Η επίδραση των δεξιοτήτων ρυθμικής γυμναστικής στη φυσική δραστηριότητα, την κινητική λειτουργικότητα, τη γνωστική λειτουργία και την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων γυναικών

Abstract

Aging is a complex process that is accompanied by a gradual physical and cognitive decline, which in turn has a significant impact on the independence and quality of life of older people. The aim of the present study was the investigation of the effect of an innovative rhythmic gymnastics (RG) program incorporating portable apparatus used in the sport, on physical activity, motor functionality tests, cognitive function and quality of life (physical health, psychological health, social relationships, and social and physical environment) in older women. Ninety-four (94) women, aged 65 years or older (68.57 ± 0.36), without severe mobility issues or health problems and with no prior experience in RG, were divided into two experimental groups and one control group, which constitutes the independent variables of the study. Each experimental group followed a 12-week intervention program (3 sessions/week, 1 hour each). The first group (A) followed an RG program that included body exercises from the sport combined with the use of three of the five RG portable apparatuses (ball, hoop, ribbon), while the second group (B) participated in an RG program without the apparatus, performing only the body exercises. The control group (C) continued their daily routine. All the three groups underwent: baseline assessments, post-intervention assessments, and a follow-up assessment (20 weeks after the end of the intervention). The dependent variables evaluated were: physical activity (PA), functional ability, balance, grip strength, hand dexterity, cognitive function and quality of life. In addition to the quantitative research, the study was further enriched through qualitative approaches, including direct observation and feedback collection from participants in the two experimental groups. Data analysis was conducted using repeated measures ANOVA (3 groups x 3 measurements), and where statistically significant differences were found, Tukey’s post hoc tests were used to explore differences between group means. The results showed that Group A demonstrated significant increases in physical activity and grip strength, as well as substantial improvements in functional ability, balance, manual dexterity, cognitive function, and quality of life in the domains of physical and psychological health and social relationships. At the 20-week follow-up, the improvements in most of these variables (functional ability, balance, grip strength, manual dexterity and cognitive function) were maintained. Group B showed similar outcomes, with the exception of manual dexterity, where no statistically significant improvement was observed for either hand, or quality of life, where a statistically significant improvement was noted only in the domain of physical health. The control group demonstrated similar or significantly lower performance in the 12- and 32-week assessments compared to baseline, across all measured variables. Finally, qualitative analysis revealed that the RG program, both with and without apparatus, was well-received by all participants, who unanimously stated that they would be willing to participate in a similar program is given the opportunity. In conclusion, both RG-based intervention programs were positively associated with improvements in physical and cognitive skills and abilities, as well as in quality of life in the domain of physical health – areas which, under common circumstances, tend to remain stable or even decline, as was evident in the control group. However, the program incorporating apparatus use proved to be more effective, as it was the only one that led to improvements in hand dexterity, as well as an increase in the areas of psychological health and social relationships in the quality-of-life assessment. At the same time, Group A showed a greater increase in physical activity, greater improvement in five out of six tests assessing functional ability and in balance, and a greater increase in grip strength compared to Group B. Therefore, this specific program is recommended to be included in exercise regimens for this population as a safe and beneficial form of physical activity that offers participants the opportunity to acquire new skills, dance, exercise and maintain their youthful spirit. Considering the limitations of the present study, future research is suggested to include other populations to support the generalization of these findings.

