Διεθνής τρομοκρατία, σύστημα συλλογικής ασφάλειας και jus ad bellum

Abstract

The thesis explores how the rules of International Law on the Use of Force (Jus ad Bellum) apply to the fight against international terrorism within the United Nations collective security system.The rise of the 21st century brought a new form of international terrorism. Transnational terrorist groups emerged with military structures and capabilities comparable to those of conventional armed forces, creating serious challenges for international peace and security. This trend was reinforced by the collapse of state structures and internal conflicts (state failure), which provided fertile ground for terrorist entities with hegemonic ambitions and aspirations to reshape the political or territorial status quo. In response, several states adopted increasingly militarized counter-terrorism strategies, including extraterritorial military operations in areas where terrorist groups held territorial control. From a Jus ad Bellum perspective, such actions are justified on two main grounds:(a) the right of self-defence, and(b) intervention by invitation. The thesis examines the evolution of customary international law on this issue through two related research hypotheses. The first part analyzes the development of the UN collective security system and the core theoretical principles governing the use of force that are relevant to the issue under consideration. The second part reviews key precedents, focusing on factual contexts, legal positions of the parties, and the reactions of the international community. The study concludes with findings on how customary law has evolved in relation to both the right of self-defence and intervention by invitation.

Η διατριβή πραγματεύεται το ζήτημα της εφαρμογής των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου Χρήσης Βίας (Jus ad Bellum) για την καταπολέμηση της διεθνούς τρομοκρατίας στο πλαίσιο του συστήματος συλλογικής ασφάλειας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Η έλευση του 21ου αιώνα σηματοδότησε μια ποιοτική αναβάθμιση της διεθνούς τρομοκρατίας. H εμφάνιση διεθνικών τρομοκρατικών ομάδων με στρατιωτική οργάνωση και επιχειρησιακή ικανότητα - αντίστοιχη με εκείνη συμβατικών στρατιωτικών δυνάμεων - αποτέλεσε πηγή σοβαρών προκλήσεων για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Το φαινόμενο συνδυάστηκε με την προϊούσα κατάρρευση των κυβερνητικών δομών και επικράτηση συνθηκών εμφύλιας σύρραξης στο εσωτερικό διαφόρων κρατών (state failure), καλλιεργώντας πρόσφορο έδαφος για την ανάδυση τρομοκρατικών οντοτήτων με ηγεμονικές επιδιώξεις και φιλοδοξία επανακαθορισμού του πολιτειακού ή και γεωγραφικού status quo. Η εξέλιξη αυτή συνδυάστηκε από μια εντεινόμενη λογική καταπολέμησης του φαινομένου με όρους στρατιωτικής βίας. Το δόγμα εθνικής ασφαλείας ορισμένων κρατών προέκρινε τη διεξαγωγή εξωεδαφικών στρατιωτικών επεμβάσεων σε περιοχές όπου οι τρομοκρατικές οντότητες διαθέτουν κάποιας μορφής εδαφική βάση. Από σκοπιάς Δικαίου Χρήσης Βίας (Jus ad Bellum), οι εν λόγω επεμβάσεις δύνανται να δικαιολογηθούν στη βάση: α) του δικαιώματος της νόμιμης άμυνας (self-defence) και β) της επέμβασης κατόπιν πρόσκλησης (intervention by invitation). Στο πλαίσιο αυτό, η διατριβή εξετάζει την εξέλιξη του εθιμικού Διεθνούς Δικαίου στη βάση δύο συναφών υποθέσεων εργασίας που τίθενται στην εισαγωγή της μελέτης. Στο πρώτο μέρος της διατριβής αναλύεται η εξέλιξη του συστήματος συλλογικής ασφάλειας του ΟΗΕ έναντι της διεθνούς τρομοκρατίας καθώς και οι κρίσιμες – για το εδώ εξεταζόμενο ζήτημα – θεωρητικές παράμετροι του δικαίου χρήσης βίας. Στο δεύτερο μέρος αναλύονται μια σειρά προηγουμένων, μέσω της καταγραφής των πραγματικών περιστατικών, των νομικών θέσεων των εμπλεκομένων μερών και των αντιδράσεων της διεθνούς κοινότητας. Στο τέλος της διατριβής εξάγονται ορισμένα συμπεράσματα ως προς την εξέλιξη του εθιμικού δικαίου τόσο ως προς το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας όσο και την επέμβαση κατόπιν πρόσκλησης.

La thèse explore comment les règles du droit international relatives à l'usage de la force (Jus ad Bellum) s'appliquent à la lutte contre le terrorisme international dans le cadre du système de sécurité collective des Nations Unies. Le début du XXIe siècle a vu l'émergence d'une nouvelle forme de terrorisme international. Des groupes terroristes transnationaux dotés de structures et de capacités militaires comparables à celles des forces armées conventionnelles ont fait leur apparition, posant de sérieux défis à la paix et à la sécurité internationales. Cette tendance a été renforcée par l'effondrement des structures étatiques et les conflits internes (défaillance de l'État), qui ont fourni un terrain fertile aux entités terroristes ayant des ambitions hégémoniques et des aspirations à remodeler le statu quo politique ou territorial. En réponse, plusieurs États ont adopté des stratégies antiterroristes de plus en plus militarisées, notamment des opérations militaires extraterritoriales dans les zones où les groupes terroristes exerçaient un contrôle territorial. Du point de vue du Jus ad Bellum, ces actions se justifient pour deux raisons principales : (a) le droit de légitime défense, et (b) l'intervention consentie. La thèse examine l'évolution du droit international coutumier sur cette question à travers deux hypothèses de recherche connexes. La première partie analyse le développement du système de sécurité collective des Nations unies et les principes théoriques fondamentaux régissant l'usage de la force qui sont pertinents pour la question examinée. La deuxième partie passe en revue les précédents clés, en se concentrant sur les contextes factuels, les positions juridiques des parties et les réactions de la communauté internationale. L'étude se termine par des conclusions sur l'évolution du droit coutumier en matière de droit de légitime défense et d'intervention sur invitation.