Εμπειρική διερεύνηση προσδιοριστικών παραγόντων καινοτομικότητας μικρομεσαίων επιχειρήσεων

Abstract

Η διδακτορική διατριβή εξετάζει προσδιοριστικούς παράγοντες της οργανωτικήςκαινοτομικότητας εστιάζοντας την ανάλυση σε μία πτυχή της, την καινοτομικότηταπροϊόντος. Αυτή προσεγγίσθηκε μέσα από τρεις διαστάσεις που εκφράζουν το επίπεδο καινοτομικότητας στο νέο προϊόν, και πιο συγκεκριμένα τον βαθμό νεωτερισμού του για την επιχείρηση, τον βαθμό νεωτερισμού του για τον πελάτη και τον βαθμό μοναδικότητας του συγκριτικά με τον ανταγωνισμό. Οι παραπάνω διαστάσεις αναφέρονται στο σημαντικότερο νέο προϊόν (ή νέα κατηγορία προϊόντων) που εισήγαγε η επιχείρηση στην αγορά σε μία περίοδο τριών ετών. Αντανακλούν, επομένως, το επίπεδο νεωτερισμού και μοναδικότητας που ενσωματώνεται σε αυτό για την επιχείρηση που το έχει αναπτύξει και την αγορά που το καταναλώνει ή το χρησιμοποιεί. Δεδομένου ότι η επιλογή του επιπέδου καινοτομικότητας στο νέο προϊόν συνιστά απόφαση στρατηγικής σημασίας, εφαρμόζεται στην παρούσα έρευνα ένα εννοιολογικό πλαίσιο στρατηγικής κατεύθυνσης με επιλεγμένες μεταβλητές. Για τον σκοπό αυτό, αντλούνται στοιχεία από τρεις κυρίως ερευνητικούς χώρους, δηλαδή του Στρατηγικού Μάνατζμεντ, του Στρατηγικού Μάρκετινγκ και της Οργανωτικής Συμπεριφοράς. Στο πλαίσιο αυτό, διερευνάται η επίδραση ενδοεπιχειρησιακών παραγόντων στρατηγικής σημασίας, καθώς και παραγόντων του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης. Ειδικότερα, εξετάζεται η άμεση επίδραση του επιχειρηματικού στυλ, της τεχνολογικής πολιτικής, της μάθησης, του προσανατολισμού στην αγορά και των συνεργείων παράλληλα με τον ρόλο (άμεσο και έμμεσο) που διαδραματίζει το εξωτερικό περιβάλλον. Στη διατριβή επιχειρείται να δοθεί μία σαφής εικόνα για τον ρόλο των στρατηγικών παραγόντων αλλά και να εξαχθούν γενικότερα συμπεράσματα σχετικά με το ποια από τις δύο προσεγγίσεις ισχύει, δηλαδή ο 'περιβαλλοντικός καθορισμός' ή η 'στρατηγική επιλογή' στον προσδιορισμό του βαθμού καινοτομικότητας στο νέο προϊόν. Το συγκεκριμένο εννοιολογικό πλαίσιο οδηγεί στη διατύπωση έξι γενικών ερευνητικών υποθέσεων που αφορούν στην άμεση επίδραση των υπό εξέταση προσδιοριστικών παραγόντων. Επειδή αυτοί αποτελούν εννοιολογικά 'μορφώματα', ορισμένα από τα οποία συνιστούν πολυδιάστατα φαινόμενα, διατυπώνονται στη συνέχεια επιμέρους ερευνητικές υποθέσεις, προκειμένου να γίνει εμφανής η επίδραση των επιμέρους διαστάσεων τους. Ειδικότερα, στην παρούσα έρευνα εξετάζονται το εξωτερικό περιβάλλον μέσα από τις διαστάσεις της αβεβαιότητας, της ετερογένειας και της δυναμικότητας, το επιχειρηματικό στυλ μέσα από τις διαστάσεις της ανάληψης κινδύνου και της πρόδρασης, ο προσανατολισμός στην αγορά μέσα από τις διαστάσεις του προσανατολισμού στον πελάτη, της στρατηγικής εστίασης στην αγορά και του δια-λειτουργικού συντονισμού, και οι