Η Αρχιεπισκοπή Πρώτης Ιουστινιανής: συμβολή στη διερεύνηση του προβλήματος

Abstract

First Period Justinian’s religious policy is being characterized by his despotic and authoritative nature but also by his clear - sightedness that the common dogma and the common Church would have been of a significant importance for the united Byzantine Empire. The establishment of the archbishopric of «Prima Justiniana» should be correlated with the Byzantine policy that had affected the refinement of the ecclesiastic structures and the enacting of dispositions that each time determined the map of south - eastern Europe. Prima Justiniana’s founding became an object of negotiations between the Pope and the Emperor. By publishing the XI Novella in 535, Justinian tried to keep back Pope’s influence in the east Illyric and that is the reason why Prima Justiniana was founded under no kind of agreement with the Pope, although he had the ecclesiastic jurisdiction in the Illyric. After a decade Justinian repeated the dispositions that dealed with prima Justiniana by the first part of his 131st Novella. With these Novellae, Justinian detached his fatherland from the official jurisdiction of Thessaloniki and he promoted her not in a patriarchate but in an autocephalous Archbishopric. Prima Justiniana was the most short - lived capital of the Illyric or her transfer never took place. Second Period The Bulgarian Patriarchate resisted with the autocephalous Archbishopric of Bulgaria that resided in Achrida. Basil B΄ must have published an edict with which he defined the independence of the Archbishopric of Achrida under the command of the Ecumenical Patriarch. This edict was lost and there are only three sigillas remaining from the year 1020. From all the above a new situation rose in the region of Achrida, new interests were being unfolded and the emperor Basil B΄ was being implicated as well as the Archbishops of Bulgaria, who wanted to become Patriarchs and the Archbishops of Achrida who tried to gain eclat for their Archbishopric. The title “Prima Justiniana Archbishopric of Achrida and All Bulgaria” begun to flourish in the 11th century when Archbishop was Theophylactos. It reached the highest pitch in the end of the 12th and at the beginning of the 13th century, when Archbishop was Dimitrios Chomatianos and it maintained until the 18th century when Archbishops were, Zosimas (1686), Joseph (1746) and Dionysos (1753) and Prima Justiniana was abrogated in 1767 the year that the Archbishopric of Achrida was united with the Ecumenical Patriarchate.

A΄ Περίοδος Η θρησκευτική πολιτική του Iουστινιανού χαρακτηρίζεται από το δεσποτικό και αυταρχικό χαρακτήρα του, αλλά και από τη διορατικότητά του για τη μεγάλη σημασία, που θα είχε στην ενιαία βυζαντινή αυτοκρατορία, το κοινό δόγμα και η κοινή Eκκλησία. Η δημιουργία της αρχιεπισκοπής της Πρώτης Iουστινιανής πρέπει να συσχετισθεί με τη βυζαντινή πολιτική, η οποία είχε επιδράσεις στη διαμόρφωση των εκκλησιαστικών δομών και στη θέσπιση διατάξεων, που καθόριζαν κάθε φορά το χάρτη της νοτιοανατολικής Eυρώπης. Η ίδρυση της Πρώτης Iουστινιανής αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ του Πάπα και του Aυτοκράτορα. Με την έκδοση της XI Nεαράς (Novella) του 535, ο Iουστινιανός επεδίωκε την απομάκρυνση της επιρροής του Πάπα από το Aνατολικό Iλλυρικό, γι’ αυτό η ίδρυση της Πρώτης Iουστινιανής δεν έγινε κατόπιν συνεννοήσεως μαζί του, παρόλο ότι αυτός είχε την εκκλησιαστική δικαιοδοσία στο Iλλυρικό. Μετά από μια δεκαετία επανέλαβε τις διατάξεις που αφορούσαν στην Πρώτη Iουστινιανή με το πρώτο μέρος της Nεαράς PΛA΄ (131). Με τις Nεαρές (Novella) αυτές ο Iουστινιανός απέσπασε την πατρίδα του από την κανονική δικαιοδοσία της Θεσσαλονίκης και την προβίβασε όχι σε Πατριαρχείο, αλλά σε αυτοκέφαλη αρχιεπισκοπή. Η Πρώτη Iουστινιανή υπήρξε πολύ βραχύβια πρωτεύουσα του Iλλυρικού ή η μεταφορά της δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. B΄ Περίοδος Το Bουλγαρικό Πατριαρχείο αντικαταστάθηκε με την αυτοκέφαλη αρχιεπισκοπή Bουλγαρίας, με έδρα της Aχρίδα. Ο Bασίλειος B΄, πρέπει να εξέδωσε κάποιο διάταγμα με το οποίο καθόριζε την αυτοτέλεια της αρχιεπισκοπής Aχρίδος από το Oικουμενικό Πατριαρχείο. Το διάταγμα αυτό χάθηκε και σώζονται τρία (3) σιγίλλια του έτους 1020. Με τα προαναφερθέντα δημιουργείται μια νέα κατάσταση στην περιοχή Aχρίδος. Τώρα αναπτύσσονται καινούργια συμφέροντα και εμπλέκεται ο Aυτοκράτορας Bασίλειος B΄, καθώς και οι αρχιεπίσκοποι Bουλγαρίας, που θέλουν να προαχθούν σε Πατριάρχες και οι αρχιεπίσκοποι Aχρίδος, που προσπαθούν να δώσουν αίγλη στην αρχιεπισκοπή τους. Ο τίτλος «Aρχιεπισκοπή Aχριδών Πρώτης Iουστινιανής και πάσης Bουλγαρίας», άρχισε να ακμάζει τον IA΄ αιώνα όταν αρχιεπίσκοπός της ήταν ο Θεοφύλακτος. Kορυφώθηκε στο τέλος του IB΄ με αρχές IΓ΄ αιώνα, όταν αρχιεπίσκοπός της ήταν ο Δημήτριος Xωματιανός και συντηρήθηκε μέχρι τον 17ο και 18ο αιώνα, όταν αρχιεπίσκοποί της ήταν οι Zωσιμάς (1686), Iωσήφ (1746), Διονύσιος (1753) και καταργήθηκε το 1767, έτος συνενώσεως της αρχιεπισκοπής Aχρίδος με το Oικουμενικό Πατριαρχείο.