Διαγνωστική αξία των βιοδεικτων α-φετοπρωτεινης (AFP) και πρωτεΐνης επαγόμενης από την έλλειψη βιταμίνης Κ(PIVKA-II) για τη διάγνωση του ηπατοκυτταρικού καρκινώματος (ΗΚΚ) σε ασθενείς με κίρρωση ήπατος

Abstract

ABSTRACT Aim: The aim of the study was to evaluate the accuracy of serum biomarkers (AFP/PIVKA-II) and their combination in HCC diagnosis among Caucasian cirrhotic patients. Methods: We prospectively evaluated serum AFP and PIVKA-II levels in Caucasian patients with compensated or decompensated liver cirrhosis who consecutively presented with or without concomitant HCC in our department (6/2022-6/2024). The presence of cirrhosis was evaluated in the vast majority of patients using transient elastography and in a small proportion of patients liver biopsy was performed to define the diagnosis of cirrhosis. Cirrhotic patients of any etiology who declared alcohol use at the time or during the last 6 months of patient screening were excluded, as well as those taking vitamin K antagonist or other anticoagulants. All patients in whom HCC was suspected due to the presence of liver lesions in imaging subsequently underwent liver biopsy in order to histologically confirm HCC diagnosis. Results: Serum AFP/PIVKA-II levels were evaluated in 218 cirrhotics (163 males, 118 CTP-A, 66 ALBI-I, 111 with varices, 63 with diabetes) with (n=90, HCC group) or without (n=128, control group) HCC. Patients with HCC were categorized to BCLC stage 0/A (n=12), B (n=21), C (n=48) and D (n=9). The two groups were comparable for all baseline parameters except for age, platelets and diabetes presence. Median levels of AFP (239.1 vs 4.0 ng/mL) and PIVKA-II (4082.7 vs 45.8 mAU/ml) were both significantly higher in HCC group compared to controls (p<0.001). AUROC and cut-off value for HCC diagnosis were 88%/12.35 ng/ml (AFP) and 84.4%/677.13 mAU/ml (PIVKA-II), whereas their combination showed better diagnostic accuracy (AUROC=90.2%). The diagnostic accuracy of each biomarker separately was moderate or good in BCLC-0/A/B and was excellent only for BCLC-C patients (AFP: AUROC=94.3%, cut-off=12.35ng/ml and PIVKA-II: 91.3%, 253.51mAU/ml), whereas their combination presented acceptable results in BCLC-B (AUROC=92.4%) and BCLC-C (AUROC=95.7%) patients. Excluding HCC patients with high AFP (above 400 ng/ml), the diagnostic accuracy of each biomarker separately and their combination was moderate/good in all groups, except for their combination in BCLC-C (AUROC=90.5%). Conclusion: Each biomarker separately showed acceptable accuracy for detecting HCC in cirrhotic patients and excellent for those in BCLC-C stage. The combination of the biomarkers presented excellent results in BCLC-B/C patients. The diagnostic accuracy of PIVKA-II and the combination of the two biomarkers in patients expressing low / non-diagnostic AFP levels was good in BCLC-B and excellent in BCLC-C patients.