Πράσινες διαδρομές σε αστικές περιοχές και η συμβολή τους στη περιβαλλοντική αναβάθμιση του αστικού ιστού

Abstract

Rapid rates of material consumption and exploitation of natural resources, together with global population growth, have degraded the natural environment and perturbed the climate system, resulting in climate change and the increasingly frequent occurrence of extreme weather events (intense precipitation, hurricanes, heatwaves, droughts). International policy seeks cooperative solutions through sustainable development; nonetheless, mitigating climate change and restoring the climate to earlier baselines constitute an exceptionally complex challenge. This dissertation aims to contribute to the scientific literature by examining greenways in urban areas as a contemporary planning practice that integrates nature into the built environment and enhances quality of life. Drawing on an interdisciplinary framework (urban planning, ecology, and sustainable development), greenways are conceptualized as interconnected networks of green spaces, pedestrian routes, cycleways, and natural landscapes that mitigate the urban heat island effect, improve the microclimate, enhance biodiversity, and promote sustainable mobility, thereby reducing congestion and emissions. Within this context, the study investigates what constitutes a greenway and how it is defined in cities; its contribution to microclimate improvement and climate-change mitigation; the ways it affects residents’ quality of life; the environmental benefits for urban ecosystems and biodiversity; and the international best practices that can be adapted locally. Case studies from cities worldwide and from Athens are analyzed against sustainability criteria—environmental, social, economic, technological, and educational. The working hypothesis is that integrating natural elements into the urban fabric fosters sustainable and resilient communities; the findings indicate that greenways are a critical instrument for environmental sustainability and urban regeneration, strengthening cities’ capacity to withstand the challenges of climate change.

Ταχύτατοι ρυθμοί κατανάλωσης υλικών και φυσικών πόρων σε συνδυασμό με την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού έχουν υποβαθμίσει το φυσικό περιβάλλον και διαταράξει το κλιματικό σύστημα, με αποτέλεσμα την κλιματική αλλαγή και την ολοένα συχνότερη εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων (έντονες βροχοπτώσεις, τυφώνες, καύσωνες, ξηρασίες). Η διεθνής πολιτική επιδιώκει συνεργατικές λύσεις μέσω της αειφόρου ανάπτυξης, ωστόσο ο έλεγχος της κλιματικής αλλαγής και η επαναφορά του κλίματος σε προγενέστερα επίπεδα συνιστούν εξαιρετικά σύνθετη πρόκληση. Η παρούσα διατριβή φιλοδοξεί να συμβάλει στη σχετική επιστημονική έρευνα, εξετάζοντας τις πράσινες διαδρομές σε αστικές περιοχές ως σύγχρονη πολεοδομική πρακτική που ενσωματώνει τη φύση στο δομημένο περιβάλλον και βελτιώνει την ποιότητα ζωής. Μέσα από διεπιστημονική προσέγγιση (αστικός σχεδιασμός, οικολογία, βιώσιμη ανάπτυξη) οι πράσινες διαδρομές ορίζονται ως διασυνδεδεμένα δίκτυα χώρων πρασίνου, πεζόδρομων, ποδηλατοδρόμων και φυσικών τοπίων, τα οποία μετριάζουν την αστική θερμική νησίδα, βελτιώνουν το μικροκλίμα, ενισχύουν τη βιοποικιλότητα και προάγουν βιώσιμες μετακινήσεις, μειώνοντας συμφόρηση και εκπομπές. Στο πλαίσιο αυτό διερευνάται: τι συνιστά πράσινη διαδρομή και πώς ορίζεται στις πόλεις, ποια είναι η συμβολή της στο μικροκλίμα και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, με ποιους τρόπους επηρεάζει την ποιότητα ζωής, ποια τα περιβαλλοντικά οφέλη για οικοσυστήματα και βιοποικιλότητα και ποιες βέλτιστες διεθνείς πρακτικές μπορούν να εφαρμοστούν τοπικά. Μελέτες περίπτωσης από διεθνείς πόλεις και την Αθήνα αναλύονται υπό το πρίσμα κριτηρίων αειφορίας (περιβαλλοντικών, κοινωνικών, οικονομικών, τεχνολογικών και εκπαιδευτικών). Η υπόθεση εργασίας είναι ότι η ενσωμάτωση φυσικών στοιχείων στον αστικό ιστό δημιουργεί βιώσιμες και ανθεκτικές κοινότητες· τα ευρήματα καταδεικνύουν ότι οι πράσινες διαδρομές αποτελούν κρίσιμο εργαλείο περιβαλλοντικής αειφορίας και αστικής αναγέννησης, συμβάλλοντας στη θωράκιση των πόλεων απέναντι στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής.