The politics of Dharavi: on the relation between discourse and territorial production

Abstract

This research investigates and assesses the politics, limitations, and failures that have plagued plans to fundamentally restructure the urban fabric of Mumbai’s so called slums. Politics is understood here as an amalgam of practices connected with structures and strategies that are not only top-down (originating from the state machinery), but also bottom-up (originating from non-governmental organizations and residents). The present study departs from thestandardized tactics of trying to “fix” slums and argues in favour of methods for bringing about positive change in slums. The analysis uses one particular case study, Dharavi as seenthrough a series of everyday events, to demonstrate how media act as a powerful mechanism for spatial transformation. Dharavi is known as the largest slum in India and one of the most densely populated areas in Asia, with more than 700,000 people living within a space of 1.75 sq.km. Located in thegeographical centre of Mumbai, an industrial city of almost 19 million people, it has been inthe spotlight of visions for a future slum-free city. Thus plans to change Dharavi’s urbanfabric have driven political agendas, especially after 2000. Rethinking Dharavi requires acknowledging its complexity and adopting different lenses for examining the hurdles thatany far-reaching plan for change must confront. One of these lenses is focused on the Dharavi Redevelopment Project (DRP) as seen through newspapers, which have covered the politics and economics behind the upgrading plans for Dharavi throughout the various stages of the process. The DRP was introduced in 2004 as a collaborative effort uniting public and private entities. The project’s implementation was scheduled for 2013, but as of 2014 not even a single building has been completed. Unpredictable delays in the DRP’s implementation offer anopportunity to explore fundamental questions related to the underlying dynamics of putting such a massive and complex project into place. Questions about Dharavi’s urban future have not only generated discussions between the government and the local population, but also activated a series of happenings – events on aglobal scale, taking place between 2004 and 2014. To understand their significance, these happenings in Dharavi come into focus through an analysis of the powerful stereotypes and cultural or commercial images from books, film, and tourism. Such stereotypes have attracted worldwide interest in Dharavi and have also impacted plans for its transformation. What has been termed “eventalization,” or constructing new “knowledges” through the process of investigating events, offers a window onto the powerful role of events and media in major spatial interventions like slum transformation.The considerable media attention to the DRP and the controversies surrounding it – and alsoa series of cultural events and representations involving Dharavi – has transformed it into aspectacle with a global audience. This publicity has led to creative and imagined interactions with the settlement that do not easily fit the top-down vs. bottom-up dichotomy. The discourse, representations, and innovative re-imaginings of Dharavi emerging from culturaland academic interventions have already contributed to spatial changes in the settlement; in fact, this process began even before the announcement of the DRP. Ultimately this study avoids providing yet another “solution” to the “problem” of slums. Instead, it cultivates aspecific method of analysis, eventalized planning, which is free of the usual top-downplanning tools. The concept of eventalized planning accepts that the formation and transformation of space constitute a constructed process that greatly depends upon existing discourses.

