Οθωμανικές μεταρρυθμίσεις και Οικουμενικό Πατριαρχείο: ο πολιτικός ανταγωνισμός για την εφαρμογή των Γενικών Κανονισμών (1858 - 1878)

Abstract

Η διδακτορική διατριβή έχει ως στόχο να περιγράψει, να αναλύσει και να ερμηνεύσει τη διαμόρφωση δυό αντίπαλων πτερυγών στα πλαίσια της ελληνορθόδοξης κοινότητας Κωνσταντινουπόλεως, της κληρικαλικής και της μεταρρυθμιστικής, και τον πολιτικοανταγωνισμό, όπως αυτός εκδηλώθηκε κατά την περίοδο 1858 - 1878 με αντικείμενο την εφαρμογή του συνταγματικού κειμένου των γενικών κανονισμών κειμένου που προέκυψε ως αποτέλεσμα των εργασιών της εθνοσυνέλευσης των ετών 1858 - 60. Η ανάλυση έγινε με φόντο τη δεύτερη περίοδο των μεταρρυθμίσεων στην Οθωμανική αυτοκρατορία (τανζιματ) και βασίστηκε σε πρωτογενές αρχιακό υλικό και στη μελέτη της σχετικής ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας. Τα συμπεράσματα της διατριβής μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: επισήμανση των συνεπείων της εισόδου των λαϊκών στη διοίκηση του οικομενικού πατριαρχείου, τόσο στη δημιουργία ενός πολιτικού πεδίου που επέτρεψε την αντιπροσώπευση ευρύτερων κοινωνικών κατηγοριών, όσο και στην "εθναρχική" διάσταση του πατριαρχικού θεσμού, εφόσον η μεταρρύθμιση βασίστηκε στη διάκριση "πνευματικών" και "υλικών" αρμοδιοτήτων και στη διαμόρφωση μοντέλων πατριαρχικού συγκεντρωτισμού. Επισήμανση του ρόλου της αποτυχίας εφαρμογής του κανονισμού περί αρχιερατικών επιχορηγήσεων στη γενικότερη πορεία των μεταρρυθμίσεων. Ανάδειξη των σχέσεων του ζητήματος των γενικών κανονισμών με το μοναστηριακό και το βουλγαρικό που οδήγησε στην ανασύνταξη των δυό πτερυγών και στην μετατόπιση της αντιπαράθεσης από το δίπολο "μεταρρύθμιση - συντήρηση" στο αντίστοιχο "οικουμενισμός - εθνικισμός".

The doctoral dissertation is intended to describe, analyze and interpret the formation of two opposing wings in the Greek Orthodox community of Constantinople: the clerical and the reformist, as well as the political antagonism between them which manifested itself in the period 1858 - 1878, focusing on the implementation of the constitutional text of the " general regulations" a text which emerged from the deliberations of the national assembly in the years 1858 - 1860 the analysis is conducted against the background of the second period of reforms in the Ottoman empire (tanzimat) and is based on prmary archive material and the study of relevant bibliography both Greek and foreign. The conclusions of the dissertation can be summarized as follows: it points out the consequences of the entrance of the laic element into the administration of the Ecumenical Patriarchate, both in the creation of a political arena which permitted the presentation of broader social classes, and in the addition of the dimension of national leadership to the Patriarchal institution, since the reform was based on the distinction between "spiritual" and "material" powers and the formation of models of patriarchal centralism. It points out the role of the failure of the application of the regulations concerning prelatic allowances in the more general course of reforms. It highlights the relations between the question of the "general regulations" and the monastic and Bulgarian issues which led to the reorganization of the two wings and the shifting of the dispute from the bipolar issue of "reform conservation" to the corresponding tension betrween "Ecumenism and Nationalism".