Η υπεράσπιση της ορθοδόξου πίστεως από τον Θεόδωρο Αβουκαρά ως απάντηση στις προκλήσεις της εποχής του

Abstract

The purpose of this thesis is to present the way and methods through which Theodore Abū Qurrah (750–825) defended his faith. His era was marked by challenges at various social levels (intra-religious, intra-Christian, and ecclesiastical). In this way, the thesis is divided into three parts, with each dedicated to a type of challenge. The first part analyzes Abū Qurrah’s dialogue with Islam and the terminology he uses. It focuses on how Abū Qurrah defended his faith against Islam, whether directly or indirectly, as he used several theological tools. This part consists of two chapters: The first one focuses on the idea of the "true religion", a critical aspect of Abū Qurrah's thought, which was an essential logical and theological tool against his Muslim opponents. The second chapter solely examines his confrontations with Islam. The present thesis cannot discuss all the differences between Islam and Christianity; therefore, it will focus on the two main doctrinal differences: Trinitarianism and the divinity of Christ. In this chapter, the work examines Abū Qurrah’s response to anti-Christian Islamic accusations and sheds light on his explanation of the Trinitarian and Christological mystery. The second part deals with Abū Qurrah’s confrontation with anti-Chalcedonian Christian groups, such as the Jacobites (Monophysites) and the Nestorians. His dialogue with these groups is rich and predominantly doctrinal in nature. The part consists of three chapters. In the first, Abū Qurrah defended the importance of “Chalcedon”—and of councils in general—as the ultimate way to resolve doctrinal differences. The second chapter focuses on the Nestorian problem and its significance. For a better understanding of the problem, the Nestorian concern will be explained by emphasizing the Christology of the Nestorian Patriarch Timothy. Then, the work focuses on Abū Qurrah’s response and how he defended his faith in comparison to his Nestorian opponents. The third chapter of this part focuses on Abū Qurrah’s dialogue with the other great Christian community of the East, that of the Jacobites, and in contrast to Abū Qurrah’s contemporary Jacobite theologian, Habìb Abū Rà’itah, who had an indirect dialogue with him. In the third part, the interesting issue of the icons in the East is analyzed in conjunction with Abū Qurrah’s iconology and how he elaborated the orthodox theology of icons in the Arabic language. As for the appendices, these comprise three major works by Abū Qurrah, which are being translated into Modern Greek for the first time. The first one is the translation of his vital work On the True Religion. The second is Abū Qurrah’s well-known work On the Veneration of Icons. Lastly, the third appendix is the Confession of Faith of Abū Qurrah, which must have been written when he was ordained bishop in Haran. The work is based on the original sources, while approaching secondary literature through critical dialogue.

