Η επίδραση προγραμμάτων άσκησης Τάι Τσι στη λειτουργική ικανότητα ενήλικων ασκούμενων

Abstract

Functional capacity is a key determinant of independent living in modern life, as it reflects an individual’s ability to effectively and safely perform daily activities. It directly influences quality of life, while physical activity is recognized as a fundamental protective factor toward this goal. In recent decades, there has been an increasing shift toward exercise systems that integrate both physical and mental well-being, giving rise to alternative forms of movement practices classified as mind-body exercises. Tai Chi, a low-intensity physical activity and form of self-defense, combines bodily movement with mental focus and has emerged as an effective intervention, particularly among adults and older populations, offering multi-dimensional health benefits. Research has shown that this form of exercise contributes to the improvement of balance, the reduction of fall risk, the enhancement of cardiorespiratory function, and the alleviation of chronic pain. In addition, it offers significant benefits for mental health, including stress reduction, improvement of behavioral parameters, and the strengthening of overall well-being. Due to the COVID-19 pandemic, there is a growing need for innovative exercise programs that can be applied not only in person but also in hybrid or exclusively online methodology to accommodate individuals facing daily life constraints. However, few studies support the efficacy of such approaches. Limited access to exercise facilities and time constraints due to demanding work schedules have led many adults to seek well-organized and professionally supervised alternatives. Most studies to date have focused on older populations or individuals with specific pathological conditions, while limited research has examined the prevention of functional decline and the enhancement of physical fitness in healthy adults—a perspective of particular importance. Furthermore, the existing literature often emphasizes isolated parameters, without providing a comprehensive picture of the multifaceted effects of Tai Chi, nor analyzing a broader spectrum of factors through a holistic approach. The present dissertation aims to address these research gaps by introducing the innovation of a hybrid intervention, responding to contemporary social needs, and prioritizing a multidimensional evaluation through the simultaneous investigation of physiological, functional, and psychosocial indicators. The aim of this study was to evaluate the effects of an 18-week hybrid Yang-style Tai Chi intervention - comprising both face-to-face and live online, supervised sessions - on dynamic balance, flexibility and functionality of upper and lower limbs, aerobic capacity, quality of life, and sleep quality. Additional outcomes included measurements of Total Hip and Total Body BMD and BMC and overall body composition in adult participants. The program was adapted to a supervised online format after nine weeks of in-person training due to COVID-19-related restrictions at the time. The study sample consisted of 19 healthy adult volunteers (7 men and 12 women), with a mean age of 53.9 ± 6.3 years. Participants were divided into two intervention groups: one group of 8 experienced Tai Chi practitioners (±3 years of experience), one group of 11 beginners (no prior experience), and a control group of 15 healthy adults. The intervention consisted of three 90-minute training sessions per week. Results showed statistically significant improvements across all functional capacity indexes, with variation depending on the specific group. Notably, the beginner group outperformed in most examined domains, particularly in dynamic balance, limb symmetry, and lower limb flexibility. Sleep quality showed improvements in six of the seven Pittsburgh Sleep Quality Index components for the Tai Chi groups. Four participants transitioned from "poor sleepers" to "good sleepers" based on the Global Score, with subjective sleep quality improving significantly. Quality of life benefited across all dimensions, with the most notable improvements in four of the nine assessed variables, specifically in mental health (emotional role limitations and vitality) and physical health (bodily pain and general health). No significant changes were observed in bone status, including hip region metrics and total body bone density/mass. However, subtle differences between the Tai Chi groups suggest a trend toward stabilization or minimal change in either direction. A slight age-related improvement was recorded in favor of the beginner group, while body composition indicators showed either stability or slight deterioration. In conclusion, the hybrid Tai Chi intervention model demonstrated noteworthy positive effects, adapting successfully and flexibly even under pandemic conditions. The program holistically enhanced participants’ functional capacity, underscoring the multifaceted mechanisms inherent in the practice of Tai Chi.

Η λειτουργική ικανότητα αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της ανεξάρτητης διαβίωσης του σύγχρονου ανθρώπου καθώς αντικατοπτρίζει την ικανότητα να διαχειρίζεται, να εκτελεί με αποτελεσματικότητα και με ασφάλεια τις καθημερινές του δραστηριότητες. Επηρεάζει την ποιότητα ζωής του ανθρώπου ενώ η φυσική δραστηριότητα αναγνωρίζεται ως θεμελιώδης προστατευτικός παράγοντας εξυπηρετώντας το σκοπό αυτό. Τις τελευταίες δεκαετίες ο άνθρωπος στρέφεται όλο και περισσότερο σε ασκησιολόγια που ισορροπούν τη φυσική και νοητική κατάσταση δημιουργώντας νέες τάσεις εναλλακτικών μορφών άσκησης που χαρακτηρίζονται ως νου-σώματος. Το Τάι Τσι, ως ήπιας έντασης άσκηση και μορφή αυτοάμυνας, συνδυάζει σωματική κίνηση και πνευματική συγκέντρωση και έχει αναδειχθεί ως μία αποτελεσματική παρέμβαση ιδιαίτερα σε ενήλικες και ηλικιωμένους, προσφέροντας πολυεπίπεδα οφέλη στην γενική τους υγεία. Έρευνες έχουν καταδείξει ότι η άσκηση αυτή συμβάλλει στη βελτίωση της ισορροπίας, στη μείωση του κινδύνου πτώσεων, στην ενίσχυση της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας και στην ανακούφιση από χρόνιους πόνους. Επιπρόσθετα, περιλαμβάνει σημαντικά οφέλη για την ψυχική υγεία, όπως είναι η μείωση του στρες, η βελτίωση συμπεριφορικών παραμέτρων και η ενίσχυση της συνολικής ευεξία. Ως εκ τούτου και ειδικά μετά την πανδημία του Covid 19, επειδή δημιουργείται η ανάγκη σχεδιασμού τέτοιων καινοτόμων προγραμμάτων όχι μόνο για την δια ζώσης εκτέλεση αλλά ακόμα και με τη μορφή υβριδικών ή μεμονωμένα διαδικτυακών συνεδριών για την καλύτερη εξυπηρέτηση των ασκούμενων που βιώνουν περιοριστικές συνθήκες στην καθημερινότητα, δεν υπάρχουν πολλές έρευνες που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα τους. Λόγω μειωμένης ή έλλειψης προσβασιμότητας σε δομές άσκησης ή λόγω έλλειψης χρόνου εξαιτίας φορτωμένων εργασιακών συνθηκών ο σύγχρονος άνθρωπος φαίνεται να αναζητεί τέτοιες λύσεις που είναι άρτια οργανωμένες και εποπτευόμενες από εξειδικευμένους εκπαιδευτές της άσκησης. Οι περισσότερες μελέτες έχουν επικεντρωθεί σε ηλικιωμένους πληθυσμούς ή σε άτομα με συγκεκριμένες παθολογικές καταστάσεις ενώ περιορισμένες είναι σχετικές έρευνες για την πρόληψη της λειτουργικής φθοράς και την ενίσχυση της φυσικής κατάστασης σε υγιείς ενήλικες. Επιπλέον η υπάρχουσα βιβλιογραφία συχνά εστιάζει σε μεμονωμένους δείκτες, χωρίς να παρέχει μια ολοκληρωμένη εικόνα για τις πολύπλευρες επιδράσεις του Τάι Τσι και αναλύοντας ένα ευρύτερο φάσμα παραγόντων μέσα από μία ολιστική προσέγγιση. Η παρούσα διατριβή έρχεται να καλύψει αυτά τα ερευνητικά κενά, και παρεμβαίνει με την καινοτομία της υβριδικής παρέμβασης απαντώντας στις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες ενώ προτάσσει μία πολυδιάστατη αξιολόγηση με την ταυτόχρονη διερεύνηση φυσιολογικών, λειτουργικών και ψυχοκοινωνικών δεικτών. Συγκεκριμένα ο σκοπός αυτής της μελέτης ήταν