Exploring the nexus among institutions, innovation and entrepreneurship

Abstract

Innovation is widely recognized as a key driver of sustained economic growth and competitiveness. Yet, significant gaps remain in our understanding of the institutional and contextual factors that foster or inhibit innovation and entrepreneurship. This thesis explores the role of both formal and informal institutions (including trust) in shaping innovative and entrepreneurial outcomes, with particular emphasis on their function within both conventional and digital entrepreneurial ecosystems.Although innovation is a critical determinant of long-term economic development, there are still gaps in our understanding of what drives innovation. Given this, in the first part of the thesis (Chapter 2), we conduct a systematic literature review and bibliometric analysis to illustrate the role of formal and informal institutions in innovation, to identify the relevant theoretical cornerstones and current trends and synthesize the research developed in this field. The review incorporates both qualitative and quantitative studies published between 2011-2023. We propose directions for future research, which, together with the synthesis of the bibliometric findings, constitute the main contribution of this systematic review and bibliometric analysis. Having addressed the institutional determinants of innovation, the thesis shifts focus to entrepreneurship, examining how institutional quality, social networks, and contextual factors influence the performance of entrepreneurial ecosystems (EEs) — a concept introduced and motivated by the literature synthesis and findings of the previous chapter. The role of institutions in fostering EEs has received increasing attention from scholars. However, the research regarding the relationship between institutions and EEs operation remains limited and inconclusive, urging us to explore whether there exists a genuine association. In particular, we go beyond the earlier literature reviews through the meta-analysis, which consists a critical tool synthesising prior relevant works and providing concluding evidence to advance theory. This meta-analysis is the first to assess the effectiveness of formal institution, informal institutions and networks in enhancing EE performance. As such, it blends institutional theory with the theory of entrepreneurship through the lens of EEs. Further, it aims to unveil potential moderators on the nexus between EEs and institutions. Our findings show that although formal and informal institutions and networks are significant determinants of EE performance, their effect sizes depend on the measurement context of EEs, the level of economic development, cultural and spatial specificities. In this sense, our findings apart from confirming the role of institutions in EE performance, help advance theory by highlighting the context-dependent nature of this relationship. As digitalization increasingly shapes EEs on a global scale, the third chapter builds on this evolution by turning attention to the emerging concept of digital entrepreneurial ecosystems (DEEs). It explores how institutions, resources, and intermediaries interact in digitally mediated environments, where traditional/conventional spatial and cultural boundaries are often blurred or redefined. The proliferation of digital technologies has transformed the structure and operation of conventional EEs. This study places the spotlight on DEEs, where interactions among institutions, resources, and intermediaries unfold in complex, digitally mediated environments. Given that existing research on DEEs remains fragmented and conceptually ambiguous, we consolidate the literature at the intersection of digital entrepreneurship and EEs. Drawing on ecosystem and institutional theory, we develop an empirical model that incorporates mediation effects and captures nonlinear dynamics inherent to digital contexts. Using the PLS-SEM approach, we assess the interrelationships among institutions, resources, and intermediaries, and their influence on entrepreneurial output. Our results point to the indirect role of institutions in digital settings as both intermediaries and resources significantly mediate institutional effects on entrepreneurial outcomes. Intermediaries emerge as central actors in translating institutional and resource-based support into entrepreneurial output within digital ecosystems. This study is among the first to offer an integrated analysis of multi-layered and interconnected drivers of entrepreneurship in the digital context. By embedding digital transformation within the core ontology of ecosystem research, it contributes to theory by offering a more nuanced understanding of DEEs and highlights the need to reconfigure institutional roles and ecosystem design, taking into account spatial decoupling and digitally mediated effects. It also provides useful insights for policymakers, ecosystem builders, and scholars seeking to understand entrepreneurship in the digital era. Overall, this thesis advances the academic discourse by developing and empirically testing an integrative, multi-level framework linking institutions, innovation and entrepreneurship in both conventional and digital environments. Moreover, it integrates theoretical depth, empirical evidence, and methodological innovation. Beyond its theoretical contributions regarding the complexity of EEs and institutions’ role in innovation and entrepreneurship, it offers actionable insights for policymakers, ecosystem and innovation stakeholders seeking to foster entrepreneurship, innovation-driven development and sustainable growth at national and regional scales. Furthermore, this thesis pinpoints the need for flexible, adaptable and context-sensitive institutional frameworks, while also underscoring the significance of trust, local and digital integration, resource availability and intermediaries in shaping successful and resilient ecosystems. Finally, it lays the groundwork for the future research in a field undergoing continuous theoretical, technological and policy-related evolution, contributing to the ongoing renewal of the scientific agenda regarding the concepts of EEs and their institutional transformation.

