνέβησαν γεγονότα με αρνητικές συνέπειες, τα οποία παρότρυναν την ψύχωση να καταστραφεί καθετί που είχε οικοδομηθεί με τη δουλειά των ίδιων των Αλβανών πολιτών. Με το σύνθημα του 'ξεριζώματος του κομμουνισμού', του ξεκινήματος "από το σημείο μηδέν", λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν τα εργοστάσια και οι οικονομικές εταιρείες. Ταυτόχρονα άνοιξε ο δρόμος της διαφθοράς, της διακίνησης των ναρκωτικών, του λαθρεμπορίου κλπ. Το οργανωμένο έγκλημα διείσδυσε ακόμη και στους ανώτερους οργανισμούς του κράτους.Στα κεφάλαια της εργασίας μας που αρχίζουν από το δρόμο που διανύθηκε από τη σοσιαλιστική Αλβανία με τα επιμέρους θέματα του λαμβάνει χώρα μία ιστορική αναδρομή στην περίοδο της Αλβανίας από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και μέχρι το έτος 1985, με αιτιολογημένες σκέψεις των πολιτειακών εξελίξεων, με σκοπό να τεθούν οι βάσεις που θα καταστήσουν κατανοητές τις μετέπειτα αναφερόμενες πολιτειακές εξελίξεις.Το πέρασμα στην πλουραλιστική δημοκρατία και στην οικονομία της αγοράς με τον τρόπο αυτόν είχαν ως συνέπεια στην αύξηση των κοινωνικών εντάσεων και την "εχθρότητα' μεταξύ των κύριων πολιτικών δυνάμεων. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η πολιτική του Δημοκρατικού Κόμματος υπό την ηγεσία του Σαλί Μπερίσα, που οδήγησε στην πολιτική αποσταθεροποίηση της χώρας. Γεγονότα όπως αυτό του 1997 και αργότερα του 1998'υπό τη χρήση των όπλων' οδήγησαν στο να θανατωθούν 2000 πολίτες και εμπόδισαν να πραγματοποιηθεί με επιτυχία η πολιτική μετάβαση, απομακρύνοντας ταυτόχρονα και τους ξένους επενδυτές, οι οποίοι είχαν κάνει επενδύσεις και μετά τα γεγονότα του 1997-1998 εγκατέλειψαν την Αλβανία.Στο δεύτερο κεφάλαιο, που τιτλοφορείται η Αλβανία στα πρόθυρα του πλουραλισμού με τα επιμέρους υποκεφάλαια του αναπτύσσεται με τρόπο, θεωρήσαμε ευκρινή, όλη η μεταρρυθμιστική πολιτική προσπάθεια και η πορεία προς τον εκδημοκρατισμό, τα προβλήματα και τα μείζονα πολιτικά της θέματα, το άνοιγμα προς τον δυτικό κόσμο και εξάγονται συμπεράσματα και κρίσεις για ενέργειες και γεγονότα. Ακολουθεί περισσότερο λεπτομερειακά το έτος 1990 με καταγραφή γεγονότων που θα κρίνουν αργότερα ανθρώπους και πράξεις, για να καταλήξουμε στο τρίτο κεφάλαιο που τιτλοφορείται η ανακήρυξη του κομματικού πλουραλισμού και η ένταξη της Αλβανίας στο δρόμο της καπιταλιστικής ανάπτυξης με επιμέρους του το φοιτητικό κίνημα, την κήρυξη του πλουραλισμού, την ίδρυση του δημοκρατικού κόμματος, την κατάσταση στη χώρα μετά τη νομιμοποίηση του πολυκομματισμού, τα γεγονότα του Φεβρουάριου του έτους 1991, τις πρώτες πλουραλιστικές εκλογές, με επίλογο μία εμβάθυνση στην πολιτική κρίση της χώρας το έτος 1991 και το έτος 1992. Ακολουθεί η ίδρυση του σοσιαλιστικού κόμματος, το "πραξικόπημα' του Μπερίσα και η υπηρεσιακή κυβέρνηση Αχμέτι με την εξαγωγή των σχετικών συμπερασμάτων.Στο τέταρτο κεφάλαιο αναφέρονται τα γεγονότα που αφορούν την πολιτική κατάσταση της Αλβανίας από το έτος 1991 μέχρι σήμερα με προσπάθεια να καλυφθούν πλήρως ιστορικά, αλλά ταυτόχρονα με προσπάθεια να γίνει κατανοητό το γιατί σημαντικών συμβάντων που έγιναν αφορμή εξελίξεων αναμενόμενων και μη και οδήγησαν την Αλβανική πολιτική κατάσταση πολλές φορές σε αδιέξοδα και άλλες σε επιβεβλημένες διεξόδους.Στο τέλος ακολουθούν τα γενικά συμπεράσματα μας επί της διδακτορικής μας διατριβής, με τα οποία προσπαθούμε να εκφράσουμε τους βαθύτερους προβληματισμούς μας και τις απόψεις μας με την ευχή για την όποια δημοκρατική ανάπτυξη στη χώρα μου.