Ο σκοπός αυτής της διατριβής είναι η παρουσίαση του τρόπου και των μεθόδων που χρησιμοποίησε ο Θεόδωρος Αβουκαράς (750–825) για να υπερασπιστεί την πίστη του. Η εποχή του ήταν γεμάτη προκλήσεις σε διάφορα κοινωνικά επίπεδα (ενδοθρησκευτικό, ενδοχριστιανικό και εκκλησιαστικό). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η διατριβή χωρίζεται σε τρία μέρη· κάθε μέρος αφιερώνεται σε ένα είδος προσκλήσεως. Το πρώτο μέρος αφορά τον διάλογο του Αβουκαρά με το Ισλάμ, και την ορολογία που αυτός χρησιμοποιεί. Επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίον υπερασπίζεται ο Αβουκαράς την πίστη του έναντι του Ισλάμ —είτε αυτός είναι άμεσος είτε έμμεσος—, καθώς χρησιμοποιούσε αρκετά θεολογικά εργαλεία. Αυτό το μέρος απαρτίζεται από δύο κεφάλαια. Το πρώτο αφορά την ιδέα της «αληθινής θρησκείας», η οποία κυριαρχεί στη σκέψη του Αβουκαρά και αποτελούσε σημαντικό λογικό και θεολογικό μέσο έναντι των μουσουλμάνων αντιπάλων του. Το δεύτερο κεφάλαιο σχετίζεται αποκλειστικά με τις αντιπαραθέσεις του με το Ισλάμ. Η παρούσα διατριβή δεν δύναται να εξετάσει όλες τις διαφορές του Ισλάμ με τον χριστιανισμό, γι’ αυτό θα εξειδικευτεί στις δύο κυριότερες δογματικές διαφορές: την Τριαδολογία και την θεότητα του Χριστού. Σ’ αυτό το κεφάλαιο, η εργασία εξετάζει την απάντηση του Αβουκαρά στις αντιχριστιανικές ισλαμικές κατηγορίες και ρίχνει φως στη δική του εξήγηση του τριαδολογικού και χριστολογικού μυστηρίου. Το δεύτερο μέρος έχει να κάνει με την αντιπαράθεση του Αβουκαρά με τις αντιχαλκηδόνιες χριστιανικές ομάδες, όπως είναι οι ιακωβίτες (μονοφυσίτες) και οι νεστοριανοί. Ο διάλογός του με αυτές τις ομάδες είναι πλούσιος και έχει κατεξοχήν δογματικό χαρακτήρα, χωρίς κοινωνικές ή πολιτικές πιέσεις. Το μέρος απαρτίζεται από τρία κεφάλαια. Στο πρώτο, παρουσιάζεται το πώς υπερασπίστηκε ο Αβουκαράς τη σημασία της «Χαλκηδόνας» —και των συνόδων εν γένει— ως απώτερο τρόπο επίλυσης δογματικών διαφορών. Το δεύτερο κεφάλαιο έχει στο επίκεντρό του το νεστοριανικό πρόβλημα και τη σημασία του. Για να καταλάβει ο αναγνώστης το πρόβλημα, θα εξηγηθεί ο νεστοριανικός προβληματισμός και θα δοθεί έμφαση στον νεστοριανό πατριάρχη Τιμόθεο και την ομολογία του. Έπειτα, η εργασία επικεντρώνεται στην απάντηση του Αβουκαρά, και τον τρόπο με τον οποίον υπερασπίστηκε την πίστη του σε σύγκριση με τους νεστοριανούς αντιπάλους του. Στο τρίτο κεφάλαιο αυτού του μέρους, εξετάζεται η απάντηση του Αβουκαρά στην άλλη μεγάλη χριστιανική κοινότητα, εκείνη των ιακωβιτών, και σε αντιδιαστολή με τον σύγχρονο του Αβουκαρά ιακωβίτη θεολόγο, τον Habìb Abū Rà’itah, ο οποίος είχε έμμεσο διάλογο μαζί του. Στο τρίτο μέρος, εξετάζεται το φλέγον ζήτημα της εποχής του Αβουκαρά περί των εικόνων και η καταγραφή της πίστης του περί της σημασίας και της θεολογίας της εικόνας στην ορθόδοξη παράδοση. Εκτός από το κύριο μέρος, υπάρχουν τρία παραρτήματα, που αποτελούν τρία έργα μείζονος σημασίας του Αβουκαρά, και τα οποία μεταφράζονται για πρώτη φορά στα νέα ελληνικά. Το πρώτο είναι η μετάφραση του πολύ σημαντικού έργου του Περί της αληθινής θρησκείας. Το δεύτερο είναι το πολύ γνωστό έργο του Αβουκαρά Περί της προσκυνήσεως των εικόνων. Ενώ το τρίτο παράρτημα είναι η ομολογία πίστεως του Αβουκαρά, η οποία πρέπει να γράφτηκε όταν εκείνος χειροτονήθηκε επίσκοπος στη Χαράν. Η εργασία βασίζεται στις πρωτότυπες πηγές, με κριτικό διάλογο με τη δευτερεύουσα βιβλιογραφία.

يهدف هذا البحث إلى دراسة الطرق المستخدمة من ثاذوروس أبي قرة في الدفاع عن إيمانه المسيحيّ ضد تحديات عصره. ينقسم البحث إلى ثلاثة أقسام حسب الخصم الذي يواجهه أبي قرّة: الدفاع في مواجهة الاسلام، في مواجهة الطوائف المسيحية الأخرى، في مواجهة محاربي الأيقونات.