Η "φυσική" του Νικηφόρου Θεοτόκη σταθμός στην επιστημονική σκέψη τον 18ο αιώνα

Abstract

This PhD thesis is placed in a more general trend in the studies of history of science in Greece, which has focused its interest on the treatment of the scientific evolution during the so-called "Greek enlightment" (1750-1821). The particular subject which is examined is the "Stichia Phisikis" (=Elements of Physics), a book written by one of the most famous Greek scholars of that period, Nikeforos Theotokis and published in Leipsia in 1766-1767. As it is demonstrated, this book is the first printed book, which imported and supported as a whole the Newtonian physics in the major geek area. The main sources used by Theotokis were books written by Peter van Musschenbroek and Abbe Nollet. There is a detailed analysis of "stichia phisikis" and an investigation of the social and educational conditions of the period is tried. At last a connection between what was taking place in Greece and what had prevailed in Europe is examined, just to find out the degree, if any, of the positive or negative influence on the Greek scholars.

Αυτή η διατριβή εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο στις σπουδές της ιστορίας της επιστήμης στην Ελλάδα, που εντοπίζει το ενδιαφέρον των ερευνητών στη μελέτη της επιστημονικής εξέλιξης κατά τη διάρκεια του λεγόμενου "νεοελληνικού διαφωτισμού" (1750- 1821). Το ειδικό αυτό κείμενο που εξετάζεται είναι τα "Στοιχεία Φυσικής", ένα δίτομο έργο που γράφηκε από ένα από τους επιφανέστερους λόγιους εκείνης της περιόδου, το Νικηφόρο Θεοτόκη, και τυπώθηκε στη Βιέννη το 1766-1767. Όπως αποδεικνύεται, αυτό το βιβλίο είναι το πρώτο έντυπο κείμενο, που εισήγαγε και υποστήριξε συνολικά τη Νευτωνική φυσική στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο. Οι κύριες πηγές που χρησιμοποιήθηκαν από το Θεοτόκη ήταν, το βιβλίο του Ολλανδού πειραματιστή Peter van Musschenbroek "elementa physicae" και το πολύτομο έργο "fisica sperimentale" του Γάλλου φυσικού επιστήμονα Abbe Nollet, δύο ευρωπαίους επιστήμονες που, μέσω της επιστημονικής παραγωγής τους, είχαν μια σημαντική επίδραση στην προοδευτική λογιοσύνη εκείνης της περιόδου. Τα χαρακτηριστικά των "στοιχείων φυσικής" διερευνώνται λεπτομερειακά και καταγράφεται η επίδραση του Θεοτόκη στους μεταγενέστερους λόγιους καθώς και η εξέλιξη που είχε η φυσική σκέψη μέχρι την έναρξη της επανάστασης του 1821.