Η επίδραση της χρονοδιατροφής στη γλυκαιμική απόκριση και σε ανθρωπομετρικούς δείκτες

Abstract

Background: The Mediterranean Diet (MD), a dietary pattern characteristic of Mediterranean countries, has been extensively studied for its health benefits, including improving cardiometabolic profile and liver steatosis in patients with metabolic dysfunction-associated steatotic liver disease (MASLD), the most common cause of chronic liver disease worldwide. At the same time, recent years have emphasized that timing is an important factor affecting the metabolism and the metabolic functions of human tissues, such as the liver, and the hormones secreted by the endocrine glands. To date, only a few randomized controlled trials have examined the effects of time-restricted feeding (TRF), a chrononutrition strategy, on body weight, glucose metabolism, and other health parameters in patients with MASLD, and none have compared TRF to MD, which is considered the gold standard in this population. Aims: The evaluation of the effects of certain chrononutrition parameters on glycemic responses and anthropometric indices. More specifically, the primary objectives of this thesis were: 1) To investigate the effects of the various TRF protocols on body composition, glycemia, and insulin resistance, depending on body mass index (BMI) and the health status of individuals, with the ultimate aim of elucidating the research gaps around TRF and selecting the appropriate feeding and fasting window, as well as the population of the long-term clinical trial, 2) To compare the effects of TRF, within the framework of a hypocaloric MD, against the corresponding diet without any time constraints, concerning liver steatosis, glucose metabolism, and body weight (evaluation of superiority of chrononutrition), as well as other health-related parameters in individuals with MASLD and overweight/obesity, and 3) To investigate the superiority or not of restricting feeding early versus late in the day in metabolic parameters and quality of life, in this population, in the context of MD. Methods: A) The protocol for the systematic review was registered and published by PROSPERO (CRD42022321108) and was organized according to PRISMA guidelines. Two independent researchers conducted a systematic literature search for relevant studies from May 2022 to August 2022 in the PUBMED and SCOPUS databases using specific keywords. The revised Cochrane risk-of-bias tool for randomized clinical trials was utilized to assess bias. B) The 12-week, controlled trial of parallel design (NCT05866744) enrolled individuals with MASLD and overweight/obesity. They were randomized to one of the three intervention groups, all following a hypocaloric MD plan. The control group (C) had no time restriction in feeding. The early TRF (eTRF) and late TRF (lTRF) groups had a 10-hour eating window, from 08:00 to 18:00 and 12:00 to 22:00, respectively. Various health parameters were determined during the study. Compliance was tracked via food diaries, and an 8-week follow-up occurred post-intervention. Results: A) Twenty-four studies met the inclusion criteria for the systematic review. The main findings of the review were as follows: 1) TRF may result in moderate weight loss in individuals with overweight/obesity; when TRF is combined with continuous caloric restriction, weight loss exceeds 5% of the initial body weight, 2) 14 hours of fasting per day may be as effective as 16 hours in terms of weight loss, and 3) TRF may lead to improved insulin sensitivity and glycemic responses/variability throughout the day in individuals with overweight/obesity. B) Fifty-nine individuals with MASLD (27 males, 45.8%) aged 52.9±1.6 years with a BMI of 32.1±0.6 kg/m2 completed the clinical trial (C, n=19; eTRF, n=20; lTRF, n=20). At 12 weeks, compared to the baseline, significant: a) weight loss, b) reduction in body fat, c) reduction in waist circumference, d) reduction in systolic and diastolic blood pressure, and e) improvement in liver steatosis, were observed in all 3 groups, but without difference between them. In addition, the eTRF group decreased glycated hemoglobin A1c and improved insulin resistance at 12 weeks compared to the baseline. Conclusions: A) The systematic review concluded that TRF may be an effective nutritional approach for weight loss while, also, ameliorating glycemic control and insulin sensitivity in individuals with overweight/obesity. B) The clinical trial confirmed the effectiveness of MD in improving cardiometabolic risk factors such as body weight in individuals with MASLD. Notably, combining MD with eTRF enhanced glycemic control. However, late eating within the MD framework did not impair glucose metabolism or cardiometabolic profile, highlighting the importance of a balanced diet for those who eat late due to lifestyle. TRF, within the MD context, may be an acceptable alternative strategy for individuals with MASLD.

