Re-narrating otherness through audiovisual translation: subtitling and censorship in post-war Greece

Abstract

Between the end of the Civil War in 1949 and the fall of the seven-year military dictatorship in 1974, Greece underwent a series of political and social transformations. State censorship was also consistently imposed on cultural products, including cinema, throughout this period, with possible implications on the way in which foreign films were being subtitled into Greek. Despite a growing body of literature on how Greek cultural production was informed by the socio-political agenda of the time, the role of film translation practice in censorial mechanisms remains uninvestigated. The present thesis therefore aspires to examine the extent to which the subtitling of films would also be pressed to the service of preventive (self-)censorship during this period. Drawing on the thus far underexplored subtitle files submitted to censorship Boards for screening approval, as well as on original copies of censored films, paratexts and interviews, this study aspires to yield insights into the censorial mechanisms utilised by censorship Boards and industry actors, placing for the first time particular emphasis on the Greek subtitles of foreign films. Specifically, the thesis will first investigate how the interplay between film translation and state censorship played out in practice and gauge the extent to which the agents who were involved in film translation succumbed to state censorship or engaged in an act of self-censorship to secure screening permission for imported foreign films. By focusing on ideologically subversive political and social realist films that were (re)screened during this period, this study will thus explore the linguistic representation and/or reconstruction of the political and social Other of the time through subtitling practice. Informed by the central premise of New Censorship Theory, which envisages censorship as a multi-layered and productive, rather than merely repressive act imposed by concrete governmental institutions (Post 1998, Bunn 2015), this thesis seeks to deliver a horizontal study of the film (translation) censorship process, by equally emphasising on the different stages and diverse actors involved in it. An adapted version of the analytical tools and categories of socio-narrative theory, as applied in Translation Studies by Baker (2006) and Harding (2012), is also intended to reveal how the (counter-)narratives disseminated through selected foreign films were mediated in subtitling, as well as the strategies that both state and non-state actors would employ in order to frame and promote ideologically subversive films. The degree of agency and status of film translation agents in the censorship apparatus, and by extension their role in the making of post-war Greek history, evolution of the Greek language, and formation of the post-war Greek national identity will ultimately be revealed. Finally, this study will showcase whether and how the means of imposition and purposes of subtitling censorship evolved and/or changed in the historical and geopolitical context under scrutiny, allowing for the identification of (dis)continuities in the way in which the latter was being enacted both during a state of ‘’cachectic’’ democracy (1949-67) and under a military dictatorship (1967-74).