να αξιολογήσει την επίδραση ενός προγράμματος μικτής παρέμβασης Τάι Τσι Yang στυλ διάρκειας 18 εβδομάδων με δια ζώσης και σύγχρονη διαδικτυακή εξ αποστάσεως και εποπτευόμενη εκπαίδευση στη δυναμική ισορροπία, την ευλυγισία και λειτουργικότητα άνω και κάτω άκρων, την αερόβια ικανότητα, την ποιότητα ζωής, την ποιότητα ύπνου ενώ εξετάστηκαν επιπλέον οι δείκτες της οστικής πυκνότητας, οστικής μάζας του ισχίου και του συνόλου του σώματος και της σύστασης του σώματος ενηλίκων ασκούμενων. Η προσαρμογή του προγράμματος σε εποπτευόμενες διαδικτυακές συνεδρίες μετά από 9 εβδομάδες ζωντανής προπόνησης οφειλόταν στην πανδημία του Covid-19 που επηρέασε εκείνη την περίοδο την παρέμβαση. Δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 19 υγιείς ενήλικες εθελοντές (7 άνδρες και 12 γυναίκες), με μέσο όρο ηλικίας 53.9 ± 6.3 έτη, η οποίοι χωρίστηκαν σε δύο ομάδες παρέμβασης με 8 έμπειρους ασκούμενους στο ΤΤ (± 3 έτη εμπειρίας), μια ομάδα 11 αρχάριων (χωρίς προηγούμενη εμπειρία) και μία ομάδα ελέγχου με 15 υγιείς ενήλικες. Το πρόγραμμα παρέμβασης ΤΤ εκτελέστηκε με προπονήσεις τρεις φορές την εβδομάδα διάρκειας 90 λεπτών εκάστη. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, επίδρασε στατιστικά σημαντικά στη βελτίωση όλων των παραγόντων των λειτουργικών δοκιμασιών, άλλοτε υπέρ της μίας ή της άλλης ομάδας παρέμβασης με τους αρχάριους να υπερτερούν στους περισσότερους υπό εξέταση παράγοντες με έμφαση στη δυναμική ισορροπία και την συμμετρία των άκρων και την ευλυγισία των κάτω άκρων. Η ποιότητα ύπνου παρουσίασε τάσεις βελτίωσης στους έξι από τους επτά παράγοντες για τις ομάδες ΤΤ με την αναβάθμιση τεσσάρων ασκούμενων από την κατηγορία των poor sleepers σε good sleepers σύμφωνα με το δείκτη Global Score και την υποκειμενική ποιότητα ύπνου να βελτιώνεται σημαντικά. Η ποιότητα ζωής ευεργετήθηκε βελτιώνοντας όλους τους παράγοντες με τις πιο σημαντικές σε τέσσερις εκ των εννέα υπό εξέταση μεταβλητών που αφορούν την ψυχική υγεία (περιορισμός ρόλου συναισθήματος και ζωτικότητα) και τη φυσική υγεία (σωματικός πόνος και γενικής υγείας). Η οστική κατάσταση των ασκούμενων δεν παρουσίασε σημαντικές διαφορές στις περιοχές του ισχίου αλλά και τη συνολική πυκνότητα και μάζα του συνόλου του σώματος. Οι μικροδιαφορές ανάμεσα στις ομάδες Τάι Τσι ωστόσο είναι αξιοσημείωτες τονίζοντας μία τάση σταθεροποίησης ή ελάχιστης διαφοράς είτε στη μία ή στην άλλη ομάδα. Η ηλικιακή αντιστοιχία παρουσίασε μικρή αύξηση με διαφορά υπέρ της ομάδας των αρχαρίων ενώ οι δείκτες της σύστασης του σώματος παρουσίασαν άλλοτε σταθερότητα ή ελαφρά επιδείνωση. Ως εκ τούτου συμπεραίνεται μία αξιοσημείωτη επίδραση του υβριδικού παρεμβατικού μοντέλου Τάι Τσι που φάνηκε να ανταποκρίθηκε θετικά και με ευελιξία ακόμη και στις συνθήκες της πανδημίας, βελτιώνοντας τη λειτουργική ικανότητα των ασκούμενων ολιστικά λόγω των πολυδιάστατων μηχανισμών που το χαρακτηρίζουν.