Η τροπική οικογένεια του τετάρτου ήχου σε καλοφωνικά μαθήματα του 13ου έως και 15ου αιώνα

Abstract

The PhD dissertation focuses on the analytical study of two kalophonic stichera belonging to the modal family of the Fourth Mode, “Mathita tou Sotiros” and “Christou Stavros Tetrameris.” The first part delineates the historical and theoretical framework of the Kalophonic period (13th–15th centuries), highlighting its principal melopoioi (composers), as well as the theoretical perspectives concerning the structure and evolution of the Fourth Mode as attested in the major Byzantine theoretika (music treatises) of the era. It also includes a brief overview of the existing bibliography and the compilation, in the form of a database, of the kalophonic compositions that belong to this modal family. The second part presents a detailed musicological investigation of the two selected compositions. For each piece, a comparison of the sources and a palaeographic analysis are conducted, followed by a multiperspectival and modal analysis. The research concludes with general observations that summarize the principal musicological and palaeographic findings. Finally, the sources, auxiliary materials, and complete bibliography are presented at the end of the study. Finally, a comprehensive list of sources, auxiliary material, and bibliography is appended, providing the necessary documentation to support further research into the kalophonic tradition of the Byzantine chant corpus.

Η διδακτορική διατριβή εστιάζει στην ανάλυση δύο καλοφωνικών στιχηρών της οικογένειας του τετάρτου ήχου, «Μαθητὰ τοῦ Σωτῆρος» και «Χριστοῦ Σταυρὸς τετραμερής». Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται το ιστορικό και θεωρητικό πλαίσιο της εποχής της Καλοφωνίας (13ος–15ος αιώνας), οι σημαντικότεροι μελοποιοί της, οι θεωρητικές προσεγγίσεις σχετικά με την οικογένεια του τετάρτου ήχου, όπως αυτές αποτυπώνονται στα μουσικοθεωρητικά συγγράμματα της εποχής, και γίνεται σύντομη επισκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας και καταγραφή υπό μορφή βάσης δεδομένων των καλοφωνικών μαθημάτων που απαντώνται στην οικογένεια του τετάρτου ήχου. Στο δεύτερο μέρος ακολουθεί η αναλυτική μουσικολογική προσέγγιση των δύο επιλεγμένων μαθημάτων. Για κάθε ένα πραγματοποιείται αντιπαραβολή πηγών και παλαιογραφική ανάλυση. Στη συνέχεια εφαρμόζεται πολυπρισματική και τροπική ανάλυση. Η έρευνα ολοκληρώνεται με τη διατύπωση γενικών συμπερασμάτων που συνοψίζουν τις μουσικολογικές και παλαιογραφικές παρατηρήσεις. Στο τέλος παρατίθενται οι πηγές, τα βοηθήματα και η βιβλιογραφία.