Διερεύνηση της διοίκησης ολικής ποιότητας και της ηγεσίας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα: συγκριτική μελέτη εκπαιδευτικών φυσικής αγωγής και λοιπών ειδικοτήτων

Abstract

The primary aim of this research was the development of a reliable, valid, and standardized questionnaire for measuring Total Quality Management (TQM) in Primary and Secondary Education in Greece, based on Deming’s 14 principles. The construction of this instrument was deemed necessary due to the absence of a universally accepted research tool in the educational context, both in the international and Greek literature, aligned with the Deming model. The sample consisted of 822 educational executives from across Greece, including 374 men and 448 women. Of these, 604 held the position of school principal, 60 were deputy principals, and 158 served as assistant principals. The study also explored the relationships between TQM and transformational leadership, as well as differences in their implementation based on gender, age, position, specialty, years of service (both in general education and specifically as a principal or deputy principal), type of school unit, and geographical region. Statistical analysis using SPSS 29.0 included descriptive statistics, exploratory and confirmatory factor analyses, Cronbach’s alpha reliability testing, and Pearson correlation analysis to examine relationships between the TQM and leadership factors. To identify group differences, multivariate analyses of variance (MANOVAs) were conducted. The final TQM questionnaire demonstrated high validity and reliability, comprising 19 items grouped into four key factors: “Purpose - Leadership,” “Improvement - Processes,” “Motivation - Encouragement” and “Elimination of Fear.” The results revealed a strong positive correlation between TQM and transformational leadership, confirming the crucial role of leadership in enhancing educational quality. Additionally, variations in TQM practices were identified based on position, years of experience, gender, age, school type, and region. Notably, Physical Education executives recorded higher scores across most factors, creating psychologically safe working environments with a strong leadership orientation. The discussion of the findings highlighted the institutional need to strengthen the leadership role of school principals as agents of change, to enhance leadership training for educational executives, and to integrate self-evaluation tools and quality assurance mechanisms within school units. The contribution of this study is multifaceted, as it offers a model tool for systematically capturing quality in educational administration and serves as a foundation for future interventions, research, and educational policies aimed at the continuous improvement of the Greek educational system.

Βασικός σκοπός της έρευνας ήταν η δημιουργία ενός αξιόπιστου, έγκυρου και σταθμισμένου ερωτηματολογίου μέτρησης της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας (ΔΟΠ) στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στην Ελλάδα, βασισμένου στις 14 αρχές του Deming. Η σύνταξή του κρίθηκε αναγκαία λόγω της απουσίας ενός καθολικά αποδεκτού ερευνητικού εργαλείου στην εκπαίδευση, στη διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία, σύμφωνα με το μοντέλο Deming. Το δείγμα αποτέλεσαν 822 εκπαιδευτικά στελέχη από όλη την Ελλάδα, εκ των οποίων 374 ήταν άνδρες και 448 γυναίκες. Οι 604 ήταν διευθυντές/ντριες, 60 αναπληρωτές διευθυντές/ντριες και 158 υποδιευθυντές/ντριες. Παράλληλα, διερευνήθηκαν οι σχέσεις ΔΟΠ και ηγεσίας, καθώς και οι διαφορές στην εφαρμογή τους ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, τη θέση, την ειδικότητα, την προϋπηρεσία του στελέχους (έτη γενικά στην εκπαίδευση και ειδικά ως διευθυντής/ντρια ή υποδιευθυντής/ντρια) τον τύπο σχολικής μονάδας και τη γεωγραφική περιφέρεια. Η στατιστική επεξεργασία μέσω SPSS 29.0 περιλάμβανε περιγραφικές αναλύσεις, επιβεβαιωτική και διερευνητική παραγοντική ανάλυση, Cronbach’s alpha για τον έλεγχο αξιοπιστίας και εσωτερικής συνοχής και ανάλυση συσχετίσεων (Pearson correlation) για τη διερεύνηση συσχετίσεων μεταξύ των παραγόντων ΔΟΠ και ηγεσίας. Για τη διερεύνηση διαφορών εφαρμόστηκαν πολυμεταβλητές αναλύσεις διακύμανσης (MANOVAs). Το τελικό ερωτηματολόγιο της ΔΟΠ παρουσίασε υψηλή εγκυρότητα και αξιοπιστία, με 19 ερωτήσεις που ομαδοποιήθηκαν σε τέσσερις παράγοντες: «Σκοπός - Ηγεσία», «Βελτίωση - Διαδικασίες», «Παρακίνηση - Ενθάρρυνση» και «Αποβολή Φόβου». Τα αποτελέσματα ανέδειξαν ισχυρή συσχέτιση μεταξύ ΔΟΠ και μετασχηματιστικής ηγεσίας, επιβεβαιώνοντας τη σημασία της ηγεσίας στην ενίσχυση της ποιότητας. Επίσης διαπιστώθηκαν διαφοροποιήσεις στη ΔΟΠ ως προς τη θέση, την προϋπηρεσία, το φύλο, την ηλικία, τον τύπο σχολείου και την περιφέρεια. Ειδικά ως προς την ειδικότητα, τα στελέχη Φυσικής Αγωγής ΠΕ11 εμφάνισαν υψηλότερα σκορ στους περισσότερους παράγοντες, δημιουργώντας ψυχολογικά ασφαλή εργασιακά περιβάλλοντα με ισχυρό ηγετικό προσανατολισμό. Η συζήτηση των αποτελεσμάτων ανέδειξε την ανάγκη θεσμικής ενίσχυσης του ρόλου των διευθυντών ως φορέων ηγεσίας και αλλαγής, την αναβάθμιση της επιμόρφωσης των στελεχών και την ανάγκη ενσωμάτωσης εργαλείων αυτοαξιολόγησης και μηχανισμών διασφάλισης ποιότητας στις σχολικές μονάδες. Η συμβολή της παρούσας μελέτης είναι πολλαπλή, καθώς προσφέρει ένα πρότυπο εργαλείο για τη συστηματική αποτύπωση της ποιότητας στη σχολική διοίκηση αποτελώντας τη βάση για μελλοντικές παρεμβάσεις, έρευνες και εκπαιδευτικές πολιτικές που στοχεύουν στη συνεχή βελτίωση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.