Η παρούσα έρευνα εξετάζει και αξιολογεί τις πολιτικές, τους περιορισμούς και τις αποτυχίες που έχουν χαρακτηρίσει τις προσπάθειες για μια θεμελιώδη αναδιάρθρωση του αστικού ιστού των αποκαλούμενων παραγκουπόλεων της Βομβάης. Η πολιτική νοείται εδώ ως ένα σύνολο πρακτικών που συνδέονται με δομές και στρατηγικές οι οποίες δεν είναι μόνο «από τα πάνω» (προερχόμενες από τον κρατικό μηχανισμό), αλλά και «από τα κάτω» (προερχόμενες από μη κυβερνητικές οργανώσεις και από τους ίδιους τους κατοίκους). Η παρούσα μελέτη αποστασιοποιείται από τις τυποποιημένες τακτικές που αποσκοπούν στο «διόρθωμα» των παραγκουπόλεων και επιχειρηματολογεί υπέρ μεθόδων που μπορούν να επιφέρουν θετική αλλαγή σε αυτές.Η ανάλυση χρησιμοποιεί μία συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης, το Νταράβι, το οποίο προσεγγίζεται μέσα από μία σειρά καθημερινών γεγονότων, ώστε να καταδειχθεί ο τρόπος με τον οποίο τα μέσα ενημέρωσης λειτουργούν ως ένας ισχυρός μηχανισμός χωρικού μετασχηματισμού. Το Νταράβι είναι γνωστό ως η μεγαλύτερη παραγκούπολη στην Ινδία και μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της Ασίας, με περισσότερους από 700.000 ανθρώπους να ζουν σε μια έκταση 1,75 τ.χλμ. Βρίσκεται στο γεωγραφικό κέντρο της Βομβάης, μιας βιομηχανικής πόλης σχεδόν 19 εκατομμυρίων κατοίκων, και έχει αποτελέσει επίκεντρο οραμάτων για ένα μελλοντικό «παραγκουπόλεων-ελεύθερο» αστικό περιβάλλον. Έτσι, τα σχέδια για την αλλαγή του αστικού ιστού του Νταράβι έχουν καθορίσει πολιτικές ατζέντες, ιδίως μετά το 2000. Ο αναστοχασμός πάνω στο Νταράβι προϋποθέτει την αναγνώριση της πολυπλοκότητάς του και την υιοθέτηση διαφορετικών οπτικών για την εξέταση των εμποδίων που κάθε φιλόδοξο σχέδιο αλλαγής καλείται να αντιμετωπίσει. Μία από αυτές τις οπτικές επικεντρώνεται στο Σχέδιο Αναμόρφωσης του Νταράβι (Dharavi Redevelopment Project – DRP), όπως αυτό παρουσιάζεται μέσα από τις εφημερίδες, οι οποίες κάλυψαν την πολιτική και οικονομική διάσταση των σχεδίων αναβάθμισης του Νταράβι σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας. Το DRP εισήχθη το 2004 ως μία συνεργατική προσπάθεια που συνέδεε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Η υλοποίηση του έργου είχε προγραμματιστεί για το 2013, αλλά έως το 2014 δεν είχε ολοκληρωθεί ούτε ένα κτίριο. Οι απρόβλεπτες καθυστερήσεις στην εφαρμογή του DRP προσφέρουν την ευκαιρία να διερευνηθούν θεμελιώδη ερωτήματα που σχετίζονται με τις υποκείμενες δυναμικές της υλοποίησης ενός τόσο εκτεταμένου και πολύπλοκου έργου. Τα ερωτήματα για το αστικό μέλλον του Νταράβι δεν έχουν δημιουργήσει μόνο συζητήσεις μεταξύ κυβέρνησης και τοπικού πληθυσμού, αλλά έχουν επίσης ενεργοποιήσει μία σειρά γεγονότων – παρεμβάσεων σε παγκόσμια κλίμακα, που έλαβαν χώρα μεταξύ 2004 και 2014. Για να γίνει κατανοητή η σημασία τους, αυτά τα γεγονότα στο Νταράβι εστιάζονται μέσω ανάλυσης των ισχυρών στερεοτύπων και των πολιτισμικών ή εμπορικών εικόνων από βιβλία, κινηματογράφο και τουρισμό. Τέτοια στερεότυπα έχουν προσελκύσει διεθνές ενδιαφέρον για το Νταράβι και έχουν επηρεάσει, επίσης, τα σχέδια για τον μετασχηματισμό του. Αυτό που έχει ονομαστεί «σχεδιασμός μέσω γεγονότων» (eventalization) – δηλαδή η κατασκευή νέων «γνωσιακών σχημάτων» μέσω της διαδικασίας διερεύνησης των γεγονότων – προσφέρει ένα παράθυρο κατανόησης του ισχυρού ρόλου των γεγονότων και των μέσων ενημέρωσης σε μεγάλες χωρικές παρεμβάσεις όπως ο μετασχηματισμός των παραγκουπόλεων. Η σημαντική δημοσιότητα γύρω από το DRP και τις αντιπαραθέσεις που το συνόδευσαν – καθώς και μία σειρά πολιτιστικών γεγονότων και αναπαραστάσεων που συνδέθηκαν με το Νταράβι – το έχει μετατρέψει σε ένα θέαμα με παγκόσμιο κοινό. Αυτή η δημοσιότητα έχει οδηγήσει σε δημιουργικές και επινοημένες μορφές αλληλεπίδρασης με τον οικισμό, που δεν εντάσσονται εύκολα στο δίπολο «από τα πάνω» και «από τα κάτω». Ο λόγος, οι αναπαραστάσεις και οι καινοτόμες επανανοηματοδοτήσεις του Νταράβι που προέρχονται από πολιτιστικές και ακαδημαϊκές παρεμβάσεις έχουν ήδη συμβάλει σε αλλαγές του χώρου του οικισμού∙ μάλιστα, αυτή η διαδικασία είχε ξεκινήσει ακόμη και πριν από την ανακοίνωση του DRP. Τελικά, η μελέτη αυτή αποφεύγει να προσφέρει μια ακόμη «λύση» στο «πρόβλημα» των παραγκουπόλεων. Αντίθετα, καλλιεργεί μία συγκεκριμένη μεθοδολογία ανάλυσης, τον «σχεδιασμό μέσω γεγονότων» (eventalized planning), που απαλλάσσεται από τα συνηθισμένα εργαλεία σχεδιασμού από τα πάνω. Η έννοια αυτή αποδέχεται ότι η διαμόρφωση και ο μετασχηματισμός του χώρου αποτελούν μία κατασκευασμένη διαδικασία η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους υπάρχοντες λόγους (discourses).