Η γήρανση αποτελεί μία πολύπλοκη διαδικασία η οποία συνοδεύεται από μία σταδιακή σωματική και γνωστική φθορά, που με τη σειρά της έχει σημαντική επίπτωση στην ανεξαρτησία και την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων ατόμων. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση της επίδρασης ενός πρωτότυπου προγράμματος ρυθμικής γυμναστικής (ΡΓ) με τη χρήση φορητών οργάνων του αθλήματος στη φυσική δραστηριότητα, σε δοκιμασίες κινητικής λειτουργικότητας, στη γνωστική λειτουργία και στην ποιότητα ζωής (σωματικής υγείας, ψυχολογικής υγείας, κοινωνικών σχέσεων και κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος) ηλικιωμένων γυναικών. Ενενήντα-τέσσερις (94) γυναίκες, ηλικίας 65 ετών και άνω (68.57 ± 0.36), χωρίς σοβαρά κινητικά ή άλλα προβλήματα υγείας και χωρίς προηγούμενη εμπειρία στη ΡΓ, χωρίστηκαν σε δύο πειραματικές ομάδες και μία ομάδα ελέγχου, οι οποίες αποτέλεσαν τις ανεξάρτητες μεταβλητές της έρευνας. Κάθε πειραματική ομάδα ακολούθησε ένα παρεμβατικό πρόγραμμα διάρκειας 12 εβδομάδων (3 συνεδρίες/εβδομάδα, 1 ώρα η καθεμία). Η πρώτη ομάδα (Α) ακολούθησε ένα πρόγραμμα ΡΓ με ασκήσεις σώματος του αθλήματος και τη χρήση τριών από τα πέντε φορητά όργανα της ΡΓ (μπάλα, στεφάνι, κορδέλα), ενώ η δεύτερη ομάδα (Β) ακολούθησε ένα πρόγραμμα ΡΓ χωρίς τη χρήση των φορητών οργάνων αλλά μόνο με ασκήσεις σώματος του αθλήματος. Οι γυναίκες της ομάδα ελέγχου (Γ) συνέχισαν την καθημερινότητά τους. Και στις τρεις ομάδες πραγματοποιήθηκαν τρεις μετρήσεις: αρχική, τελική (μετά το τέλος του προγράμματος παρέμβασης), και μέτρηση διατήρησης (20 εβδομάδες μετά το τέλος της παρέμβασης). Αξιολογήθηκαν οι εξαρτημένες μεταβλητές: φυσική δραστηριότητα (ΦΔ), λειτουργική ικανότητα, ισορροπία, δύναμη λαβής, επιδεξιότητα χεριών, γνωστική λειτουργία και ποιότητα ζωής. Εκτός από την ποσοτική έρευνα, η μελέτη ενισχύθηκε και με ποιοτικές προσεγγίσεις, μέσω άμεσης παρατήρησης και συλλογής ανατροφοδότησης από τις συμμετέχουσες των δύο πειραματικών ομάδων. Έγινε ανάλυση των δεδομένων με την ανάλυση διακύμανσης επαναλαμβανόμενων μετρήσεων repeated measures Anova (3 ομάδες Χ 3 μετρήσεις), και όπου διαπιστώθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές, ακολούθησε ανάλυση πολλαπλών συγκρίσεων (Tukey) για τη διερεύνηση των διαφορών μεταξύ των μέσων όρων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ομάδα Α εμφάνισε σημαντική ενίσχυση της φυσικής δραστηριότητας, σημαντική αύξηση της δύναμης λαβής και σημαντική βελτίωση στη λειτουργική ικανότητα, την ισορροπία, την επιδεξιότητα χεριών, τη γνωστική λειτουργία και την ποιότητα ζωής στους τομείς της σωματικής υγείας, της ψυχολογικής υγείας και των κοινωνικών σχέσεων. Στη μέτρηση των 20 εβδομάδων μετά το τέλος της παρέμβασης διαπιστώθηκε σημαντική διατήρηση της βελτίωσης των περισσότερων παραμέτρων της λειτουργικής ικανότητας, της ισορροπίας, της δύναμης λαβής, της επιδεξιότητας των χεριών και της γνωστικής λειτουργίας. Η ομάδα Β εμφάνισε παρόμοια αποτελέσματα με εξαίρεση την επιδεξιότητα των χεριών, στην οποία δεν εμφανίστηκε στατιστικά σημαντική βελτίωση για κανένα χέρι, καθώς και την ποιότητα ζωής, όπου σημειώθηκε στατιστικά σημαντική αύξηση μόνο στον τομέα της σωματικής υγείας. Η ομάδα ελέγχου εμφάνισε παρόμοια ή σημαντικά χαμηλότερη απόδοση στις μετρήσεις των 12 και 32 εβδομάδων σε σύγκριση με την αρχική μέτρηση, σε όλες τις μεταβλητές. Τέλος, τα αποτελέσματα της ποιοτικής ανάλυσης έδειξαν ότι το πρόγραμμα ΡΓ, τόσο με όσο και χωρίς τη χρήση των οργάνων, αγαπήθηκε από όλες τις συμμετέχουσες, οι οποίες δήλωσαν ομόφωνα πως θα ξανασυμμετείχαν σε παρόμοιο πρόγραμμα εφόσον τους δινόταν η ευκαιρία. Συμπερασματικά, τα δύο παρεμβατικά προγράμματα με στοιχεία ρυθμικής γυμναστικής σχετίζονται θετικά με τη βελτίωση σωματικών και γνωστικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων, καθώς και με την ποιότητα ζωής στον τομέα της σωματικής υγείας, οι οποίες, υπό συνήθεις συνθήκες, παραμένουν στάσιμες ή φθίνουν, όπως φάνηκε στην ομάδα ελέγχου. Ωστόσο, το πρόγραμμα με την ταυτόχρονη εξάσκηση δεξιοτήτων μέσω των φορητών οργάνων της ΡΓ αποδείχθηκε πιο αποτελεσματικό, καθώς ήταν το μόνο που οδήγησε σε βελτίωση της επιδεξιότητας των χεριών, αλλά και σε αύξηση της βαθμολογίας στους τομείς της ψυχικής υγείας και των κοινωνικών σχέσεων στο ερωτηματολόγιο αξιολόγησης της ποιότητας ζωής. Παράλληλα, η ομάδα Α εμφάνισε μεγαλύτερη αύξηση της ΦΔ, μεγαλύτερη βελτίωση σε πέντε από τις έξι δοκιμασίες της αξιολόγησης της λειτουργικής ικανότητας, μεγαλύτερη βελτίωση της ισορροπίας και μεγαλύτερη αύξηση της δύναμης λαβής σε σύγκριση με την ομάδα Β. Επομένως, το συγκεκριμένο πρόγραμμα συνιστάται να ενταχθεί στα προγράμματα άσκησης αυτού του πληθυσμού ως μία ασφαλής και ευεργετική μορφή άσκησης που προσφέρει στους συμμετέχοντες την ευκαιρία να αποκτήσουν νέες δεξιότητες, να χορέψουν, να γυμναστούν και να διατηρήσουν τη νεανική τους διάθεση. Λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς της παρούσας μελέτης, μελλοντικές έρευνες προτείνεται να συμπεριλάβουν και άλλους πληθυσμούς προκειμένου να υποστηριχθεί η γενίκευση των παραπάνω ευρημάτων.