Η ελίτ της Αθήνας κατά τη ρωμαϊκή περίοδο: αυτοπροβολή, δημόσιες τιμές και ιδιωτικός βίος

Abstract

The subject of the dissertation is the description of the elite of Roman Athens based on three main areas: self-promotion, public honors, and private life. Specifically, the elite under examination is the “political” one, whose main source of power derives from offices related to the administration of the city. The chronological framework of the dissertation spans from 86 B.C., the year Athens was captured by the Roman general Lucius Cornelius Sulla, to 138 A.D., the end of Emperor Hadrian’s reign, during which a new model for the city’s elite was crystallized. At the center of the dissertation lies the individual and his role within a group and within the city itself. Therefore, the study has two main objectives: first, to attempt a comprehensive description of the members of this elite, based on the three aspects mentioned in the title. The method applied is a combination of elements drawn from different disciplines.Given the anthropocentric nature of the subject, Chapter 1 provides a brief overview of Sociological Theory of Elites, including selected concepts and questions considered useful and, at the same time, awaiting confirmation or refutation throughout the course of the study. Chapter 2 presents the core body of information, which is based on the prosopographic presentation in Appendix 1, where all the identified members from this period are gathered and listed alphabetically, together with relevant information and sources: family ties, references in literary sources, political and religious offices, public services, benefactions, honors (granted by public institutions or by private individuals and relatives), and funerary inscriptions. The prosopographic data of more than two hundred and fifty individuals are compiled and analyzed to address a series of fundamental questions in Chapter 2. Starting from the identification of the composition of the political elite—where “old” and “new” families and “new” men can be distinguished—the members are categorized into subgroups, and a series of related questions are examined in connection with this distinction. The second part of Chapter 2 reconstructs the public presence of the members of Athens’ political elite. A chronological overview is provided in order to determine each individual’s activity during specific periods or under specific emperors. The purpose of this synthesis is to detect general patterns—whether due to Roman influence, personal or family agendas, networks among members or with external agents—and, more broadly, the stance of the political elite toward developments in the new imperial regime, given that it also represented the city itself. Through this analysis, an evolutionary trajectory is outlined. Chapter 3 assembles the remaining archaeological evidence. Funerary and honorific monuments, as well as benefactions to the city, are presented separately as monuments that visualize and/or confirm the prosopographic data—the primary means of self-promotion. Made of time-resistant materials, these monuments serve as eternal witnesses of their subjects’ presence. From the types of monuments, an interpretive theory is developed regarding their origins and the influences they reflect. This is followed by a general overview of limited data from domestic remains and portrait statues and busts, which cannot be securely linked to members of the elite, but are nonetheless indicative of the trends and influences to which they were subject. The conclusion centers on a figure who embodies the new face of an elite now engaged in all forms of power—political, economic, religious, military, and intellectual—whose activities transcend the city’s boundaries. This figure represents the model of the new elite of the Roman Empire, a model achieved, by Hadrian’s time, by only one family. At the same time, his contemporaries are presented, whose public presence had changed dramatically compared to the beginning of the period under study. This study attempts to combine elements from different fields and emphasizes the need for a new methodology in the study of archaeological evidence, while also offering a new interpretive approach—one that remains open to revision with the publication of new relevant material.

