Η μελέτη του περίφυτου σε θαλάσσιες περιοχές του Ευβοϊκού κόλπου

Abstract

The marine periphytic diatom assemblages (macroalgae and diatoms) were studied from the ecological and systematic point of view in representative oligotrophic and eutrophic sites (Dikastika and Avlida, respectively) of the Evoikos Gulf, Greece. The following hosts were selected as biotic substrata: the phaeophytes Padina pavonica (Linnaeus) Lamouroux, Cystoseira spinosa Sauvageau, Cystoseira ercegovicii Giaccone, the chlorophyte Halimeda tuna (Ellis et Solander) Lamouroux and the angiosperm Posidonia oceanica (Linnaeus) Delile. As abiotic substrata various stable artificial objects (stones, plastics and glass), as well as free-flowing coverslips were selected. The main physical parameters (temperature, salinity, oxygen, light) were measured in situ and the chemical abiotic factors (nitrites, nitrates, phosphates, silicates) were calculated in the laboratory. The periphytic macroalgae and diatoms were determined, with reference to sites, depth, season and substratum. In addition, description of each taxon was made accompanied by taxonomic remarks and comments on the worldwide distribution. Finally, the vertical and seasonal distribution of periphytic algae was studied by comparative community analysis, using the Shannon-Wiener-, Simpson- and Main & Mclntire indices, as well as the Bray-Curtis cluster analysis. A total of 285 epiphytic taxa (53 macrophtyes, 232 diatoms) were determined. At the site of Dikastika, 46 macroalgae (27 taxa of rhodo-, 8 phaeo-, 11 chlorophytes) and 173 microalgae (taxa of diatoms) were identified on the hosts C. spinosa, P. pavonica, H. tuna and P. oceanica. Nine (9) macroalgae and 40 microalgae were exclusively found at Dikastika. At the site of P. Avlida 44 macroalgae (24 taxa of rhodo-, 10 phaeo-, 10 chlorophytes) and 192 microalgae (taxa of diatoms) were identified on the hosts P. pavonica and C. ercegovicii. Eight (8) macroalgae and 59 microalgae were exclusively found at P. Avlida (Tab. 3-4). The diatom assemblages (genera, showing a high species number and covering about 70 - 80 % of the epiphytic surface, Fig. 17), bear great resemblance to typical epiphytic floras (sensu Round et al. 1990): Some taxa consist of non-motile genera, i.e. the "pedunculate" ones (attached on the substratum with stalks or pads Ardissonea, Licmophora), and the "adnate" ones (closely appressed to the substratum Cocconeis, Mastogloia). Another part of the epiphytic diatom assemblages consist of freely motile species living partly in sediments (epipelic), or gliding along the mucilage layer produced by other algae (Diploneis, Navicula) (Belegratis & Economou-Amilli 200Id). Besides, the epiphytic diatom genus Mastogloia predominated in the microalgal assemblages in terms of species number and epiphytic coverage (see also Danielidis 1991). The commonly predominating epiphytic diatom genus Cocconeis showed lower epiphytic coverage in our samples but it was represented by similar numbers of taxa as those reported by other authors (e.g. Huang & Boney 1984, Mazzella et al. 1994). Regarding the distribution, the following diatoms have up to now been reported only from: northern areas (Amphora pseudohyalina, Fragilariopsis pseudonana), from the type locality (Amphora proteus var. alata, Mastogloia bicuneata, M. rigidula, Navicula pseudosalinarum, Seminavis robusta, Tropidoneis fasciata, Prototokeelia aculeata), freshwater habitats (Achnanthes danica, Navicula tripunctata var. schizonemoides, Cocconeis neodiminuta, Cocconeis placentula var. euglypta) or are rarely reported (Synedra toxonoides, Neosynedra provincialis). Generally, most abundant were the macrophytes with wide distribution (16) and the cosmopolitan diatoms (99). Two (2) macrophytes (Laurencia sp.l, Laurencia glandulifera) and 30 diatom taxa are new records for Greece (see also Belegratis & Economou-Amilli 200Id, 2002). [...]

