Instruire, éduquer afin de construire une conscience alimentaire à travers les manuels scolaires grecs de l’école primaire (1975-2020)

Abstract

The construction of nutritional awareness is a continuous procedure, which starts from childhood. Scientist data have shown that child’s nutrition is crucially important, since it contribute to the development of a healthy organism. Also, chronic disease, such as osteoporosis, atherosclerosis and some types of cancer are installed during childhood. Furthermore, it has been found that eating habits are configured early in life.The books of primary school, including physical sciences subjects, constitute the body of the study, since they are the main source of nutritional information for students. These manuals are distinguished in three periods; the first period concerns the years 1975-1984, the second covers the years 1985-2005 and the third concerns the years 2006-2020.The methodology of study is defined as thematically analysis of the content of books and it is based on the categorization of words and phrases, according to their content. In the initially stage, all the relevant references are searched and placed together to a table. In a second phase, the study of references revealed three thematically axes and, consequently, the creation of three tables. Each table contents three columns, corresponding to three chronological periods.The first axe concerns the food ingredients, the natural and artificial. The second axe concerns the role of food in human organism, such as the production of energy, the development, the nourishment and their role in the maintenance of health. The third axe concerns the healthy eating habits. In agreement with the findings on the tables, the books of the first period contain the most information, concerning the first and second axe, whilst the books of the third period offer much information concerning the third axe. The books of the second period present lack of information. However, a national action realized during this period, focus on the improvement of the nutritional education, through the distribution of a special handbook for teachers.In conclusion, the books of the first and third period contribute the most in the construction of nutritional consciousness. In contrary, the nutritional education in books of the second period is insufficient. The content of present books requires additions and improvements, in order to be in accordance with the updated scientist data and the contemporary mode of alimentation

Η διαμόρφωση της διατροφικής συνείδησης είναι μία διηνεκής διαδικασία, η οποία πρέπει να ξεκινάει από την παιδική ηλικία. Πολυάριθμες μελέτες υποδεικνύουν ότι η διατροφή στην ηλικία αυτή είναι μείζονος σημασίας, καθώς αποτελεί το αρχικό στάδιο της οικοδόμησης ενός γερού οργανισμού. Επίσης, κάποια είδη χρόνιων νοσημάτων, όπως η οστεοπόρωση, η αθηροσκλήρωση εγκαθίστανται ήδη από την παιδική ηλικία. Ακόμη φαίνεται ότι οι συνήθειες που αποκτά κανείς στην παιδική του ηλικία, μεταξύ αυτών και οι διατροφικές, τείνουν να τον ακολουθούν στο διάβα της ζωής του. Επιπρόσθετα, στην παιδική ηλικία δημιουργούνται οι βάσεις πάνω στις οποίες οικοδομούνται η γνώση, οι στάσεις και η συμπεριφορά. Το «σώμα» αυτής της μελέτης, αποτελούν τα σχολικά εγχειρίδια του Δημοτικού, τα οποία πραγματεύονται θέματα φυσικών επιστήμων, καθώς αποτελούν τη βασική πηγή διατροφικών πληροφοριών για τα παιδιά. Τα βιβλία χωρίστηκαν σε τρεις περιόδους, προκειμένου να επιτευχθεί μια συγκριτική και διαχρονική μελέτη. Η πρώτη περίοδος καλύπτει τα έτη 1975-1984, η δεύτερη τα έτη 1985-2005 και η τρίτη τα έτη 2006-2020. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στηρίχτηκε σε θεματική ανάλυση περιεχομένου, που επέτρεψε θεματικές ομαδοποιήσεις υπό μορφή πινάκων. Σύμφωνα με αυτήν, πρωτίστως εντοπίστηκαν όλες οι αναφορές στα βιβλία που είναι σχετικές με το θέμα της διατριβής και τοποθετήθηκαν σε έναν κοινό πίνακα. Μετά από μελέτη των αναφορών αναδύθηκαν τρεις θεματικοί άξονες, οι οποίοι οδήγησαν στη δημιουργία τριών πινάκων. Κάθε πίνακας περιέχει τρεις στήλες που αντιστοιχούν στις τρεις διαφορετικές χρονολογικές περιόδους που μελετήθηκαν. Ο πρώτος θεματικός άξονας αφορά τα συστατικά τροφίμων, τόσο τα φυσικά όσο και τα τεχνητά, ο δεύτερος, τον ρόλο της διατροφής στον ανθρώπινο οργανισμό, κυρίως στην παραγωγή ενέργειας, την ανάπτυξη, την θρέψη και την καλή υγεία και ο τρίτος άξονας, τις υγιεινές διατροφικές συνήθειες, που εξασφαλίζουν μια διατροφή ισορροπημένη και πλήρη. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα βιβλία της πρώτης και τρίτης περιόδου περιέχουν περισσότερες και πληρέστερες διατροφικές πληροφορίες, ενώ τα βιβλία της δεύτερης περιόδου παρουσιάζουν αρκετά θεματικά κενά. Ωστόσο, κατά την περίοδο αυτή, παρατηρείται μια προσπάθεια κάλυψης των θεματικών κενών των βιβλίων, από πλευράς Πολιτείας, μέσω της διανομής ειδικών εγχειριδίων στους εκπαιδευτικούς. Συμπερασματικά, τα βιβλία της πρώτης και τρίτης περιόδου συμβάλλουν σε μεγαλύτερο βαθμό στη διαμόρφωση διατροφικής συνείδησης στα παιδιά. Το περιεχόμενο των βιβλίων της τελευταίας περιόδου, τα οποία χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα, χρήζει βελτιώσεων και προσθηκών, έτσι ώστε να είναι εναρμονισμένο με τις επικαιροποιημένες επιστημονικές γνώσεις και τα σύγχρονα διατροφικά δεδομένα.