Μεταξύ του τέλους του Εμφυλίου Πολέμου το 1949 και της πτώσης της επταετούς στρατιωτικής δικτατορίας το 1974, η Ελλάδα υπέστη μια σειρά πολιτικών και κοινωνικών μετασχηματισμών. Η κρατική λογοκρισία επιβαλλόταν επίσης σταθερά σε πολιτιστικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένου του κινηματογράφου, καθ' όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου, με πιθανές επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο οι ξένες ταινίες υποτιτλίζονταν στα ελληνικά. Παρά τον αυξανόμενο όγκο βιβλιογραφίας σχετικά με το πώς η ελληνική πολιτιστική παραγωγή επηρεαζόταν από την κοινωνικοπολιτική ατζέντα της εποχής, ο ρόλος της πρακτικής της μετάφρασης ταινιών στους μηχανισμούς λογοκρισίας παραμένει ανεξερεύνητος. Η παρούσα διατριβή, επομένως, φιλοδοξεί να εξετάσει τον βαθμό στον οποίο ο υποτιτλισμός των ταινιών θα τεθει επίσης στην υπηρεσία της προληπτικής (αυτο)λογοκρισίας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Βασιζόμενη στα μέχρι στιγμής ανεξερεύνητα αρχεία υποτίτλων που υποβλήθηκαν σε Επιτροπές Λογοκρισίας για έγκριση προβολής, καθώς και σε πρωτότυπα αντίγραφα λογοκριμένων ταινιών, παρακείμενα και συνεντεύξεις, η παρούσα μελέτη φιλοδοξεί να δώσει πληροφορίες για τους μηχανισμούς λογοκρισίας που χρησιμοποιούν οι Επιτροπές Λογοκρισίας και οι φορείς της βιομηχανίας, δίνοντας για πρώτη φορά ιδιαίτερη έμφαση στους ελληνικούς υπότιτλους ξένων ταινιών. Συγκεκριμένα, η διατριβή θα διερευνήσει πρώτα πώς η αλληλεπίδραση μεταξύ της μετάφρασης ταινιών και της κρατικής λογοκρισίας εξελίχθηκε στην πράξη και θα αξιολογήσει τον βαθμό στον οποίο οι φορείς που συμμετείχαν στη μετάφραση ταινιών υπέκυψαν στην κρατική λογοκρισία ή επιδόθηκαν σε πράξη αυτολογοκρισίας για να εξασφαλίσουν άδεια προβολής για εισαγόμενες ξένες ταινίες. Εστιάζοντας σε ιδεολογικά ανατρεπτικές πολιτικές και κοινωνικούς ρεαλιστές ταινίες που (επανα)προβλήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η παρούσα μελέτη θα διερευνήσει έτσι τη γλωσσική αναπαράσταση ή/και ανακατασκευή του πολιτικού και κοινωνικού Άλλου της εποχής μέσω της πρακτικής του υποτιτλισμού. Βασισμένη στην κεντρική αρχή της Νέας Θεωρίας της Λογοκρισίας, η οποία ορίζει τη λογοκρισία ως μια πολυεπίπεδη και παραγωγική, και όχι απλώς κατασταλτική πράξη που επιβάλλεται από συγκεκριμένους κυβερνητικούς θεσμούς (Post 1998, Bunn 2015), η παρούσα διατριβή επιδιώκει να παρουσιάσει μια οριζόντια μελέτη της διαδικασίας λογοκρισίας ταινιών (μετάφρασης), δίνοντας εξίσου έμφαση στα διαφορετικά στάδια και τους ποικίλους παράγοντες που εμπλέκονται σε αυτήν. Μια προσαρμοσμένη εκδοχή των αναλυτικών εργαλείων και κατηγοριών της κοινωνιο-αφηγηματικής θεωρίας, όπως εφαρμόζεται στο Translation Studies των Baker (2006) και Harding (2012), έχει επίσης ως στόχο να αποκαλύψει πώς οι (αντι)αφηγήσεις που διαδίδονταν μέσω επιλεγμένων ξένων ταινιών διαμεσολαβούνταν στον υποτιτλισμό, καθώς και τις στρατηγικές που χρησιμοποιούσαν τόσο κρατικοί όσο και μη κρατικοί φορείς για να πλαισιώσουν και να προωθήσουν ιδεολογικά ανατρεπτικές ταινίες. Ο βαθμός δράσης και η θέση των φορέων μετάφρασης ταινιών στον μηχανισμό λογοκρισίας, και κατ' επέκταση ο ρόλος τους στη δημιουργία της μεταπολεμικής ελληνικής ιστορίας, στην εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής ελληνικής εθνικής ταυτότητας, θα αποκαλυφθεί τελικά. Τέλος, η παρούσα μελέτη θα δείξει εάν και πώς τα μέσα επιβολής και οι σκοποί της λογοκρισίας υποτιτλισμού εξελίχθηκαν ή/και άλλαξαν στο υπό εξέταση ιστορικό και γεωπολιτικό πλαίσιο, επιτρέποντας τον εντοπισμό (α)συνέχειων στον τρόπο με τον οποίο η τελευταία εφαρμοζόταν τόσο κατά τη διάρκεια μιας κατάστασης «καχεκτικής» δημοκρατίας (1949-67) όσο και υπό στρατιωτική δικτατορία (1967-74).