συνέργειες μέσα από τις διαστάσεις των συνεργείων Μάρκετινγκ και τεχνολογίας. Παράλληλα, δημιουργούνται πέντε γενικές ερευνητικές υποθέσεις που αφορούν στην έμμεση σύνδεση του εξωτερικού περιβάλλοντος με την καινοτομικότητα προϊόντος, δηλαδή μέσω των υπό εξέταση στρατηγικών παραγόντων. Τέλος, διατυπώνεται μία συνεκτική ερευνητική υπόθεση που συνδέει τις προαναφερθείσες ερευνητικές υποθέσεις με την απόδοση των επιχειρήσεων, προκειμένου να εντοπισθούν πιθανές διαφορές στους προσδιοριστικούς παράγοντες της καινοτομικότητας προϊόντος ανάμεσα σε επιχειρήσεις με υψηλή και χαμηλή κερδοφορία. Στην παρούσα έρευνα, διερευνάται, επιπλέον, η επίδραση μεταβλητών ελέγχου που αναφέρονται στο μέγεθος και στην ηλικία της επιχείρησης. Προκειμένου να διερευνηθεί το υιοθετούμενο εννοιολογικό πλαίσιο συντάσσεται δομημένο ερωτηματολόγιο, το οποίο διευκολύνει την συλλογή στοιχείων και την περαιτέρω ποσοτική τους ανάλυση. Ο πληθυσμός ορίζεται βάσει κριτηρίων και αποτελείται από δύο σημαντικούς για την Ελληνική Βιομηχανία κλάδους, τον κλάδο Κλωστοϋφαντουργίας, Ένδυσης και Ινών και τον κλάδο Τροφίμων και Ποτών, οι οποίοι κυριαρχούνται από μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Βάσει αυτού, επιλέγονται με τυχαία δειγματοληψία εκατόν πενήντα μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε πανελλαδικό επίπεδο, οι οποίες αποτελούν το δείγμα της έρευνας. Η συλλογή των στοιχείων πραγματοποιείται με προσωπικές συνεντεύξεις σε ανώτατα στελέχη των επιχειρήσεων. Η παρούσα έρευνα λαμβάνει παράλληλα υπόψη την Ελληνική πραγματικότητα, και πιο συγκεκριμένα τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στους υπό εξέταση κλάδους από τους οποίους συλλέγει, αναλύει και ερμηνεύει στοιχεία. Προκειμένου να επιτευχθεί κάτι τέτοιο αντλούνται επικουρικά πληροφορίες με αδόμητες προσωπικές συνεντεύξεις από εμπειρογνώμονες των δύο κλάδων που διερευνώνται στην παρούσα έρευνα. Στόχοι της σφαιρικής αυτής προσέγγισης είναι πρώτον, η ενίσχυση της αξίας των εξεταζόμενων ερευνητικών υποθέσεων και δεύτερον, η πληρέστερη τεκμηρίωση των ερευνητικών αποτελεσμάτων της εμπειρικής έρευνας. Η ανάλυση των συλλεγέντων στοιχείων ολοκληρώνεται σε δύο στάδια με την χρήση των στατιστικών πακέτων SPSS και EQS Structural Equations. Στο πρώτο στάδιο διενεργούνται οι έλεγχοι εγκυρότητας και αξιοπιστίας των διατεταγμένων κλιμάκων μέτρησης του δομημένου ερωτηματολογίου. Στο δεύτερο στάδιο λαμβάνει χώρα η στατιστική ανάλυση, η οποία διενεργείται με μοντέλα ανάλυσης διαδρομών. Τα σχετικά αποτελέσματα οδηγούν στον έλεγχο των υπό εξέταση ερευνητικών υποθέσεων του εννοιολογικού πλαισίου της διατριβής. Βάσει αυτών, η διδακτορική διατριβή αναδεικνύει ενδιαφέροντα συμπεράσματα που συμβάλλουν σε θεωρητικό επίπεδο αλλά και στην πρακτική των επιχειρήσεων ενώ παράλληλα παρέχει πιθανές κατευθύνσεις για περαιτέρω διερεύνηση.