La construction de la conscience alimentaire est une procédure continue, initiée depuis l’enfance. Plusieurs études ont relevé que la nutrition infantile est d’importance majeure, lorsqu’elle constitue la phase initiale de la construction d’un organisme sain. De surcroit, certaines maladies chroniques, comme l’ostéoporose, l’athérosclérose et le cancer sont établies depuis l’enfance. De plus, les habitudes et les attitudes alimentaires sont configurées pendant l’enfance. Les manuels scolaires de primaire, ceux qui traitent les thèmes des sciences physiques, constituent le corpus de la présente étude, puisqu’ils consistent en la source principale des informations alimentaires, dans le milieu scolaire. Ces livres sont séparés en trois périodes : la première période couvre les années 1975 à 1984, la deuxième les années 1985 à 2005 et la troisième de 2006 à 2020. La méthodologie choisie concerne l’analyse thématique de contenu des livres, qui est fondée sur le regroupement des mots et phrases selon leur contenu. Ainsi, toutes les références pertinentes ont été relevées et regroupées au sein d’un tableau. L’étude des références a permis de relever trois axes thématiques, lesquels se retranscrivent par la création de trois tableaux. Chaque tableau contient trois colonnes, correspondant chacune aux trois périodes chronologiques. Le premier axe thématique concerne les ingrédients des aliments, tant naturels, qu’artificiels. Le deuxième axe se réfère au rôle de nutrition pour l’organisme humain, notamment la production d’énergie, la croissance, la nourriture et la bonne santé. Le troisième axe concerne les habitudes nutritionnelles saines. Selon le contenu des tableaux, les livres de la première période présentent un complément d’informations, sur le premier et deuxième axe, tandis que les livres de la troisième période contiennent le plus grand nombre de références sur le troisième axe. Une insuffisance d’informations concernant l’enseignement alimentaire est observée dans les livres de la deuxième période. Cependant, dans cette période, un effort étatique est observé, dans le but de compléter les vides thématiques, à travers des manuels spéciaux distribués aux enseignants. En conclusion, les livres de la première et troisième période contribuent davantage à la construction d’une conscience alimentaire. Les livres de la deuxième période présentent une insuffisance d’informations en matière de nutrition. Le contenu des manuels scolaires contemporains requiert des améliorations et des additions, conformément aux données scientifiques actualisées ainsi qu’au mode d’alimentation contemporain, afin qu’ils deviennent un moyen efficace de la construction de la conscience alimentaire.