Εισαγωγή: Η Μεσογειακή Διατροφή (ΜΔ), ένα διατροφικό πρότυπο που χαρακτηρίζει τις χώρες της Μεσογείου, έχει μελετηθεί εκτενώς για τα ευεργετικά της οφέλη στην υγεία, με τη βελτίωση του καρδιομεταβολικού προφίλ και της ηπατικής στεάτωσης σε ασθενείς με μεταβολικά-σχετιζόμενη στεατωτική νόσο ήπατος (metabolic dysfunction-associated steatotic liver disease, MASLD), της πιο κοινής αιτίας χρόνιας ηπατοπάθειας παγκοσμίως, να απαντώνται μεταξύ αυτών. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια, η χρονοδιατροφή έχει αναγνωριστεί ως ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει το μεταβολισμό και τις μεταβολικές λειτουργίες των ιστών του ανθρώπινου σώματος, όπως το ήπαρ, καθώς και τις ορμόνες που εκκρίνονται από τους ενδοκρινείς αδένες. Μέχρι σήμερα, μόνο λίγες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες έχουν εξετάσει την επίδραση της χρονικά περιορισμένης λήψης τροφής (time-restricted feeding, TRF), μιας χρονοδιατροφικής στρατηγικής, στο σωματικό βάρος, το μεταβολισμό γλυκόζης, καθώς και σε άλλες παραμέτρους υγείας σε ασθενείς με MASLD, ενώ καμία από αυτές δεν έχει συγκρίνει την TRF με τη ΜΔ που θεωρείται η θεραπεία εκλογής. Σκοπός: Η αξιολόγηση της επίδρασης ορισμένων παραμέτρων της χρονοδιατροφής στη γλυκαιμική απόκριση και τους ανθρωπομετρικούς δείκτες. Πιο συγκεκριμένα, πρωταρχικοί στόχοι της παρούσας διατριβής αποτέλεσαν: 1) Η διερεύνηση της επίδρασης των διαφόρων πρωτοκόλλων TRF στη σύσταση σώματος, τη γλυκαιμία και την αντίσταση στην ινσουλίνη, ανάλογα με το δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) και την κατάσταση υγείας των ατόμων, με απώτερο στόχο να διαλευκανθούν τα ερευνητικά κενά γύρω από την TRF και να επιλεχθεί το κατάλληλο χρονικό παράθυρο σίτισης και νηστείας, καθώς και ο πληθυσμός της μακροπρόθεσμης κλινικής μελέτης, 2) Η σύγκριση της επίδρασης της TRF, στα πλαίσια μίας υποθερμιδικής ΜΔ, με την αντίστοιχη δίαιτα χωρίς, όμως, κανένα χρονικό περιορισμό, στην ηπατική στεάτωση, το μεταβολισμό γλυκόζης και το σωματικό βάρος (αξιολόγηση υπεροχής ή μη της χρονοδιατροφής), καθώς και σε άλλες, σχετιζόμενες με την υγεία, παραμέτρους σε άτομα με MASLD και υπερβάλλον σωματικό βάρος, και 3) Η διερεύνηση της υπεροχής ή μη του χρονικού περιορισμού νωρίς μέσα στην ημέρα έναντι του περιορισμού αργά στις μεταβολικές παραμέτρους και την ποιότητα ζωής, στον πληθυσμό αυτό, στα πλαίσια της ΜΔ. Μέθοδοι: Α) Το πρωτόκολλο της συστηματικής ανασκόπησης καταχωρήθηκε και δημοσιεύτηκε από το PROSPERO (CRD42022321108), ενώ η οργάνωσή της έγινε σύμφωνα με τις οδηγίες του PRISMA. Δύο ανεξάρτητοι ερευνητές πραγματοποίησαν συστηματική αναζήτηση στη βιβλιογραφία για κατάλληλες μελέτες από το Μάιο του 2022 έως τον Αύγουστο του 2022 στις βάσεις δεδομένων PUBMED και SCOPUS με συγκεκριμένες λέξεις-κλειδιά. Το αναθεωρημένο εργαλείο Cochrane risk-of-bias για τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση της μεροληψίας των μελετών. Β) Η ελεγχόμενη κλινική μελέτη με παράλληλο σχεδιασμό (NCT05866744) διάρκειας 12 εβδομάδων συμπεριέλαβε ασθενείς με MASLD και υπερβάλλον σωματικό βάρος. Τα άτομα τυχαιοποιήθηκαν σε μία από τις τρεις ομάδες παρέμβασης, ενώ όλες οι ομάδες κλήθηκαν να ακολουθήσουν ένα υποθερμιδικό πλάνο ΜΔ. Η ομάδα ελέγχου (ΟΕ) δεν είχε κανένα χρονικό περιορισμό στη σίτιση. Οι ομάδες early (eTRF) και late TRF (lTRF) κλήθηκαν να καταναλώνουν όλα τα γεύματα εντός ενός 10ωρου παραθύρου σίτισης νωρίς (08:00 – 18:00) και αργά (12:00 – 22:00) μέσα στην ημέρα, αντίστοιχα. Πλήθος παραμέτρων υγείας προσδιορίστηκαν κατά τη διάρκεια της μελέτης. Η συμμόρφωση αξιολογήθηκε μέσω ημερολογίων καταγραφής τροφίμων, ενώ πραγματοποιήθηκε επανέλεγχος 8 εβδομάδες μετά το πέρας της παρέμβασης. Αποτελέσματα: Α) Είκοσι τέσσερις μελέτες βρέθηκαν να πληρούν τα κριτήρια εισαγωγής στη συστηματική ανασκόπηση. Τα κύρια ευρήματα της ανασκόπησης ήταν τα εξής: 1) η TRF οδηγεί σε μέτρια απώλεια βάρους σε άτομα με υπερβαρότητα/παχυσαρκία, αλλά όταν συνδυαστεί με συνεχή ενεργειακό περιορισμό επιτυγχάνει κλινικά σημαντική απώλεια βάρους (>5% του αρχικού), 2) οι 14 ώρες νηστείας ημερησίως είναι το ίδιο αποτελεσματικές με τις 16 ώρες στην απώλεια βάρους, 3) η εφαρμογή της TRF μπορεί να συμβάλλει στην βελτιωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη, αλλά και στη μειωμένη γλυκαιμική μεταβλητότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας σε άτομα με υπερβαρότητα/παχυσαρκία. Β) Πενήντα εννέα άτομα με MASLD (27 άνδρες, 45,8%) ηλικίας 52,9±1,6 ετών με ΔΜΣ 32,1±0,6 kg/m2 ολοκλήρωσαν την κλινική μελέτη (ΟΕ, n=19; eTRF, n=20; lTRF, n=20). Στις 12 εβδομάδες, σε σχέση με το baseline, παρατηρήθηκε και στις 3 ομάδες σημαντική: α) απώλεια βάρους, β) μείωση σωματικού λίπους, γ) μείωση περιμέτρου μέσης, δ) μείωση συστολικής και διαστολικής αρτηριακής πίεσης και ε) βελτίωση του βαθμού ηπατικής στεάτωσης, αλλά χωρίς διαφορά μεταξύ των 3 ομάδων. Επιπλέον, στην ομάδα eTRF μειώθηκε η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και βελτιώθηκε η αντίσταση στην ινσουλίνη στις 12 εβδομάδες σε σχέση με το baseline. Συμπεράσματα: Α) Από τη συστηματική ανασκόπηση προέκυψε ότι η TRF μπορεί να είναι μια αποτελεσματική διατροφική προσέγγιση για την απώλεια βάρους και τη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου και της ευαισθησίας στην ινσουλίνη σε άτομα με υπερβαρότητα/παχυσαρκία. Β) Η κλινική μελέτη επιβεβαίωσε την αποτελεσματικότητα της ΜΔ στη βελτίωση των καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνου, όπως το σωματικό βάρος, σε άτομα με MASLD. Ο χρονικός περιορισμός στη λήψη τροφής νωρίς μέσα στην ημέρα φάνηκε πως μπορεί να βελτιώσει το γλυκαιμικό έλεγχο στα πλαίσια μίας υποθερμιδικής ΜΔ. Ωστόσο, ο περιορισμός της σίτισης πιο αργά δεν επηρέασε αρνητικά το μεταβολισμό γλυκόζης ή το καρδιομεταβολικό προφίλ, υπογραμμίζοντας τη σημασία της ισορροπημένης διατροφής για όσους τρώνε αργά λόγω του τρόπου ζωής τους. Η TRF, στα πλαίσια της ΜΔ, μπορεί να αποτελέσει μία αποδεκτή εναλλακτική στρατηγική για τα άτομα με MASLD.