Στη παρούσα διατριβή μελετήθηκε, από συστηματική και οικολογική άποψη, η θαλάσσια περιφυτική χλωρίδα (διάτομα και ανώτερα φύκη) σε ολιγότροφες και εύτροφες περιοχές του Νότιου Ευβοϊκού κόλπου (Δικαστικά και Π. Αυλίδα, αντίστοιχα). Ως βιολογικό υπόστρωμα (ξενιστές) για την ανάπτυξη των περιφυτικών φυκών επελέγησαν: τα φαιοφύκη Padina pavonica (Linnaeus) Lamouroux, Cystoseira spinosa Sauvageau, Cystoseira ercegovicii Giaccone, το χλωροφύκος Halimeda tuna (Ellis et Solander) Lamouroux και το σπερματόφυτο Posidonia oceanica (Linnaeus) Delile. Ως τεχνητά υποστρώματα χρησιμοποιήθηκαν μικροσυσκευές από πέτρα, γυαλί και πλαστικό υλικό. Μετρήθηκαν οι σημαντικότερες φυσικές (θερμοκρασία, αλατότητα, διαλυμένο οξυγόνο, φως) και χημικές (νιτρικά, νιτρώδη, φωσφορικά, πυριτικά θρεπτικά) παράμετροι ανά βιότοπο. Με τη βοήθεια φωτονικής και ηλεκτρονικής μικροσκοπίας δημιουργήθηκαν χλωριδικοί κατάλογοι των προσδιορισθέντων ανωτέρων φυκών και διατομών ανά περιοχή, εποχή, βάθος και υπόστρωμα. Επίσης, έγινε αναλυτική περιγραφή των ταξινομικών μονάδων, με αντίστοιχες ταξινομικές παρατηρήσεις και στοιχεία της ανά τον κόσμο εξάπλωσης. Μελετήθηκαν οι εποχιακές και κάθετες κατανομές των επιφύτων στους ξενιστές και στα τεχνητά υποθέματα με συγκριτική ανάλυση των κοινωνιών (δείκτες ποικιλότητας: Shannon-Wiener, Simpson, Main & Mclntire, καθώς και ανάλυση ομαδοποίησης Bray-Curtis). Συνολικά προσδιορίστηκαν 285 επιφυτικές ταξινομικές μονάδες φυκών (53 μακροφύκη, 232 διάτομα). Στην περιοχή των Δικαστικών προσδιορίστηκαν 46 επιφυτικές ταξινομικές μονάδες μακροφυκών (27 ρόδο-, 8 φαιό-, 11 χλωροφύκη) και 173 μικροφυκών (διάτομα) στους ξενιστές C. spinosa, Ρ. pavonica, Η. tuna και Ρ. oceanica. Εννέα (9) ταξινομικές μονάδες μακροφυκών και 40 μικροφυκών βρέθηκαν αποκλειστικά στα Δικαστικά. Στην περιοχή Π. Αυλίδας προσδιορίστηκαν 44 επιφυτικές ταξινομικές μονάδες μακροφυκών (24 ρόδο-, 10 φαιό- 10 χλωροφύκη) και 192 μικροφυκών (διάτομα) στους ξενιστές Ρ. pavonica και C. ercegovicii. Οκτώ (8) ταξινομικές μονάδες μακροφυκών και 59 μικροφυκών βρέθηκαν αποκλειστικά στην Π. Αυλίδας (Πίνακας 3, Πίνακας 4). Η παρουσία γενών διατομών με μεγάλη εκπροσώπηση ειδών και με επιφυτική κάλυψη περίπου 70 - 80 % (Εικόνα 17), χαρακτηρίζει τις κοινωνίες ως τυπικές επιφυτικές (sensu Round et al. 1990), με «ακίνητους» εκπροσώπους προσαρτημένους στο υπόστρωμα με ζελατινώδες στελέχη, με ειδικούς σωλήνες προσάρτησης (Ardissonea, Licmophora), ή επικολλημένους σε αυτό (Cocconeis, Mastogloia), και με «κινητούς» εκπροσώπους (Diploneis, Navicula) παγιδευμένους στα επιφανειακά στρώματα ή εμπλεκόμενους (Belegratis & Economou-Amilli 2001d). Το γένος Mastogloia επικρατεί σε αριθμό και σχετική αφθονία ειδών (βλέπε και Δανιηλίδης 1991). Το τυπικό επιφυτικό γένος Cocconeis παρουσιάζει την ίδια ποικιλότητα ειδών αλλά μικρότερη σχετική αφθονία ατόμων από αντίστοιχες αναφορές (Huang & Boney 1984, Mazzella et al. 1994). Από φυτογεωγραφική άποψη ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα εξής διάτομα με αναφορές μέχρι σήμερα από: βόρειες περιοχές (Amphora pseudohyalina, Fragilariopsis pseudonana), την περιοχή της πρώτης τους περιγραφής (Amphora proteus var. alata, Mastogloia bicuneata, M. rigidula, Navicula pseudosalinarum, Semìnavis robusta, Tropidoneis fasciata, Prototokeelia aculeatd), βιότοπους γλυκών νερών (Achnanthes danica, Navicula tripunctata var. schizonemoides, Cocconeis neodiminuta, Cocconeis placentula var. euglyptd) ή με ελάχιστες μέχρι σήμερα ανευρέσεις (Synedra toxonoides, Neosynedra provincialis). Υπερτερούν τα μακροφύκη με ευρεία εξάπλωση (16 αντιπρόσωποι) και τα κοσμοπολίτικα διάτομα (99 αντιπρόσωποι). Δύο (2) είδη επιφυτικών μακροφυκών (Laurencia sp.l, Laurencia glandulifera) και 30 ταξινομικές μονάδες διατομών, αναφέρονται για πρώτη φορά στον Ελλαδικό χώρο (βλέπε και Belegratis & Economou-Amilli 200Id, 2002). [...]