Το θέμα της διατριβής είναι η περιγραφή της ελίτ της ρωμαϊκής Αθήνας με γνώμονα τρεις βασικούς τομείς: την αυτοπροβολή, τις δημόσιες τιμές και τον ιδιωτικό βίο. Συγκεκριμένα η ελίτ που εξετάζεται είναι η «πολιτική», της οποίας η βασική πηγή εξουσίας είναι τα αξιώματα που σχετίζονται με τη διοίκηση της πόλης. Το χρονικό πλαίσιο της διατριβής ορίζεται από το 86 π.Χ., χρονιά κατάληψης της Αθήνας από τον Ρωμαίο στρατηγό Λ. Κορνήλιο Σύλλα, έως και το 138 μ.Χ., όριο της βασιλείας του Αυτοκράτορα Αδριανού, καθώς επί αυτού αποκρυσταλλώνεται μια νέα μορφή προτύπου για την ελίτ της πόλης. Στο κέντρο της διατριβής βρίσκεται το άτομο και ο ρόλος του μέσα σε μία ομάδα αλλά και στην ίδια του την πόλη. Συνεπώς οι στόχοι της διατριβής είναι δύο: Αρχικά να επιχειρηθεί μια σφαιρική περιγραφή των μελών αυτής της ελίτ, με βασικό άξονα τα τρία στοιχεία που αναφέρονται στον τίτλο. Η μέθοδος που επιχειρείται για αυτό είναι ένας συνδυασμός στοιχείων από διαφορετικούς τομείς. Λόγω του καθαρά ανθρωποκεντρικού θέματος στο Κεφάλαιο 1 παρατίθεται μία σύντομη επισκόπηση της Κοινωνιολογικής Θεωρίας της Ελίτ, με επιλεκτικά στοιχεία και ερωτήματα, τα οποία κρίνονται βοηθητικά αλλά και, παράλληλα, σε αναμονή επιβεβαίωσης ή διάψευσής τους στην πορεία της μελέτης. Στο κεφάλαιο 2 παρουσιάζεται ο κορμός πληροφοριών, ο οποίος βασίζεται στην προσωπογραφική παρουσίαση του ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ 1, όπου συγκεντρώνονται και καταγράφονται με αλφαβητική σειρά όλα τα μέλη που εντοπίστηκαν για αυτό το διάστημα, καθώς και οι σχετιζόμενες με αυτούς πληροφορίες και οι πηγές αυτών: συγγενικοί δεσμοί, αναφορά τους σε κάποιον συγγραφέα, αξιώματα (πολιτικά και θρησκευτικά), λειτουργίες, ευεργεσίες, τιμήσεις (από δημόσια όργανα ή από ιδιώτες και συγγενικά πρόσωπα) και επιτύμβια.Τα προσωπογραφικά στοιχεία περισσότερων από διακοσίων πενήντα ατόμων συνθέτονται και συνδυάζονται για να απαντήσουν μια σειρά βασικών ερωτημάτων στο Κεφάλαιο 2. Ξεκινώντας από την επισήμανση της σύστασης της πολιτικής ελίτ, στην οποία διακρίνονται «παλαιές» και «νέες» οικογένειες και «νέοι» άντρες, τοποθετούνται τα μέλη σε μια από αυτές τις υπο-ομάδες και στη συνέχεια μελετώνται μία σειρά από ερωτήματα, τα οποία σχετίζονται με αυτόν τον διαχωρισμό. Ακολουθεί στο δεύτερο μέρος του κεφαλαίου μια ανασύσταση της δημόσιας παρουσίας των μελών της πολιτικής ελίτ της Αθήνας, πραγματοποιείται μία χρονολογική παρουσίαση, ώστε να διαπιστωθεί η δράση του καθενός από αυτά ανά περίοδο ή Αυτοκράτορα. Η επιλογή αυτής της σύνθεσης αποσκοπεί στον εντοπισμό κάποιων γενικών κατευθυντηρίων είτε λόγω επιρροών από την ρωμαϊκή παρουσία ή κάποιας προσωπικής ή οικογενειακής ατζέντας, δικτύων μεταξύ των μελών της ή με εξωτερικούς παράγοντες και γενικότερα της στάσης της πολιτικής ελίτ απέναντι στις εξελίξεις του νέου καθεστώτος, δεδομένου ότι αποτελεί και τον εκπρόσωπο της ίδιας της πόλης. Τέλος, μέσω αυτής της παρουσίασης σκιαγραφείται μία εξελικτική πορεία. Στο τρίτο κεφάλαιο συγκεντρώνονται τα υπόλοιπα αρχαιολογικά δεδομένα. Πρώτα τα επιτύμβια και τιμητικά μνημεία, καθώς και ευεργεσίες προς την πόλη παρουσιάζονται ξεχωριστά ως μνημεία ως μέσα οπτικοποίησης ή/και επιβεβαίωσης των προσωπογραφικών στοιχείων ως το βασικό στοιχείο αυτοπροβολής, το οποίο φτιαγμένο από ένα άφθαρτο στον χρόνο υλικό μένει αιώνιος μάρτυρας της παρουσίας τους. Από το είδος των μνημείων επιχειρείται μία ερμηνευτική θεωρία προέλευσης των επιρροών και τι θα μπορούσαν να σημαίνουν αυτές. Ακολουθεί μία γενική επισκόπηση των φτωχών στοιχείων από οικιστικά κατάλοιπα και εικονιστικές προτομές και αγάλματα, τα οποία δεν μπορούν να συνδεθούν με ασφάλεια με κάποιο από τα μέλη της ελίτ, σίγουρα όμως είναι ενδεικτικά τάσεων και επιρροών, στις οποίες και αυτή υπόκειται. Στον επίλογο καταλήγουμε σε ένα πρόσωπο που οπτικοποιεί το νέο πρόσωπο μιας ελίτ που ενεπλέκεται πλέον με όλες τις μορφές εξουσίας, πολιτική, οικονομική, θρησκευτική, στρατιωτική και πνευματική, η δράση του οποίου ξεφεύγει πλέον από τα όρια της πόλης. Αυτό είναι και το πρότυπο της νέας ελίτ της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στο οποίο κατορθώνει ως τον Αδριανό μόνο μία οικογένεια να επιτύχει. Παράλληλα παρουσιάζονται και οι σύγχρονοί του, η δημόσια παρουσία των οποίων έχει αλλάξει δραματικά από την αφετηρία της υπό μελέτης περιόδου. Η παρούσα μελέτη επιχειρεί έναν συνδυασμό στοιχείων από διαφορετικούς τομείς και προσπαθεί να τονίσει την ανάγκη μιας νέας μεθοδολογίας για τη μελέτη των ανασκαφικών στοιχείων, κάνοντας παράλληλα μια προσπάθεια προσέγγισης αυτών, η οποία φυσικά υπόκεινται σε αλλαγές συμπερασμάτων με τη δημοσίευση νέου σχετικού αρχαιολογικού υλικού.