Τουρισμός ευ ζην: μια συνδυαστική έρευνα τουριστικής ελκυστικότητας και επενδυτικής πολιτικής: η περίπτωση της Ελλάδας

Abstract

This doctoral thesis adopts a multidimensional and interdisciplinary approach to the phenomenon of well-being tourism, with a particular focus on the Greek context, while situating the analysis within the broader landscape of international research and development. Grounded in theoretical frameworks from philosophy, psychology, sociology, economics, and tourism studies, the thesis transcends a narrow sectoral lens to explore and map the complex, evolving dimensions of the concept of 'well-being' as it manifests within tourism practices. Central to the analysis is the examination of the nexus between tourism, well-being, and quality of life, and the delineation of the prerequisites for a shift from mass, frequently unsustainable tourism to a holistic, well-being-oriented paradigm. At the international level, the relevant academic discourse remains fragmented, with emphasis either on hedonic aspects (subjective well-being) or on eudaimonic experiences, lacking a unified conceptual and methodological framework. This thesis contributes to addressing that gap through both conceptual synthesis and empirical analysis. The thesis is structured in three distinct but interrelated parts, following a logical and developmental trajectory. Part A lays the theoretical and conceptual groundwork for well-being tourism, offering a solid basis for the subsequent empirical investigations. Part B builds on these foundations through qualitative research, capturing the perspectives and experiences of stakeholders involved in the tourism sector. Part C integrates the findings from the previous parts to construct the Well-Being Tourism Index (WBTI), a tool designed to assess tourism attractiveness and investment dynamics at the regional level using objective and quantitative indicators. This integrated structure ensures methodological coherence, enhances the validity of the results, and supports the development of evidence-based, actionable policy recommendations. Accordingly, the study transcends a one-dimensional depiction of the tourism industry. It seeks to bridge theory and practice, empirical data and evolving trends, local specificities and global challenges—ultimately aiming to construct a comprehensive framework for well-being tourism in Greece. The thesis aspires to contribute to the academic discourse as well as to the design of a strategic policy agenda in this field. In doing so, it promotes values that support not only economic development but also sustainability, social cohesion, and individual well-being. At a time of significant transformation, the shift towards a holistic and sustainable model of tourism development is more relevant and necessary than ever.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή ασχολείται με τη διερεύνηση του τουρισμού ευ ζην ως ενός αναδυόμενου μοντέλου βιώσιμης και ποιοτικής τουριστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα. Μέσα από μια συνδυαστική μεθοδολογική προσέγγιση που περιλαμβάνει συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση, ποιοτική και ποσοτική έρευνα, αναλύεται η σχέση τουρισμού και ευημερίας τόσο σε θεωρητικό όσο και σε εφαρμοσμένο επίπεδο. Η εργασία εστιάζει στις προϋποθέσεις, τα εμπόδια και τα οφέλη της υιοθέτησης του τουρισμού ευ ζην, ενώ προτείνει τη δημιουργία ενός Δείκτη Τουρισμού Ευ Ζην (WBTI) και αξιολογεί την κατανομή των τουριστικών επενδύσεων στην ελληνική επικράτεια. Σκοπός είναι η διαμόρφωση ενός στρατηγικού πλαισίου πολιτικής για έναν τουρισμό που ενσωματώνει την ευημερία των επισκεπτών, των τοπικών κοινωνιών και του περιβάλλοντος. Η ανάλυση αναπτύσσεται σε τρεις επιμέρους ενότητες. Το πρώτο μέρος παρουσιάζει μια συστηματική βιβλιογραφική επισκόπηση για τον τουρισμό ευ ζην. Η θεωρητική θεμελίωση της διατριβής επικεντρώνεται στην εννοιολόγηση της ευημερίας και του τουρισμού ως αλληλένδετων εννοιών. Αναλύεται η πολυπλοκότητα της ευημερίας μέσα από φιλοσοφικά, κοινωνικά και οικονομικά πρίσματα, με έμφαση σε ψυχολογικές θεωρίες, όπως η υποκειμενική ευημερία και η ευδαιμονία. Εξετάζεται ο τουρισμός ως πολυδιάστατο φαινόμενο, με αναφορές στην κοινωνική του διάσταση και τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19. Παρουσιάζεται αναλυτικό πλαίσιο για τη σχέση ευ ζην και τουρισμού, ενώ μεθοδολογικά ακολουθείται βιβλιομετρική και θεματική ανάλυση της διεθνούς βιβλιογραφίας. Η συστηματική επισκόπηση αποτυπώνεται σε επτά θεματικές ενότητες (WELL-TOUR1 έως 7) που εστιάζουν σε επιμέρους παραμέτρους όπως αειφορία, εισόδημα και αντίληψη κινδύνου. Στο δεύτερο μέρος διεξάγεται ποιοτική έρευνα με βάση τη θεωρία των συστημάτων των Hagerty et al. (2001), χρησιμοποιώντας ημιδομημένες συνεντεύξεις με εμπλεκόμενους φορείς του τουριστικού τομέα. Εξετάζονται οι αντιλήψεις σχετικά με τα εμπόδια (υποδομές, χρηματοδοτικά μέσα, προσβασιμότητα, πολιτισμός) και τα οφέλη (οικονομικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά) από την εφαρμογή τουρισμού ευ ζην. Η ανάλυση αναδεικνύει κρίσιμες ελλείψεις στην προσφορά τουριστικών υπηρεσιών ευ ζην, αλλά και ευκαιρίες ενίσχυσης της περιφερειακής ανάπτυξης. Το μέρος ολοκληρώνεται με τη διαμόρφωση στρατηγικών προτάσεων και την ανάγκη δημιουργίας DMO (Destination Management Organizations) και ενίσχυσης της εκπαίδευσης στον τομέα. Το τρίτο μέρος εστιάζει στη δημιουργία και εκτίμηση του Δείκτη Τουρισμού Ευ Ζην (WBTI), λαμβάνοντας υπόψη περιφερειακά, οικονομικά, πολιτισμικά και κοινωνικά δεδομένα. Στη θεωρητική βάση ενσωματώνεται η οικονομική συμπεριφορά του τουρίστα μέσω μοντέλων χρησιμότητας και ισορροπίας καταναλωτή. Γίνεται ενδελεχής ανάλυση των τουριστικών χαρακτηριστικών της Ελλάδας (τουριστική εποχικότητα, brand name, αφίξεις, έσοδα, ανταγωνιστικότητα), ενώ εξετάζεται η γεωγραφική κατανομή των επενδύσεων. Η κατασκευή του δείκτη στηρίζεται σε στατιστική επεξεργασία και βαθμονόμηση ποιοτικών και ποσοτικών μεταβλητών, προσφέροντας εργαλείο αξιολόγησης για την επενδυτική πολιτική και τον στρατηγικό σχεδιασμό τουρισμού ευ ζην.