Η καινοτομία αναγνωρίζεται ευρέως ως καθοριστικός παράγοντας της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας. Εντούτοις, εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικά κενά στην κατανόηση των θεσμικών και περιβαλλοντικών/συγκειμενικών παραγόντων οι οποίοι ενισχύουν ή παρεμποδίζουν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Η παρούσα διατριβή εξετάζει τη σύνθετη και πολυεπίπεδη σχέση μεταξύ θεσμών, τόσο των τυπικών όσο και των άτυπων (συμπεριλαμβανομένης της εμπιστοσύνης), καινοτομίας και επιχειρηματικότητας, με ιδιαίτερη έμφαση στη λειτουργία τους στο πλαίσιο συμβατικών και ψηφιακών επιχειρηματικών οικοσυστημάτων (entrepreneurial ecosystems και digital entrepreneurial ecosystems), μέσα από τρία διακριτά αλλά αλληλένδετα ερευνητικά κεφάλαια. Αν και συνιστά θεμελιώδη μοχλό της συνεχούς οικονομικής ανάπτυξης, η καινοτομία εξακολουθεί να συνοδεύεται από σημαντικά ερευνητικά κενά ως προς την κατανόηση των καθοριστικών παραγόντων της. Ως εκ τούτου, στο 1ο μέρος της παρούσας διατριβής (Κεφάλαιο 2), πραγματοποιείται μια συστηματική ανασκόπηση και βιβλιομετρική ανάλυση της σχετικής βιβλιογραφίας με σκοπό την αποσαφήνιση του ρόλου των τυπικών και άτυπων θεσμών στην καινοτομία, την ανάδειξη των κυρίαρχων σχετικών θεωρητικών προσεγγίσεων και των σύγχρονων ερευνητικών τάσεων, καθώς και τη σύνθεση της υφιστάμενης και αναδειχθείσας γνώσης στον τομέα αυτό. Η ανασκόπηση περιλαμβάνει τόσο ποιοτικές όσο και ποσοτικές μελέτες της περιόδου 2011–2023. Η σύνθεση των ευρημάτων της βιβλιομετρικής ανάλυσης, σε συνδυασμό με τις προτάσεις για μελλοντική έρευνα, συνιστούν τη βασική συμβολή του κεφαλαίου, το οποίο αποτελεί την πρώτη ολιστική αποτύπωση της σχετικής βιβλιογραφίας, προσφέροντας μια ανανεωμένη εννοιολογική προσέγγιση των θεσμών ως πολύπλευρων και συνδιαμορφούμενων παραγόντων της καινοτομίας. To κεφάλαιο εισάγει τη συζήτηση για την ανάγκη ανάπτυξης προσαρμοστικών και πολυδιάστατων θεσμικών πλαισίων, ικανών να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες προκλήσεις της καινοτομίας. Μετά τον εντοπισμό των θεσμικών παραγόντων που επηρεάζουν την καινοτομία, η διατριβή εστιάζει στην επιχειρηματικότητα, διερευνώντας το πώς η ποιότητα των θεσμών, τα δίκτυα και οι συγκειμενικοί παράγοντες καθορίζουν την απόδοση των επιχειρηματικών οικοσυστημάτων (EO), μια έννοια που εισήχθη από τη σύνθεση της βιβλιογραφίας και τα ευρήματα του προηγούμενου κεφαλαίου. Ο ρόλος των θεσμών στην ενίσχυση των επιχειρηματικών οικοσυστημάτων έχει προσελκύσει αυξανόμενο ερευνητικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, τα ερευνητικά αποτελέσματα σχετικά με τη σχέση μεταξύ των θεσμών και της λειτουργίας των ΕΟ παραμένουν περιορισμένα και με ασαφή συμπεράσματα, αναδεικνύοντας την ανάγκη για περαιτέρω εξέταση της ύπαρξης ουσιαστικής σύνδεσης μεταξύ τους. Ορμώμενη από αυτό, η παρούσα μελέτη υπερβαίνει τις προηγούμενες βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις μέσω της διενέργειας μετα-ανάλυσης, η οποία αποτελεί κρίσιμο εργαλείο σύνθεσης των υφιστάμενων εμπειρικών ευρημάτων και παραγωγής συγκεντρωτικών και τελικών συμπερασμάτων με σκοπό την ενίσχυση της θεωρητικής κατανόησης. Η μετα-ανάλυση που παρουσιάζεται στο 2ο μέρος της παρούσας μελέτης (Κεφάλαιο 3) είναι η πρώτη που αξιολογεί την επίδραση των τυπικών και άτυπων θεσμών, καθώς και των δικτύων, στην απόδοση των οικοσυστημάτων. Συνεπώς, η ανάλυση αυτή συνδυάζει τη θεσμική θεωρία με τη θεωρία της επιχειρηματικότητας, υπό το πρίσμα των EO. Επιπλέον, διερευνώνται πιθανοί τροποποιητικοί παράγοντες (moderators) στη σχέση μεταξύ θεσμών και επιχειρηματικότητας. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι, ενώ οι θεσμοί (τυπικοί και άτυποι) και τα δίκτυα είναι σημαντικοί καθοριστικοί παράγοντες της επίδοσης των ΕΟ, το μέγεθος της επίδρασής τους εξαρτάται από τον τρόπο μέτρησης των ΕΟ, το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, τις πολιτισμικές και γεωγραφικές/χωρικές ιδιαιτερότητες. Υπό αυτή την έννοια, τα ευρήματά μας, εκτός από την επιβεβαίωση του ρόλου των θεσμών στην απόδοση των ΕΟ, βοηθούν στην προώθηση της θεωρίας, επισημαίνοντας τη σημασία της συγκειμενικής εξάρτησης (context dependence) στη σχέση αυτή. Καθώς η ψηφιοποίηση διαμορφώνει όλο και περισσότερο τα EO σε παγκόσμια κλίμακα, το 3ο μέρος της διατριβής (Κεφάλαιο 4) ορμώμενο από την εξέλιξη αυτή στρέφει την προσοχή στην αναδυόμενη έννοια των ψηφιακών επιχειρηματικών οικοσυστημάτων (ΨΕΟ) και προτείνει ένα νέο εμπειρικό και θεωρητικό μοντέλο που ενσωματώνει τις δυναμικές της ψηφιοποίησης. Σε αυτό το κεφάλαιο διερευνάται ο ρόλος των θεσμών, των πόρων και των ενδιάμεσων δρώντων στη διαμόρφωση και τη λειτουργία του EO, αλληλεπιδρώντας σε περιβάλλοντα, στα οποία τα συμβατικά χωρικά και πολιτισμικά όρια συχνά συγχέονται ή επαναπροσδιορίζονται. Η διάδοση των ψηφιακών τεχνολογιών έχει μετασχηματίσει τη δομή και τη λειτουργία των συμβατικών EO, αναδεικνύοντας έτσι την ανάγκη για εστίαση στα ΨΕΟ. Συνεπώς, τα ΨΕΟ, στα οποία οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ θεσμών, πόρων και ενδιάμεσων δρώντων εκτυλίσσονται σε πολύπλοκα, ψηφιακά διαμεσολαβούμενα περιβάλλοντα (digitally mediated environments), τοποθετούνται στο επίκεντρο. Δεδομένου ότι η υπάρχουσα έρευνα των ΨΕΟ παραμένει κατακερματισμένη και εννοιολογικά ασαφής, επιχειρούμε να ενοποιήσουμε και να συστηματοποιήσουμε τη βιβλιογραφία που εντοπίζεται στη διασταύρωση της ψηφιακής επιχειρηματικότητας και των ΕΟ. Αξιοποιώντας τη θεωρία των οικοσυστημάτων και τη θεσμική θεωρία, αναπτύσσεται ένα εμπειρικό μοντέλο που ενσωματώνει διαμεσολαβητικές επιδράσεις (mediation effects) και αποτυπώνει τις μη γραμμικές δυναμικές (nonlinear dynamics) που είναι εγγενείς στα ψηφιακά περιβάλλοντα. Μέσω της μεθόδου PLS-SEM, εξετάζονται οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ θεσμών, πόρων και ενδιάμεσων δρώντων και η επιρροή τους στην επιχειρηματική παραγωγή. Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν/καταδεικνύουν τον έμμεσο ρόλο (indirect role) των θεσμών στα ψηφιακά περιβάλλοντα καθώς τόσο οι ενδιάμεσοι δρώντες όσο και οι πόροι αποτελούν σημαντικούς διαμεσολαβητές (mediators) των επιδράσεων των θεσμών στο επιχειρηματικό αποτέλεσμα. Οι ενδιάμεσοι δρώντες αναδεικνύονται ως κεντρικοί παράγοντες στη μετατροπή της θεσμικής και βασισμένης στους πόρους υποστήριξης σε επιχειρηματικό αποτέλεσμα εντός των ψηφιακών οικοσυστημάτων. Η μελέτη αυτή αποτελεί μία από τις πρώτες που προσφέρουν ολοκληρωμένη ανάλυση των πολυεπίπεδων και αλληλεξαρτώμενων παραγόντων της επιχειρηματικότητας στο ψηφιακό περιβάλλον. Ενσωματώνοντας τον ψηφιακό μετασχηματισμό στον πυρήνα της οντολογίας της έρευνας για τα οικοσυστήματα, συμβάλλει στη θεωρία προσφέροντας μια πιο λεπτομερή και βαθύτερη κατανόηση των ΨΕΟ και τονίζει την ανάγκη αναδιαμόρφωσης των θεσμικών ρόλων και του σχεδιασμού των οικοσυστημάτων προσαρμοσμένων στη ψηφιακή εποχή, λαμβάνοντας υπόψη τη χωρική αποσύνδεση (spatial decoupling) και τις επιδράσεις της ψηφιακής διαμεσολάβησης. Επίσης, παρέχει χρήσιμα συμπεράσματα για τους φορείς χάραξης πολιτικής, τους διαμορφωτές οικοσυστημάτων και τους ακαδημαϊκούς που επιδιώκουν να κατανοήσουν την επιχειρηματικότητα στην ψηφιακή εποχή. Εν κατακλείδι, η διατριβή συμβάλλει ουσιαστικά στην προαγωγή του επιστημονικού διαλόγου, αναπτύσσοντας και ελέγχοντας εμπειρικά ένα ολοκληρωμένο, πολυεπίπεδο θεωρητικό πλαίσιο που συνδέει τους θεσμούς, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα τόσο σε συμβατικά όσο και σε ψηφιακά περιβάλλοντα, συνδυάζοντας θεωρητική εμβάθυνση, εμπειρική τεκμηρίωση και μεθοδολογική καινοτομία. Πέρα από τη θεωρητική της συμβολή στην κατανόηση της πολυπλοκότητας των ΕΟ και του ρόλου των θεσμών στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, προσφέρει χρήσιμες και εφαρμόσιμες προτάσεις πολιτικής προς φορείς χάραξης πολιτικής, διαμορφωτές οικοσυστημάτων και λοιπούς εμπλεκόμενους φορείς στον χώρο της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας, που επιδιώκουν την προώθηση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας ως κινητήριων δυνάμεων της οικονομικής και της βιώσιμης ανάπτυξης σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Επιπλέον, η μελέτη αναδεικνύει την ανάγκη για ευέλικτα, προσαρμοστικά και εδαφικά ευαίσθητα θεσμικά πλαίσια, καθώς και την ιδιαίτερη σημασία της εμπιστοσύνης, της τοπικής και ψηφιακής ενσωμάτωσης, των διαθέσιμων πόρων και των ενδιάμεσων δρώντων για τη διαμόρφωση επιτυχημένων, λειτουργικών και ανθεκτικών οικοσυστημάτων. Τέλος, θέτει τις βάσεις για μελλοντική έρευνα σε ένα πεδίο που βρίσκεται σε συνεχή θεωρητική, τεχνολογική και πολιτική εξέλιξη, συμβάλλοντας στη διαρκή ανανέωση της επιστημονικής ατζέντας γύρω από τα ΕΟ και τον θεσμικό τους μετασχηματισμό.