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός: Σκοπός της μελέτης ήταν η αξιολόγηση της ακρίβειας των βιοδεικτών ορού (AFP/PIVKA-II) καθώς και του συνδυασμού τους για τη διάγνωση του ΗΚΚ σε Καυκάσιους ασθενείς με κίρρωση ήπατος. Μέθοδοι: Εκτιμήθηκαν προοπτικά τα επίπεδα των AFP και PIVKA-II ορού σε Καυκάσιους ασθενείς με κίρρωση ήπατος (αντιρροπούμενη ή μη) με ή χωρίς συνοδό ΗΚΚ που διαδοχικά προσήλθαν στην μονάδα μας (6/2022-6/2024). Στην πλειοψηφία των ασθενών η ύπαρξη κίρρωσης αξιολογήθηκε με τη διενέργεια ελαστογραφίας ήπατος (transient elastography-Fibroscan) ενώ σε κάποιους απαιτήθηκε και ηπατική βιοψία για την επιβεβαίωση της διάγνωσης. Κιρρωτικοί ασθενείς οποιασδήποτε αιτιολογίας που ανέφεραν κατανάλωση αλκοόλ επί του παρόντος ή κατά τη διάρκεια του τελευταίου εξαμήνου προ της έναρξης της μελέτης αποκλείστηκαν από αυτήν, καθώς επίσης και εκείνοι που ελάμβαναν ανταγωνιστές της βιταμίνης Κ ή άλλα αντιπηκτικά. Όλοι οι ασθενείς που παρουσίαζαν ύποπτες ηπατικές βλάβες στον απεικονιστικό έλεγχο υποβλήθηκαν σε βιοψία ήπατος ώστε να επιβεβαιωθεί ιστολογικά η διάγνωση του ΗΚΚ. Αποτελέσματα: Σε 218 κιρρωτικούς ασθενείς (163 άνδρες, 118 σταδίου CTP-A, 66 με ALBI-I, 111 με κιρσούς οισοφάγου, 63 με διαβήτη) με (n=90, ΗΚΚ ομάδα) ή χωρίς (n=128, ομάδα ελέγχου) συνυπάρχον ΗΚΚ εκτιμήθηκαν τα επίπεδα των AFP/PIVKA-II ορού. Οι ασθενείς με ΗΚΚ κατηγοριοποιήθηκαν περαιτέρω με βάση το BCLC στάδιο της νόσου σε 0/A (n=12), B (n=21), C (n=48) και D (n=9). Οι δύο ομάδες ασθενών ήταν συγκρίσιμες ως προς όλα τα βασικά χαρακτηριστικά που εξετάστηκαν εκτός από την ηλικία, τον αριθμό των αιμοπεταλίων και την παρουσία σακχαρώδους διαβήτη. Οι διάμεσες τιμές των AFP (239.1 έναντι 4.0 ng/mL) και PIVKA-II (4082.7 έναντι 45.8 mAU/ml) ήταν σημαντικά υψηλότερες στην ΗΚΚ ομάδα συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου (p<0.001). Η AUROC και το διαχωριστικό όριο (ΔΟ) για τη διάγνωση του ΗΚΚ ήταν 88%/12.35 ng/ml (AFP) και 84.4%/677.13 mAU/ml (PIVKA-II), ενώ ο συνδυασμός τους ανέδειξε καλύτερη διαγνωστική ικανότητα (AUROC=90.2%). Η διαγνωστική ακρίβεια του κάθε βιοδείκτη ξεχωριστά ανευρέθη μέτρια ή καλή για τα στάδια BCLC 0/A/B και εξαιρετική μόνο για τους ασθενείς σταδίου BCLC-C (AFP: AUROC=94.3%, ΔΟ=12.35ng/ml και PIVKA-II: 91.3%, 253.51mAU/ml), ενώ ο συνδυασμός τους ανέδειξε ικανοποιητικά αποτελέσματα τόσο για το στάδιο BCLC-B (AUROC=92.4%) όσο και για το BCLC-C (AUROC=95.7%). Όταν εξαιρέσαμε από την μελέτη τους ασθενείς με υψηλά επίπεδα AFP (πάνω από 400 ng/ml), η διαγνωστική αξία του κάθε βιοδείκτη ξεχωριστά καθώς και του συνδυασμού τους αποδείχθηκε μέτρια/καλή για όλες τις ομάδες, με εξαίρεση το συνδυασμό τους για το BCLC-C στάδιο στο οποίο ανευρέθη εξαιρετική (AUROC=90.5%). Συμπεράσματα: Ο κάθε βιοδείκτης μεμονωμένα ανέδειξε ικανοποιητική ακρίβεια για την ανίχνευση του ΗΚΚ σε ασθενείς με κίρρωση ήπατος και άριστη για εκείνους που ανήκαν στο BCLC-C στάδιο. Ο συνδυασμός των δύο βιοδεικτών οδήγησε σε εξαιρετικά αποτελέσματα όσον αφορά στους ασθενείς σταδίων BCLC-B/C. Η διαγνωστική αξία της PIVKA-II και του συνδυασμού των βιοδεικτών σε ασθενείς με χαμηλά/μη-διαγνωστικά επίπεδα AFP ορού ανευρέθη καλή για το BCLC-B και άριστη για το BCLC-C στάδιο.